20 Sáýir, 2021 NEWS
Baýyrjan Baıbek/Janbolat Mamaı
"Nur Otan" partııasy tóraǵasynyń birinshi orynbasary Baýyrjan Baıbek eks-depýtat, búginde youtube jelisinde vıdeoblog túsirýmen aınalysyp júrgen Táńirbergen Berdońǵarǵa suhbat berdi. Suhbat barysynda ol Nursultan Nazarbaevtyń el qalyptasýyna qosqan úlesi, "Nur Otan" partııasynyń jobalary, "Bolashaq» baǵdarlamasy", Almaty ákimi kezinde qabyldaǵan sheshimderi, sondaı-aq ózin bıýdjettiń aqshasyn "jep" mıllıarder atandy dep aıyptaǵan oppozısııalyq belsendi Janbolat Mamaıǵa jaýap berdi.
Baýyrjan Baıbek búginde "Nur Otan" partııasy eki ispen maqtana alatynyn atap ótti. Onyń alǵashqysy – praımerız, ekinshisi – «Biz Birgemiz» aksııasy aıasynda azamattarǵa kómek kórsetý.
Partııa tóraǵasy orynbasarynyń aıtýynsha, praımerız partııa qataryna jańa adamdardy tartýǵa jol ashqan. Depýtattardyń 70-80 paıyzy jańartylǵan. Buryn oppozısııa bolǵan kóptegen tanymal tulǵalar búginde partııa qataryna qosylǵan.
Sondaı-aq ol pandemııa men týrbýlentti ýaqyt jaǵdaıynda partııa msheleri kúsh-jigerin biriktirip, judyryqtaı jumyla alǵanyn, partııa tóraǵasy Nursultan Nazarbaevtyń bastamasymen "Biz Birgemiz" aksııasy aıasynda 40 mlrd teńgege jýyq jeke qarajat jınalǵanyn, turǵyndarǵa ataýly kómek kórsetilip, ashyq prosess qamtamasyz etilgenin aıtty.
Baýyrjan Baıbek sonymen qatar "Nur Otan" atqarylǵan jumystar, berilgen ýádeler boıynsha naqty esep bere alatynyn jetkizdi.
– Saılaý aldyndaǵy mindettemelerge kelsek, ýáde berý, baǵdarlama jasaý – bir bólek, ony is júzinde júzege asyrýdy qadaǵalaý – bir basqa. Sondyqtan Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń tapsyrmasy boıynsha biz alǵashqy kúnnen-aq tııanaqty daıyndyqty bastap kettik. Baqylaý úshin ne qajet? Naqty oryndalý merzimi, kúni, ýaqyty anyq ta, aıqyn kórsetilgen túsinikti qujat kerek. Biz árbir baǵdarlamany iske asyrý boıynsha 217 jol kartasyn ázirlep, onda 80 myń ındıkatordy kórsettik. Máslıhattardaǵy, májilistegi fraksııamyzdyń depýtattary jáne partııa músheligindegi árbir basshy jekelegen ındıkator boıynsha bekitilgen. Munyń bári naqty salalar men jyldarǵa bólingen. Biz bergen ýádelerimizdi oryndaý úshin 5 jyldyń aıaqtalýyn kútpeımiz, alǵashqy jyldyń ózinde-aq atqarylǵan ister boıynsha naqty jáne ashyq esep bere alamyz. Prezıdent Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev "Nur Otan" partııasynyń saılaýaldy baǵdarlamasyn tanystyryp, 21 trln teńge jumyldyrylatynyn aıtty. Bul – partııa erekshe baqylaýǵa alǵan júıeli negizgi tapsyrmalar. Salystyrý úshin qarapaıym bir mysal aıta keteıin. AQSh-ta saılaý ótip, Baıden jeńiske jetkenin bilesiz. Ol óziniń saılaýaldy ýádelerin oryndaýǵa baǵyttalǵan úlken somany atady. Onda ınfraqurylymǵa aýqymdy qarajat salynyp otyrǵany aıtylady. Baǵdarlamalardy salystyratyn bolsaq, olar óte uqsas. Joldar, mektepter, aýrýhanalar, ómir sapasy. Osynyń bárine memlekettiń shamasy jete me, másele osynda. Qazirgideı ýaqytta 21 trln teńge degen soma qaıdan paıda boldy? Daǵdarys, álemdik baǵanyń quldyraýy jáne týrbýlenttilik kezeńinde bizdiń ınfraqurylymdy damytý úshin rezervterdi paıdalana alýymyz, bul – halyqtyń, memleket pen Elbasynyń orasan eńbeginiń arqasy. Bir kezderi Rýzvelt daǵdarys kezinde halyqtyń satyp alý qabiletin arttyrý úshin ınfraqurylymǵa aýqymdy kólemde qarjy salyp, jańa ekonomıkalyq saıasat júrgizdi, – dedi ol.
