Qytaı qalaı bir eldiń ekonomıkasyn jaýlap alady? – Nemis basylymy

Qytaı qalaı bir eldiń ekonomıkasyn jaýlap alady? Osy taqyryp tóńireginde Germanııanyń jetekshi basylymdarynyń biri DW arnaýly maqala jarııalady. Qamshy tilshisi nemis basylymynyń maqalasyn yqshamdap, oqyrman nazarlaryna usynady. Basylym Beıjińniń Pákistan ekonomıkasyn qalaı jaýlap alǵany týraly saraptama jasaǵan.

Qytaı ınvestısııalary Pákistan ekonomıkasyn qalaı jaýlap aldy?

Pákistannyń ulttyq qaýipsizdigine tóngen qater men jergilikti halyq narazylyǵynyń kúsheıýine qaramastan, Qytaı Pákistanǵa mıllıardtaǵan dollar quıyp, kóptegen sektorlarǵa ınvestısııa salýdy jalǵastyrýda.

2015 jyly jarııalanǵan mıllıardtaǵan dollarlyq Qytaı-Pákistan ekonomıkalyq dálizi Pákistannyń qulaǵan ınfraqurylymyn kúrdeli jóndeýge jáne eldiń ońtústigindegi Gvadar portyn Qytaıdyń batysymen baılanystyrýǵa baǵyttalǵan.

Qytaı tóraǵasy Sı Szınpınniń qoltańbasy bar "Bir beldeý – bir jol" bastamasynyń bir bóligi bolyp sanalatyn joba Pákistanǵa 46 mıllıard dollar ınvestısııa ákeledi dep esepteldi. Degenmen qazir joba shamamen 65 mıllıard dollarǵa deıin ósti dep boljanýda.

Seriktestiktiń birinshi kezeńinde negizinen qytaılyq aqshanyń kómegimen energetıkalyq jáne kólik ınfraqurylymyna qatysty ondaǵan joba júzege asyryldy.

О́tken jyldyń jeltoqsanynda bastalǵan jáne 27 jobadan turatyn bastamanyń ekinshi kezeńi óndiristik qýatty arttyrýǵa jáne jumys oryndaryn qurýǵa baǵyttalǵan.

Beıjiń Pákistannyń ekonomıkalyq ortalyqtaryna ǵana emes, sonymen qatar Pákistan basqaratyn Kashmır men Haıber-Pahtýnhva provınsııasynyń soltústik-batysyndaǵy jerlerge de aqsha aýdardy.

Kóptegen pákistandyqtar eldegi qytaılyq ınvestısııalardyń ulǵaıýyna qatysty eıforııalyq pikirde, olar muny Pákistandy aýyr ekonomıkalyq daǵdarystan shyǵarý úshin qajet dep sanaıdy.

COVID pandemııasy, myńdaǵan shaǵyn kásiporyndardyń jabylýy jáne ekonomıkalyq daǵdarys saldarynan Pákistanda 20 mıllıonnan astam adam jumyssyz qaldy. 

Pákistan ekonomıkasy úshin "baılyq pen baqyttyń kózi"

Pákistannyń Haıber-Pahtýnhva provınsııasy 2004-2015 jyldar aralyǵynda dinı terrorısterden qatty zardap shekti. Aımaqtaǵy taıpalyq aýdandar "ál-Kaıda" men "Hakkanı" sııaqty terrorıster men ekstremısterdiń ortalyǵy bolyp sanaldy. 

Osy qorqynyshty zańdylyqty eskere otyryp, kóptegen batys elderi men kásipkerler provınsııaǵa ınvestısııa salýda alańdady.

Karachı saýda palatalarynyń burynǵy prezıdenti Kaıser Ahmed Shaıh Qytaıdyń batystan qalǵan olqylyqtyń ornyn toltyrýǵa kóshkenin málimdedi.

Haıber Pahtýnhva provınsııasynyń áıelder saýda palatasynyń qyzmetkeri Anıla Halıd qytaılyq ınvestısııalar Pákistan ekonomıkasy úshin "baılyq pen baqyttyń kózi" dep sanaıdy.

"Birinshiden, Qytaı-Pákistan ekonomıkalyq dálizi jobasy aıasynda Beıjiń bizdiń provınsııaǵa ınvestısııa saldy. Qytaı túrli energetıkalyq jáne ınfraqurylymdyq jobalarmen jumys jasady. Qazir sanıtarlyq tazalyqqa jáne basqa da jobalarǵa ınvestısııa quıýda" dep suhbat bergen ol germanııalyq DW basylymyna.

Terrorıstik shabýyldar jıi bolyp turady

Ońtústik Sınd provınsııasynda qytaılyq fırmalar Qytaı-Pákistan ekonomıkalyq dáliziniń birneshe jobalaryn aıaqtap qana qoımaı, sonymen qatar Pákistan qor bırjasy (PQB) kompanııasynyń 40% aksııasyn satyp aldy.

Karachı portyndaǵy kórnekti kásipker jáne Pákistan qor bırjasynyń (PQB) dırektory Ahmed Chınoı nemis basylymyna bergen suhbatynda qytaılyqtardyń PQB-nyń basqarýshy dırektoryn, bas qarjy dırektory jáne bas retteýshi ofıserin taǵaıyndaýǵa quqyǵy bar ekenin aıtty.

