Qazaq Qytaıdyń kóshpendisi emes!

 Qytaı eli  qazaqtyń  ulttyq  mádenıetine  shyndap aýyz  sala  bastaǵandaı.    AQSh- tyń EurasiaNet   (http://www.eurasianet.org)   saıty  qazaq  halqynyń  mýzyka mádenıetin  «Qytaı  kóshpendileriniń  mýzykasy»   ( The  music  of  China’s  nomads ) degen  mazmunda aqparat  taratýda.

Redaksııasy  Nıý-Iork qalasynda  ornalasqan,  álemge  Ortalyq  Azııa,  Kavkaz  jáne Taıaý  Shyǵys jáne  Ońtústik-Batys  Azııa  týraly  aqparat  taratatyn  EurasiaNet portaly  qazaqtyń  mýzyka  óneri  týraly  maǵlumatty      Qytaıdyń  atynan  jarııalapty.  Saıtta       «Qytaı  kóshpendileriniń  mýzykasy»   degen  taqyryppen  Qytaıdyń  Shyńjań  ólkesindegi   qazaqtardyń  dástúrli  mýzykalyq  aspaptary:   sybyzǵy,  qobyz,  dombyra týraly,  qazaq  mýzyka  óneriniń  qalyptasý tarıhy men  tabıǵaty,  aýyz  ádebıeti  men aıtysqa   erekshe  toqtalyp, keshegi  jáne  búgingi  hal-ahýaly  týraly  jazypty.   Sondaı-aq, tól  mýzykamyzǵa     baılanysty  túrli   sýretter  men  beınematerıaldar  júktelgen.  О́nerpazdardyń  suhbattary, aýdıojazbalary da  tabylady. Jalpy  qazaq  mýzyka óneriniń  ereksheligi  týraly  júıeli  aqparat  jarııalanǵan.

Syrt qaraǵanda durys-aq.  Saıttaǵy  málimetterdiń  bárinde  Shyńjań  ólkesindegi  qazaqtardyń  mádenıeti  týraly  aıtylady.  Alaıda  ózekti  órteıtini,  birinshiden,   onsyz  da  qytaılandyrý  saıasatynyń   teperishin  kórip  otyrǵan  Qytaıdaǵy  qandastarymyzǵa  endi     «Qytaıdyń  kóshpendisi»  degen aıdardyń  taǵylǵany.  Arabtyń   bádýıni,  Eýropanyń   syǵandary  sekildi   «qytaıdyń kóshpendisi»  degen  uǵym da sanaǵa  jaǵymsyz  áser  etetini sózsiz.

Ekinshiden, tamyry  tereńde  jatqan,  boıaýy  jarqyn,   baı  da qunarly   rýhanı   qazynamyzdy   shetelderge   ózimiz  tanyta  almaı,    ózgeniń  atymen  taratylýy  da  ulttyǵymyzǵa  syn.  Bulaı  deıtinimiz,  qazaq  mýzykasyn,  jalpy  alǵanda  mádenıeti  týraly  aǵylshyn  jáne  basqa  da shetel  tilderinde  álemdik  ǵalamtorda  birde-bir  júıeli  aqparat  kózi  joq.  Sondyqtan    qanatyn  keńge  jaıyp  úlgergen   EurasiaNet   sekildi  portaldyń  aqparaty   senimdi  ári  kópke  taratylady. Bet-beınesi  kómeskilenip,  ózin  ult  retinde   moıyndata  almaı  otyrǵan  qazaqty  álem  elderi   Qytaı  quramyndaǵy etnos  retinde  qabyldamasyna   kim kepil?  Halyqaralyq dıplomatııada: «Biz árbir elmen terezemiz teń, dárejemiz de teń. О́zimizge ózimiz qoja bola otyryp, ózge eldermen teń turyp qarym-qatynas jasaımyz»  degennen jańylmaıtyn Qytaı jurty   óz terıtorııasynda jasap jatqan  qazaqtardyń mádenıetin  nasıhattaı  otyryp, olardyń  qamqorshysy retinde   kóringisi keledi. Osyndaıda belgili tarıhshy Álimǵazy Dáýlethanulynyń «Qytaı qazir 1,5 mıllıon qazaq Qazaqstanǵa qosyla ma, joq álde 9,5 mıllıon Qytaıǵa qosyla ma?» degen sózi eriksiz oıyńa oralady.

Álemde  qazaq  degen  halyq  bireý-aq,  onyń  ádebıeti de mádenıeti  de,  óneri  de  bireý.  Olaı  bolsa,  shetel  qazaqtarynyń  da  mádenıeti  qazaq  mádenıetiniń  ajyramas  bir  bóligi. Eń ókinishtisi, sol uly dala mádenıetin búgingi mıllardtar eli óz qundylyǵy retinde álemge pash etýde.

Siz ne deısiz, Alash balasy!

Jánııa Ábdibek