Sondaı-aq ol qalalar, aýdandar men oblystarda partııanyń qoǵamdyq keńesteri qurylǵanyn atap ótti. Onda sarapshylar, saıasattanýshylar partııa tarapynan berilgen ýádelerdiń qandaı da bir aspektilerin ashyq talqylaı alady, oǵan qosa, "Halyq únine qulaq asatyn memleket" tujyrymdamasyna sáıkes azamattyq qoǵamnyń pikirin eskerip, kún tártibine de den qoıa alady.
Suhbat barysynda Baýyrjan Baıbek Elbasynyń tarıhı úlesi týraly aıtyp, onyń esimin kóshege berýdiń mánine toqtaldy, bul úshin ózderin sókken belsendi Janbolat Mamaıdyń áreketine baǵa berdi.
– Almaty – halqymyzdyń ǵasyrlar boıy armany iske asqan – táýelsizdikke, memlekettilikke qol jetkizgen qala. Alǵashqy 7 jylda Almaty táýelsiz Qazaqstannyń astanasy boldy. Dál osy qaladaǵy Fýrmanov kóshesinde Elbasy qıyn da, tarıhı sheshimder qabyldady. Mamaı sııaqtylarǵa muny túsiný buıyrmaǵan, bul olar úshin ǵarysh sekildi. Olar tipti munyń aýqymyn da túsine almaıdy. Almatyda Egemendik týraly deklarasııa, Konstıtýsııamyz qabyldandy. Elbasy kórshilerimizben dostyq qarym-qatynas ornatyp, shekaralarymyzdy delımıtasııalaý máselesin tolyǵymen sheshe aldy. Elbasy Mańǵystaýǵa kelip, Kaspıı mańy memleketteri Kaspııdi bólisken kezde bolǵan mynadaı bir oqıǵany estigenim bar. Bul onyń ókilettigin toqtatardan bir jyl buryn edi. Sol kezde Elbasy endi prezıdent qyzmetinen ketýge bolady dedi. Ol óziniń tarıhı mıssııasyn oryndady – barlyq shekaramyzdy shegendep, halyqaralyq kepildik aldy, ıadrolyq qarýdan bas tartý týraly sheshim qabyldady, Semeı polıgonyn japty, Araldyń jahandyq problemasyn sheshti, azamattardyń ál-aýqatyn kóterdi, memlekettiń birlik pen kelisimde turaqty damýynyń sara jolyn saldy. Postkeńestik elderdiń barlyǵy derlik qantógis pen synaqtardan ótti. Biz muny umytpaýymyz kerek. Nursultan Ábishuly sııaqty tarıhı tulǵa kózi tirisinde-aq úlken qurmetke laıyq dep sanaımyn. Sodan keıin Fýrmanov týraly aıta keteıik, Mamaı myrza ózin ultshyl-patrıot retinde kórsetkenimen, shamasy, ol tarıhtan beıhabar. Fýrmanov – 1920 jyly bes myń adamnyń qatysýymen ótken Vernyıdaǵy kóterilisti basqan saıası qaıratker. Sodan keıin ol qanshama adamdy repressııa jasap, sottap, kóbisin atyp, túrmege japqan. Sonda onyń aıtýynsha, biz úshin