Biz nege kórshiniń kórpesin jamylyp júrmiz?

Jeńil ónerkásipke jeń túrip kirispece bolmaıdy. О́ıtkeni, bul sala qazaqqa ejelden Alla molynan bergen nesibesi. Keńes odaǵy jyldarynda Qazaqstandaǵy shyǵatyn ónimderdiń 20 paıyzy, ıaǵnı besten biri osy jeńil ónerkásiptiń úlesine tıetin. Qazir sol kórgen tústeı. Qazaqstannyń jeńil ónerkásibi assosıasııasynyń málimetine qaraǵanda qazir sala ishki suranystyń 10 paıyzyn ǵana qanaǵattandyrady eken. Elimizde jeńil ónerkásipti damytýǵa tıisti shıkizat: maqta, jún, teri, osy salada jumys isteýge beıim qoly bos áıelder artyǵymen bar. Onyń ústine shıkizatty óte arzanǵa tabýǵa bolady. Tek bizde osy salany damytýǵa úkimettiń nazary túspeı-aq qoıdy. Ras, jeńil ónerkásipti damytý jóninde 2010-2014 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlama qabyldanǵan, qazir ol da aıaqtalyp qaldy. Bir-eki belgili kásiporyndardy qoldaǵany bolmasa bul baǵdarlama da salanyń damýyna tegeýrindi serpin bere almady.

Júnnen toqylǵan kúrteshelerdiń, maqtadan jasalǵan kórpelerdiń sapasy Qytaıdan keletin jasandy (sıntetıkalyq) júnnen jasalǵan (sıntepon) dúnıelerden áldeqaıda artyq. Biraq bizdiń halyq qolda bar altynyn uqsata almaı, bireýdiń qoqysyn alýda. Uqsatatyn kisi, uqsatýdy uıymdastyratyn úkimet bolmaǵan soń jyl saıyn aýyldardyń mańynda myńdaǵan tonna jún, ıleýge kelmeıdi degen maldyń terileri qoqysqa tógiledi nemese otqa jaǵylady.  Al maqtany ózimizde uqsatýdyń ornyna syrtqa satýǵa ǵana shebermiz. Investısııa jáne damý jónindegi mınıstrliktiń derekterine qaraǵanda elimizde ósirilgen 100 myń tonna maqtanyń 95 paıyzyn syrtqa satyppyz. Jaramdy teriniń 90 paıyzyn da Qyrǵyzstanǵa satyp jatyr ekenbiz. Bizdiń ónerkásipti elge aınalamyz degenimiz osy ma? Bul sol, baıaǵy shıkizat bazasynan shyǵa almaı turǵanymyzdyń kórinisi emes pe?

Mine, osy máselelerdi Májilistiń plenarlyq otyrysynda ashyna kótergen depýtat Tursynbek О́mirzaqov Investısııalar jáne damý jónindegi mınıstr Áset Isekeshevke depýtattyq saýal joldap, mynadaı suraqtarǵa jaýap berýin talap etti:

Joǵaryda atalǵan baǵdarlama boıynsha qazaqstandyq jeńil ónerkásip 2013 jyly ishki suranystyń 20 paıyzyn, 2014 jyly 30 paıyzyn qanaǵattandyrady delingen. Sol oryndaldy ma, oryndalmasa qandaı sebepter kedergi boldy?

Ońtústik Qazaqstanda maqta óńdeıtin osy zamanǵy ozyq tehnologııalarmen jabdyqtalǵan 4 fabrıka salynǵan edi, byltyr shıkizat bolmaǵandyqtan sonyń 3-ýi toqtap turdy. Al osy kezde óndirilgen maqtanyń 95 paıyzy syrtqa satyldy. Osynyń sebebi anyqtaldy ma?

Teriniń eshqandaı baqylaýsyz syrtqa aǵylyp jatqanyna toqtaý bola ma?

Depýtattyń bul saýalyna óziniń kompartııalas áriptesteri de qol qoıdy. Osydan keıin uıalǵan mınıstrlik jeńil ónerkásipti kóterýge jeń túrip kirisse, káne.   

A.Alpysbaev.