Bizdegi "juldyzdar", "qoǵam qaıratkerleri", "zııaly qaýym", "akademıkter" shynynda kimder?

Biz belgili adamdardyń esimin ataǵanda laýazymymen, alǵan ataǵymen ataǵandy jaqsy kóremiz. Bul úrdistiń erteden beri jalǵasyp kele jatqany belgili. Ras, búkil halyqqa tanymal kisilerdi olaı ataýdyń eshqandaı ábestigi joq. Biraq bizdi oılandyratyny – «Shynymen barlyǵy sol ataqqa laıyq pa?» degen suraq.

Buqaralyq aqparat quraldarynda bolsyn, ádettegi aýyzeki sózde bolsyn sol «mártebeli ataqtardy» oryndy qoldanyp júrmiz be? Jóndi-jónsiz, ońdy-soldy artyǵyraq siltep jiberetin kezderimiz bolǵan joq pa? Oılanatyn jaǵdaı!

«JULDYZDAR»

Osy ataý aıtylǵanda esimizge aldymen ánshiler men aktıorler orala ketetini shyndyq. «Durys qoı, tyńdarmandar men kórermenniń rýhanı álemine ólsheýsiz lázzát baǵyshtaǵan jasampazdar men ónerpazdardy solaı ataǵannyń nesi aıyp?» – deıtin shyǵarsyzdar. Iá, sizderdiń bul pikirlerińizben talassyz kelisemiz. Bizdiń aıtaıyq degenimiz – «juldyzdar» degen ataýdy tek ánshiler men aktıorlerge ǵana menshiktep berý aqıqatqa qanshalyqty jaqyn keledi?» degen oı ǵoı. Sonda ultymyzdyń rýhanııatyna taýsylmas qazyna qosqan jazýshylarymyz, halyqtyń sanasyna nur bolyp quıylatyn jaqut jyrlar jazǵan aqyndarymyz, keremet jańalyqtardy jalpaq jurtqa jarııalap, saıası saraptamalar men qoǵamdyq zertteýlerdi halyq pen bılikke qatar jetkizip júrgen maıtalman jýrnalısterimiz, álemdi tamsandyryp moıyndatqan, elimizdiń namys týyn asqaqtata jelbiretken sańlaq sportshylarymyz «juldyz» atanýǵa laıyq emes pe?

«QOǴAM QAIRATKERI»

Keshegi keńestik kezeńde «Memleket jáne partııa qaıratkeri» degen mártebeli ataq Táýelsiz Qazaqstan kezinen bastap «Memleket jáne qoǵam qaıratkeri» degen ataýǵa ózgertilgeni bárimizge aıan. Iá, el úshin aıta qalsyn eńbek sińirgen jáne sol joldy ómirlik ustanymy etken, búkil halyq qurmettegen asa iri tulǵalardy «Qoǵam qaıratkeri» ataýdyń durys ekendigin biz de bilemiz.

Deıturǵanmen, qansha bıik oryndarda laýazym ıesi atansa da, týystary men jerlesterinen basqa eshkim tanymaıtyndardy «Qoǵam qaıratkeri» dep áspetteı bergen qanshalyqty durys? Tipti qazirgi Parlamentimizdiń májilisinde otyrǵan 107 depýttatyń, 47senatordyń, úsh qala men 14 oblysty basqarǵan 17 ákimniń, 17 mınıstrdiń, úkimettiń jalpy quramyndaǵy 22 mansaptynyń, t.t. sanap úlgere almaıtyn agenttik, komıtet, korporasııa, ulttyq kompanııa basshylarynyń barlyǵyn áıteý mansapty boldy ǵoı dep «qoǵam qaıratkeri» ataı berý qısynǵa syıa qoıar ma eken?

Shirkin, bılik basynda júrgen týystarymyzdyń túgelge jýyǵy «qaıratker» bola alsa, qazaqtyń baqyty aspandap keter edi ǵoı! Salıqaly jınalystarda uıyqtap ketetinder, mandaty aıaqtalǵansha «máý» demeıtinder, orynbasarlary men qyzmetkerleri isti bolyp ustalyp jatsa da miz baqpaı otyra beretinder, ózi týǵan halqynyń tirlik tynysynan múlde beıhabarlar, ózderin «kishi qudaı» sanaıtyndar «qaıratker» atanýǵa laıyq pa?