Fýrmanov elimizdiń tuńǵysh prezıdenti, Elbasydan góri kóp eńbek sińirdi me? Eger ekinshi ret jasaý qajet bolsa, biz taǵy da osylaı ózgerter edik. Onyń ústine, men bul jobanyń nege jalǵaspaǵanyn ázirge bilmeımin, biraq maǵan jáne Almaty máslıhatyna jeke menshik ıeleri shyǵyp: "biz Elbasyǵa óz qarajatymyzdyń esebinen eskertkish qoıǵymyz keledi" dedi. Olar eskızin de jasady. Biz ony qaradyq, óte ádemi jáne sol eskertkishti ornatyp, ony júzege asyrýymyz kerek edi. Ol jerde qaı jaǵyna qarasań da, Elbasynyń eńbegin kórýge bolady. Menińshe, bul bolashaqtyń enshisinde. Sondyqtan bul jalǵyz meniń sheshimim emes, on myń jas petısııaǵa qol qoıdy, – dedi Baıbek.
Sondaı-aq ol Almaty ákimi bolyp turǵan kezderine qatysty Janbolat Mamaıdyń syny men aıyptaýlaryna jaýap berdi.
– 30 jastan sál ǵana asqan Janbolat Mamaı, estýimshe, aıtarlyqtaı jaqsy oqyǵan, ol óz sózin jýrnalıstik zertteý dep ataıdy. Kez kelgen doktorlyq jumystaǵydaı siltemeler de berilgen, biraq bir ǵana derekkózge – ol UZUN Qulaq degen feık telegram-arna. Eger bul arnanyń mazmunyn taldaıtyn bolsaq, onda olardyń is-áreketi Konstıtýsııaǵa qarsy, áleýmettik alaýyzdyqty qozdyrý, qoǵamda haos pen alaýyzdyqtyń dánin sebý áreketi. Osy jalǵan arnany negizge alyp, olardyń aqparatyn Janbolat Mamaı óz atynan derbes jarııalaıdy. Meniń oıymsha, bul shartty túrde saıası qaıratkerdiń jalǵan nárseler negizinde, ony teksermesten málimdeme jasaǵan alǵashqy jaǵdaı jáne sońǵysy da osy bolatyn shyǵar dep úmittenemin. Mamaı myrza Úshinshi Reıhtiń qaǵıdalaryn basshylyqqa alatyn bolýy kerek. Nasıstik ıdeologtardyń biri – Djozef Gebbels "ótirik neǵurlym sumdyq bolsa, soǵurlym oǵan senýge daıyn bolady" degen.
Onyń búkil maqalada bar bolǵany birneshe ǵana sandy ataıtyny birtúrli qyzyq kórindi. Ol bylaı deıdi: "Baıbek ákim bolyp turǵan kezinde, jol qurylysyndaǵy "otkatty" kóterdi. 30% edi, qazir "otkat" 50-60%-ke jetti, búkil bıýdjetti "jep qoıdy". Ol mysalǵa keltiretin jalǵyz sıfr osy. Biraq túsingenimizdeı, Mamaı myrzanyń matematıkasy da nashar eken. Meniń ne istegenimdi bilý úshin jaı ǵana statıstıkany qaraýy kerek, – deıdi ol.
Onyń aıtýynsha, Janbolat Mamaıdyń "mıllıarder" degen aıyptaýy matematıkalyqturǵydan da qısynǵa kelmeıdi.
