«Halal tanystyq»: Musylmandarǵa arnalǵan tanysý qosymshasy iske qosyldy

Qazaqstanda alǵash ret «Hitba» atty musylmandarǵa arnalǵan tanysý qosymshasy iske qosyldy. Qosymshanyń negizin qalaýshy Bekarys Otarov jastardyń jar tańdaý máselesin sheshý maqsatynda osyndaı ıdeıa paıda bolǵanyn aıtady.

«Nur Múbarak» ýnıversıtetinde oqyp júrgen kezim. Dostarymnyń kóbisi úılenýge nıetti. Biraq sharıǵat boıynsha qalaı, qaıtip tanysaryn bilmeıdi. Keıin maǵan arnaıy sharıǵat sharttary men Islam qaǵıdalaryna saı tanysýǵa arnalǵan qosymsha jasaý týraly ıdeıa keldi», – dep sóz bastady ol qosymshanyń tanystyrylym keshinde.

Hıtba degen ne?

«Hıtba» arabshadan aýdarǵanda qyzǵa sóz salý, aıttyrý degen maǵyna bildiredi. Islam dininde qyz ben jigit arasyndaǵy tanystyqtyń belgili bir sharttary bar. Birinshiden, eki tarap ta úılenýge nıet etýi kerek.  Ekinshiden, qyz ben jigit ońasha jerde kezdese almaıdy. Qyzdyń qasynda týysy bolýy shart. Onyń tarapynan kezdesýge qatysatyn úshinshi adamdy ıslamda «ýálı» dep ataıdy. Qyz balanyń aǵasy, inisi nemese oǵan jaýapkershilik ala alatyn senimdi adam ǵana ýálı atana alady. Tanystyq barysynda qyz ben jigittiń qol ustasýyna, jaqyndaýyna tyıym salynǵan. Kezdesý kezinde «ýálı» jigitti tolyq taný úshin suraqtar qoıady. Ásirese, qyz bala birden suraýǵa qysylatyn qarjylyq jaǵdaıy men jumysyna qatysty suraqtarǵa jaýap alady.

«Hitba» qosymshasy arqyly qalaı tanysady?

Bekarys Otarovtyń aıtýynsha qosymshada ár adamnyń týǵan jeri, boıy, dinı bilimi men otbasylyq jaǵdaıyna baılanysty aqparatty qamtıtyn arnaıy anketa bar.

«Qyz ben jigit anketany toltyrǵannan keıin qundylyqtaryna sáıkes keletin adamdy tańdaıdy. Bir-birin tańdasa ǵana arnaıy chat ashylady. Alaıda qyz ben jigit birden sóılesip kete almaıdy. Tek qyz tarapynan ýálı qosylǵan kezde chatqa jazýǵa múmkindik bar. Biz barynsha tehnıkalyq jaǵynan sharıǵı normalardy saqtaýǵa tyrysamyz. Mysaly, eger qyz ben jigit telefon nómir almasyp, basqa áleýmettik jeli arqyly sóıleskisi keletinin jazsa, avtomatty túrde chat jabylyp, buǵattalady. Juptar tek osy qosymsha arqyly sóılesedi. О́z tarapymyzdan barlyq keleńsizdiktiń aldyn alýǵa tyrystyq. Biraq negizgi jaýapkershilik qosymshany paıdalanýshylarda bolady», – deıdi Bekarys Otarov.

«Hitba» qosymshasy qyz ben jigit kezdeskenge deıin ǵana jumys isteıdi. Maqsat – qyz ben jigitti adal jáne sharıǵı jolmen tanystyrý. Qosymsha arqyly qyz ben jigit bir-birine sáıkes kele me, qundylyqtary men minezderi úılese me degen suraqtarǵa jaýap alý.

«Taǵy bir aıta keterlik jaıt bar. Qyz balanyń fotosy anketada bulyńǵyr etip kórsetiledi. Jigit qyzdyń fotosyn chat ashylǵannan keıin ǵana kóre alady. Keıbireýler fotony basqalarmen bólisýi múmkin. Qyz balanyń fotosyn áleýmettik jelige jarııalap jiberý qaýpi de bar. Sol sebepti qyz balany qorǵaý maqsatynda osyndaı júıe jasaqtadyq. Al jigitterdiń fotosy anyq kórinedi», – dedi qosymshanyń negizin qalaýshy.

Bizdiń maqsat –  otbasy ınstıtýtyn jańǵyrtý

Qazir «Hitba» komandasynda 16 adam jumys isteıdi. Ideıa paıda bolǵannan beri komanda jarty jyl boıy tegin jumys istep kelgen.

