AQSh áskeriniń Aýǵanstannan shyǵarylýy elge qandaı qaýip tóndirip tur?

Batys barlaý qyzmetiniń basshylary AQSh áskerin Aýǵanstannan shyǵarýyna baılanysty aımaqtaǵy Ál-Kaıda men DAISh sııaqty uıymdardyń kúsheıýine alańdaıdy. Bul alańdaýshylyq negizsiz emes, dep jazady BBC.

AQSh prezıdenti Djo Baıdenniń buıryǵymen sheteldik áskerı kúshterdiń Aýǵanstannan shyǵarylýy tálipterdi kúsheıtip jatyr. Tálipter sońǵy kúnderi kóptegen aýdandardy óz qataryna qosty. Aýǵan áskeriniń keıbiri tálipterdiń qol astyna ótse, keıbiri elden qashyp jatyr.

Keıbir halyqaralyq sarapshylar Aýǵanstandaǵy jaǵdaıdy "terrorızm qaýpi qaıta oraldy" dep sıpattaıdy.

Qaýipsizdik jáne terrorızm jónindegi sarapshy Sadjan Gohel BBC tilshisine "Baıdenniń Aýǵanstannan ketý týraly sheshimi tálipterdiń bılikti basyp alýyna jáne ál-Kaıdanyń qaıtadan jahandyq shabýyldar jasaı alatyn deńgeıge deıin damýyna áser etedi" degen.

Uıymdar úshin múmkindik

Endi Aýǵanstandaǵy jaǵdaı naqty eki ssenarıı boıynsha órbýi múmkin. Birinshisi, Aýǵanstandy 1996-2001 jyldary zulymdyqpen basqarǵan "Talıban" qaıta oralady. Ázirge tálipter ózderiniń astanasy Kabýldy "kúshpen basyp alý maqsatymyz joq" deıdi. Biraq olar eldiń basym bóliginde basym kúsh bolyp otyr jáne Aýǵanstandy ıslam ámirligine aınaldyrý maqsatynan bas tartqan joq.

Ekinshiden, ál-Kaıda jáne onyń qarsylasy Islam memleketi  uıymy Batys áskerleriniń Aýǵanstannan shyǵarylý múmkindigin paıdalanbaq. Bul eki uıym da qazirdiń ózinde Aýǵanstanda. Olar eliniń taýly tabıǵatynda oqshaýlanǵan aımaqtardyń bárin jaýlap alǵan.

Aýǵanstanda áskerı bazalary bar shet elder, suranys boıynsha arnaıy operasııalar júrgize alatyn edi. Budan bylaı bul múmkin bolmaıdy.

Tóngen qaýip

Talıban "11 qyrkúıekten bastap barlyq sheteldik áskerler elden shyǵarylýy kerek, áıtpese bul jasalǵan kelisimdi buzady" dep málimdedi. Shyǵarylýǵa tıis ásker qataryna áýejaı men Kabýldaǵy AQSh elshiligin kúzetetin sarbazdar kiredi.

Talıban qalǵan sheteldik sarbazdarǵa shabýyl jasaıtynyn jarııalaǵanymen, Ulybrıtanııa premer-mınıstri Borıs Djonson armııamen Ulybrıtanııa shegingende artta qansha sarbaz qaldyrý kerektigin talqylap jatyr.

Brıtanııalyq MI6 sheteldik barlaý agenttiginiń burynǵy dırektory ser Aleks Iаng Batys áskeri Aýǵanstannan shyqqan jaǵdaıda Ulybrıtanııaǵa shabýyl jasaý qaýpi artatynyn málim etti.

– Eger Ulybrıtanııa tolyǵymen ketpese jáne arnaıy kúshter tobyn artta qaldyrsa, AQSh bazalary jabylǵannan keıin Talıbannyń nysanasyna aınalady, – deıdi ol.

Talıban men ál-Kaıdanyń baılanysy

Talıban men ál-Kaıdanyń qarym-qatynasy qalaı? Talıban bıliktiń qandaıda bir bóligine aınalýy ál-Kaıdanyń bazalary men jattyǵý lagerleriniń qaıtyp oralýyn bildire me? Batystaǵy barlaý agenttikteriniń basshylaryn bul suraqtyń jaýaby birneshe jyldan beri mazalap keledi.

Osy aımaqtaǵy radıkaldyq toptarmen birneshe jyldan beri aınalysyp kele jatqan Azııa-Tynyq muhıty qory doktory Goheldiń aıtýynsha, Talıban basshylyǵy buǵan shyn júrekten tyryssa da, olardyń ál-Kaıdamen baılanysyn toqtatý múmkin emes. О́ıtkeni olar mádenı, otbasylyq jáne saıası baılanysta.

Marhabat Ilııas