"Mundaı taǵaıyndaýlardy dırektorlar keńesi maquldaýy kerek" dep qosty ol.

О́tken maýsymda qor bırjasyna jergilikti turǵyndar shabýyl jasaǵan sebebi Balýchıstan provınsııasyndaǵy adamdar qytaılyq ınvestısııalarǵa narazy bolǵan.

Kóptegen derekkózderge sáıkes, Pákistandaǵy eń iri energetıkalyq kompanııalarynyń biri esepteletin Karachıdegi elektr energııasyn Qytaı satyp alýdy josparlap otyr.

– Qytaılyqtar Sındtegi barlyq jerge ınvestısııa salýǵa tyrysady, – degen aty-jónin atamaýdy suraǵan aımaqtyq úkimet ókili.

Ol jaqynda bes aýdandaǵy sanıtarlyq tazalyq kelisimsharttary qytaılyq kompanııalarǵa berilgenin aıtty. Birqatar kásipkerler, Karachı metropolıten korporasııasy men kásipodaqtyń ár túrli músheleri sheneýniktiń sózin rastady.

Qytaılyq fırmalarǵa osyndaı tıimdi kelisimsharttardy bergeni úshin jergilikti halyq úkimetke kóp ret narazylyq bildirgen.

Karachıdegi Avamı jumysshylar partııasynyń bas hatshysy Hýrram Álıdiń aıtýynsha, Sındtaǵy munaı barlaý bloktary qytaılyq kompanııalarǵa berilgen.

"British Petroleum sııaqty batys kompanııalary buryn da osyndaı bloktarmen jumys jasaǵan" deıdi ol.

Qytaıdyń Belýjıstandaǵy ınvestısııasy

Balýchıstan – Pákistannyń eń iri provınsııasy. Onda strategııalyq mańyzdy Gvadar porty ornalasqan, al, ony qytaılyq kompanııa basqarady. Provınsııada sońǵy 17 jylda birneshe ret terrorlyq shabýyl bolǵan. Shabýyldardyń keıbiri qytaılyqtarǵa baǵyttalǵan.

Balých kóterilisshileri táýelsizdik alý úshin Pákistan memleketine qarsy soǵysýda. Olardyń shabýyldarynyń deni polısııa men áskerdi nysanaǵa alady, sonymen qatar balých emes turǵyndarǵa jıi shabýyl jasaıdy.

Bul aımaq ınvestısııalar úshin qaýipti dep sanalsa da, qytaılyqtar osy ýaqytqa deıin provınsııaǵa aqsha aýdarýdan esh qınalmaǵan sııaqty.

Olar basqa da iri jobalarmen birge Gvadarda áýejaı salyp jatyr.

Qala turǵyny, eks-premer-mınıstr Zýlfıkar Alı Bhýttonyń burynǵy keńesshisi Rahım Zafar qytaılyqtar Gvadar portyna jaqyn jerde úsh zaýyt qurǵanyn aıtady.

"Olar sondaı-aq balyq aýlaý bıznesimen aınalysady, tereń teńiz traldaryn ákeledi, balyqty turaqsyz túrde aýlaıdy jáne jergilikti turǵyndardyń balyq aýlaýyna múmkindik bermeıdi" deıdi ol.

Belýjıstan úkimetiniń burynǵy ókili Iаn Mýhammad Býledı nemis basylymyna bergen suhbat barysynda qytaılyq kásipkerlerdiń provınsııanyń ár jerindegi jergilikti seriktesteri arqyly mármár men mıneraldy óndirýge qatysatynyn aıtty.

Arzan jumys kúshi men joǵary paıda Qytaı qarjysyna túrtki boldy ma?

Lahorlyq sarapshy Ahsan Raza premer-mınıstr Imran Hannyń ótken jyly 100-ge jýyq qytaılyq ınvestormen kezdesýi qytaılyqtardy Pákistanǵa ınvestısııa salýǵa yntalandyrdy dep esepteıdi.

"Úkimet jalpy ınvestorlar men qytaılyq ınvestorlar úshin normatıvtik quqyqtyq bazany reformalady. Sondyqtan olar qonaqúı, aqparattyq tehnologııalar, telekommýnıkasııa, keńes berý jáne basqa da salalarǵa ınvestısııa salýda" dedi Raza.

Karachı saýda palatalarynyń burynǵy basshysy Shaık arzan jumys kúshi men joǵary paıda marjasy qytaılyqtardy Pákistanǵa ınvestısııa salýǵa ıtermeleıdi dep sanaıdy.

"Sonymen qatar básekelestik az, sebebi úkimet barlyq ınvestorlarǵa jeńildikter men tıimdilikter jarııalaǵanyna qaramastan, batys kásipkerleri Pákistanǵa ınvestısııa salýǵa daıyn emes" dedi ol.

"Sonymen qatar, qytaılyqtar 100% paıdany elge qaıtara alady, óıtkeni elde qaıta ınvestısııalaýǵa shekteý joq" dep qosty ol.

Pákistannyń keıbir kásipkerleri "qytaılyq fırmalarǵa artyqshylyq beriledi" deıdi. Alaıda, úkimet mundaı aıyptaýlardy joqqa shyǵarady.