– Mıllıard dollar degenniń qandaı qomaqty qarjy ekenin túsinip otyrǵan bolarsyz? Bul – óte úlken sıfr. Almatynyń bıýdjeti bar, ol bir jarym mıllıard. Biraq bıýdjet bólinedi. Aǵymdaǵy, damý bıýdjeti bar. Aǵymdaǵy bıýdjet – bul muǵalimderdiń, dárigerlerdiń jalaqysy, áleýmettik tólemder, mektepter men aýrýhanalardy ustap turý. Bul shyǵyndar ózgermeıdi. Bıýdjetke kelip túsedi, ony birden taratyp beresiń, bul jalaqy sııaqty. Sodan soń damý bıýdjeti degen uǵym bar. Máselen, 2015 jyldan 2019 jylǵa deıingi jergilikti damý bıýdjeti jylyna orta eseppen 150 mln dollardy quraıdy. Eger 4 jyl ishinde búkil damý bıýdjetin qossaq, onda shamamen 600 mıllıon dollar jınalady. Máslıhat, depýtattar, merdigerler, kompanııalar qarap otyrǵan jergilikti bıýdjetten ákim 600 mln dollar alyp, qaltasyna basady-mys. Bul ǵylymı emes fantastıkada ǵana múmkin dúnıe shyǵar. Qalada múldem eshteńe jasamaǵan kúnniń ózinde mıllıard degen sıfrdy qaıdan alýǵa bolady?
Sonymen qatar, Almaty ákimi bolǵan kezimde, kelesi kúni Total saıtynda ǵoı deımin "Baıbektiń otbasy nemen aınalysady?" degen maqala shyqty. Onda meniń otbasy múshelerimniń attary atalatyn kompanııalar týraly aıtylǵan. Men taǵaıyndalǵannan keıin ertesine-aq jarııalandy, bireý óte jyldam aqparat jınaǵan bolyp tur ǵoı. Sirá, ol adamdar meniń Almaty ákimi bolatynymdy bilip, maqala daıyndap, jarııalaǵan. Janbolat Mamaı ataǵan kompanııalardyń barlyǵy men Almaty ákimi bolǵanǵa deıin qurylǵanyn aıtqym keledi. Ol kompanııalardyń eshqaısysy Almatymen baılanysty emes. Bul – birinshiden. Sodan keıin 4 jyldan soń, Almaty ákimi qyzmetinen ketkenimde, UZUN Qulaq telegram-arnasy dál osy derekterdi berip, biraq sońynda: Baıbek dollarlyq mıllıarder. Sol aktıvtermen qazirdiń ózinde mıllıard degendi qosyp qoıady.
Sonymen qatar, onda meniń álde qandaı bir bıznes ımperııa qurǵanym týraly aıtylady, bylaı qarap shyqsam, shamamen 100-ge jýyq kompanııa eken. Osy úlken tizimniń ishindegi tek 10-ǵa jýyq kompanııa meniń otbasyma qatysty dep aıta alamyn. Men ony joqqa shyǵarmaımyn. Munyń bári deklarasııalanǵan, resmı derekkózderde jarııalanǵan, salyǵy tólengen. Biraq eger másele meniń otbasyma qatysty bolsa, naqtysyn aıtaıyn. Meniń ata-anam keńestik zamanda Kıevte oqydy. Anam tehnologııalyq ýnıversıtetti bitirdi, ákem kólik-ekonomısti, olar ómir boıy jumys istedi. Anam birneshe zaýyt salǵan, Qazaqstannyń jetekshi tehnology. 90 jyldary ol jeke salaǵa ketti, sodan beri ózi úshin jumys isteıdi. Ákem 90-shy jyldary bıznespen aınalysa bastady. Ákemniń tegi keńes zamanynda esh jerde atalǵan joq. Ol mınıstr bolǵan joq, joǵary laýazymdardy qyzmetter atqarmady. Orta deńgeıdegi bastyq boldy. Aıtpaqshy, bankte jumys istedi, nesıe aldy, kooperatıvter, jeke bıznes qurdy.