«Iá, alǵashynda jastar arasyndaǵy negizgi problemany sheshý úshin osy ıdeıany iske asyrdyq. Degenmen jarty jyl ishinde maqsatymyz da aıqyndala tústi. Bizdiń maqsat – Qazaqstandaǵy otbasy ınstıtýtyn jańǵyrtý, qalyptastyrý. Qazir ajyrasqan jastar sany kóbeıip jatyr. Munyń basty sebebi – bir-birin durys tanymaý, qabyldaı almaý. Qazir qyz ben jigitter tanysýdy, tanysqan kezde ne týraly sóılesip, qandaı suraq qoıýdy bilmeı jatady. Sol sebepti otbasylyq ınstıtýtty qalyptastyrǵymyz keledi», – deıdi Bekarys Otarbaev.

Jaqyn arada qosymshada úılenýge daıyn emes jandarǵa da kómek kórsetilip, aqparat beriledi dep josparlanyp otyr.

«Úılenýge daıyn emes adam úshin arnaıy testter jasaıtyn bolamyz. Sondaı-aq óziniń máselesi boıynsha arnaıy keńes ala alady», – deıdi ol.

Qazirgi jastar ne úshin otbasy qurýǵa qorqady?

«Hitba» qosymshasynyń tanystyrylymy kezinde arnaıy mamandar men psıhologtar keńesterin bólisti. Psıholog Jandos Nıǵmatýllınniń aıtýynsha, jastardyń otbasy qurýǵa degen qorqynyshynyń 3 sebebi bar:

«Birinshiden, keı jastar beti qaıtyp, bas tartady dep qorqady. Bul – psıhologııalyq problema. Mundaı adamdardyń ózine senimdiligi tómen bolyp keledi. Olar unatqan adamy betin qaıtaryp, tanysýdan bas tartady dep qorqady. Osy qorqynyshpen 30-ǵa deıin boıdaq júre beredi. Ekinshi qorqynysh – kishkentaıynda zorlyq-zombylyqqa ushyraý. Mundaı qıyndyqqa tap bolǵan jandar mindetti túrde mamanǵa júginip, keńes alýy kerek. Úshinshisi –  otbasyn asyraı almaı qalam degen qorqynysh. Ásirese, jigitterde osyndaı qorqynysh basym. Qazaqta toı jasaýdyń shyǵyny kóp. Nesıe alyp toı jasap jatady. Biraq bul otbasylyq ómirge qadam basqanda jasalatyn eń úlken qatelik der edim».

Jandos Nyǵmatýllın jastarǵa otbasy qurmaı turyp dinı bilim alýǵa keńes berdi.

«Sebebi Islamda áıel adamnyń da, er adamnyń da mindetteri bar. Eger dinı bilim almaǵan bolsańyz, túsinispeýshilik týyndap, óz mindetterińizdi durys atqarmaýyńyz múmkin. Sol sebepti bilim alý – mańyzdy», – dep sózin támamdady ol.

Jar tańdaýdyń negizgi formýlasy

Psıholog Jannas Quttybı tanystyrylymda jar tańdaý kezindegi negizgi qatelikterge toqtalyp ótti.

«Eń birinshi qatelik – eshkimmen aqyldaspaı, óz betimen sheshim qabyldaý. Biz árbir mańyzdy sheshim qabyldar kezde mamannan baryp keńes alamyz, durys pa?! Al ómir boıy bir jastyqqa bas qoıyp, birge ómir súretin jubaıymyzdy tańdaý kezinde eshkimmen keńespeımiz. Munyń zardabyn sońǵy jyldary tartyp jatyrmyz. Sebebi ajyrasqan jastardyń sany artty. Qazaqta «Qyz tańdarda kárini apar, At tańdarda jasty apar» degen ataly sóz bar. Bolashaq jar tańdar kezde qyzýqandy, shala oılaıtyn jas balanyń sózine ermeı, adam tanı alatyn, ómir kórgen kisini aparǵan durys. Al tulpar tańdaǵan kezde shıraq, jańashyldyqtan habardar jas balany aparǵan jón. Sol sebepti úlken kisilermen, ata-anamen keńesip, batasyn alyp baryp otaý qurý – eń mańyzdy formýla. Budan bólek ózińizdiń bolashaq jaryńyzdyń negizgi sıpattary men qoıar talaptaryńyzdy qaǵazǵa túsirińiz. О́ıtkeni sizge myńdaǵan qyz ben jigit jolyǵady. Bizdiń fokýsymyz qaıda bolsa, sol aldymyzdan shyǵady. Sol sebepti ózińizdiń ıdealyńyzdy sýrettep, qaǵazǵa túsirý eń durys sheshim. Árıne, ár nárse nıetke baılanysty ekenin de umytpaǵan jón», – deıdi Jannas Quttybı.