Aıtylǵan kompanııalardyń jartysy bankrotqa ushyrady. Bıznes – bul táýekel. Táýekelge baryp, bir isti qolǵa alasyz, bireýi bolady, bireýi bolmaıdy. Meniń otbasymnyń birde-bir múshesi memlekettik qyzmette jumys istemeıdi. Bul kompanııalar jekeshelendirýge qatyspaǵan, olar arzan baǵamen keıbir kásiporyndardy satyp alǵan joq. Olar zııatkerlik kásiporyndar jáne Almatydaǵy qyzmetimmen eshqandaı baılanysty emes, bul eń bastysy. Ol jerde iri jobalar joq.
Kópe-kórneý ótirik aıtý, bul eshqandaı sheńberge syımaıdy. Árkim óziniń ar-ujdany men halyqtyń aldynda jaýap beredi. Maǵan shynshyl bolýdy, árqashan jaqsylyqqa jaqsylyqpen jaýap berýdi úıretti. Aqty aq, qarany qara dep aıtýǵa, jasaǵan is-áreketteriń úshin jaýapkershilik alýǵa jáne sheshim qabyldaýǵa baýlydy. Elbasy da árdaıym osyǵan úıretti. Sheshim qabylda, biraq sol úshin jaýap bere alatyn bol dedi, – dep atap ótti Baýyrjan baıbek.
Baıbek sondaı-aq "Bolashaq" baǵdarlamasy týraly áńgimelerge qatysty da pikir bildirdi.
– Bolashaqtyqtarǵa qatysty kópe-kórneý jalǵan áńgimeler aıtylýda. Olardy jemqor, jartysy elge oralmaǵan dep soqty. О́zderińiz biletindeı, men resmı málimetterdi surattym, "Bolashaq" baǵdarlamasy boıynsha 14 myńnan astam adam bilim aldy. Olardyń arasynda osy ýaqyt ishinde nebári 159 adam ǵana elge oralmady. Olar aqshany memleketke qaıtardy. Iаǵnı, ol búkil baǵdarlamany negizsiz aıyptaıdy.
Ekinshiden, men "Bolashaq» baǵdarlamasy – Elbasynyń eń sátti jobasy dep aıtqym keledi. Japonııa, Ońtústik Koreıa, Sıngapýr, Malaızııa sekilde elder de osyndaı baǵdarlamamen oqytqan, biraq mundaı aýqymǵa jete almady. Búgingi tańda bolashaq túlekteriniń 52%-i basshylyq oryndarda, bızneste, al ortasha deńgeıdegileri – ekonomıkany alǵa jetelep júrgen menedjerler. Bolashaqtyqtardyń 10%-i óz jeke kompanııalaryn qurdy, 200 myńnan astam ota jasap, 145 myń balaǵa bilim berdi, myńdaǵan azamat ǵylymı jumystar qorǵady, olarǵa basqa elder ǵalymdary silteme jasaýda. Tipti Almatyǵa da ıtalııalyq karsherıng kompanııasy kelgeni esimde. Italııalyqtardyń qalaı kelgenderin suraǵanda, olar bolashaqtyń túlegi Muhıt esimdi jigittiń osyǵan sendire alǵanyn aıtty. Sol joba boıynsha keldi. IT-salasynda da aıqaılap jarııaǵa jar salmaı-aq ispen dáleldep júrgenderdi kórdim.
Aıtpaqshy, "Bolashaq" qaýymdastyǵyn da menshigi dep maǵan telıdi. Sonymen qatar, "Baıbektiń otbasy neni ıelenedi" dep jarııalaǵan jazbada "Bolashaq" korporatıvtik qorynyń aınalymyn tolyǵymen alyp, meniń menshigime jazady. Biraq Mamaı myrza zańger bola tura, saýatsyz dep aıtar edim. Qoǵamdyq uıym degenimiz ne? Ol kommersııalyq maqsattardy kózdemeıdi. Men "Bolashaq" qaýymdastyǵy quryltaıshylarynyń birimin. Bul – 20 jyl buryn qurylǵan úkimettik emes uıym. "Bolashaq" qaýymdastyǵy kóptegen paıdaly ister jasady. 10 jyl buryn biz "Bolashaq" korporatıvtik qoryn qurdyq. Biz aýtızm máselesimen aınalysamyz. Biz búginde 2 myń aýtıst balaǵa kómektestik, mamandar 1200 ata-anany oqytty. Zańnamalyq uǵymdar engizip, 420 jumys ornyn qurdyq, el boıynsha 17 óńirde 57 ınklıýzııa kabınetin ashtyq.
Biz demeýshilik qarajat esebinen 36 fılmdi aýdardyq. Gollıvýdtyq fılmderdi elimiz boıynsha qazaq tiline aýdarýmen tek biz ǵana aınalysýdamyz. Al Mamaı myrza óziniń saıası partııasymen kem degende bir balaǵa kómektesti me? Paıdaly bir nárse istedi me? "Bolashaq" qaýymdastyǵy 2000 adamdy biriktiredi. Biz onyń saıası partııasynan áldeqaıda kóppiz. Biraq "Bolashaq" qaýymdastyǵy saıası qyzmetpen aınalyspaıdy. Ol qaıyrymdylyqpen, áleýmettik, qoǵamdyq qyzmetpen aınalysady. Muny men Elbasynyń zor eńbegi dep bilemin. Aıtpaqshy, onda kóptegen tolyq emes, qarapaıym otbasylardyń balalary bar. Olar elimizdiń ıgiligi úshin jumys isteıdi, – deı kele Baýyrjan Baıbek Janbolat Mamaıdy sotqa beretinin málim etti.
– Biz demokratııalyq memleket quryp jatyrmyz, biraq demokratııa – bul anarhııa emes, zańsyzdyq emes, bul zańnyń ústemdigi. Ár adamnyń óz atyn, abyroıyn qorǵaýǵa konstıtýsııalyq quqyǵy bar. Sonymen qatar, Elbasy 2015 jyly 5 ınstıtýsıonaldyq reformaǵa bastamashy bolyp, Qasym-Jomart Kemeluly bul ıdeıany damytyp, "Halyq únine qulaq asatyn memleket" tujyrymdamasy týraly aıtty. Bul jaı qulaq asý ǵana emes, árbir áreketiń úshin jaýap bere bilý degen sóz. Qazirgi tańda men memlekettik qyzmetshi emespin, shyndyǵynda muny isteýge mindetti emespin. Biraq, birinshiden, men Konstıtýsııany qurmetteıtin jáne oǵan moıynsunatyn Qazaqstan Respýblıkasynyń azamatymyn jáne de adam retinde atym men úshin qymbat. Álgi materıaldardy anam, jaqyndarym oqıdy. Sondyqtan men de BAQ arqyly barlyǵyn aıtýdan basqa amal bolmady. Solaı jasadym da. Biraq men partııa múshesi, "Nur Otan" partııasy tóraǵasynyń birinshi orynbasary retinde partııanyń Jarǵysy, partııa múshesiniń Ádep kodeksi bar ekenin aıtqym keledi. Mine, solarǵa sáıkes men oǵan azamattyq jáne ákimshilik is júrgizý óndirisi sheńberinde sotqa júginetinimdi resmı túrde aıtyp otyrmyn. Múmkin, men presedent jasaıtyn shyǵarmyn, jasyratyn eshteńem joq. Muny bolashaqta Mamaı sııaqty adamdar jazyqsyz adamdarǵa kúıe jaqpaýy úshin jasaımyn, – dedi ol.
Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.
Pikir qaldyrý
pikir