Kúndiz-túni kirpik ilmeı qajyrly eńbek etip júrgen dıqan-malshylarymyzdy, memleketke, halyqqa tolaǵaı tabystar syılaǵan kenishti kenshilerimizdi, zaýyt-fabrıkalar men keshendi, kemeldi jobalar jasap halyqtyń ıgiligine jaratqan sáýlet-qurylystyń maıtalman mamandaryn nege «qoǵam qaıratkerleri» dep ataı almaımyz?!

«ZIIаLY QAÝYM О́KILDERI»

Urpaqtar sanasyna ólsheýsiz bilimniń shýaǵyn tókken jankeshti pedagoktar, aýrýǵa medet, ajalǵa arasha bolǵan bilikti dárigerler, aqıqattyń aq týyn jelbiretip, qara qyldy qaq jarǵan quqyq qorǵaýshylar (sot, prokýratýra, ádilet, polısııa qyzmetkerleri), qarýly kúshter salasyndaǵy eńbegi eren áskerıler, qorshaǵan orta men tabıǵat janashyrlary, adal kásippen shuǵyldanyp el qazynasyna qyrýar salyq tólep, memleket pen halyqtyń órkendeýine úzdik úlester qosyp kele jatqan ary taza, qoly taza kásipkerlerimiz nege «Zııaly qaýym ókilderi» bola almaıdy? Akademııalyq bilim qabiletin dúnıejúziniń úzdik mamandary moıyndaǵan ár salanyń ǵalymdary naǵyz «Zııaly qaýym ókilderi» emes pe?!

«AKADEMIKTER»

«Akademık» ataýy – ǵylym men bilimniń eń shyrqaý shyńy. Ol deńgeıge jetetinderdiń sany da onsha kóp bolmaıdy. Osy mártebeli ataq adamzat ǵylymyna tańǵajaıyp jańalyq ákelgen álem moıyndaǵan kemeńgerlerge ǵana beriledi. Al, qazir she?

Bizdiń elde professorlar men doktorlardyń qatary az emes, kóp eken. Keıde teledıdardy qarap otyrsaq, eshkim bilmeıtin ǵylymı ataq ıelerin baıqap qalamyz. «Bul kisi úlken ǵalym bolǵanymen ózin-ózi jarnamalaı bermeıtin, tek qana ǵylymı zertteýmen aınalysqan birtoǵa kisi bolǵan shyǵar» dep ınternetten izdeı bastasaq, alyp bara jatqan ǵalym emestigin bilgende qaıran qalamyz.

Dál qazirgi kezde belgili toptar, ortalyqtar, qoǵamdyq birlestikter men uıymdar da túrli ataqtardy qarsha boratyp úlestirip jatyr. Ataýlarynyń ózi qandaı? Keıde memlekettik nagradalardyń ózin tasada qaldyryp ketetindeı. Qandaı ataq kerek, bári bar. Tek jarnasyn (aqysyn) tóleseńiz bolǵany. Biraq bul jasandy mártebelerińizdiń barlyǵyn memleket moıyndamaıdy. Tek qana kýálik pen tósbelgińizdi qanaǵat tutasyz, elge maqtana kórsetýge jarap tur, bar bolǵany sol.

Bir ǵana dálel keltireıik. Birneshe jyldyń aldynda mońǵoldyń bir pysyq jigiti «Halyqaralyq Shyńǵyshan Akademııasynyń» lısenzııasyn alǵan kórinedi. Keńsesi Mońǵolııa astanasy – Ulanbatyrdyń shetindegi eki jarym bólmeli úı, azyraq jalaqymen saýatty qyzmetker kezekshi bolyp otyrady. Siz osy ataqty qatty qajet etseńiz ómirbaıanyńyz ben qosa 2000 AQSh dollaryn jiberseńiz bolǵany, «Halyqaralyq Shyńǵyshan Akademııasynyń Akademıgi» bolyp shyǵa kelesiz. Bir qyzyǵy bizdiń biraz azamattarymyz osy jalǵan ataqty maldanyp júr. Biletinder kúledi, bilmeıtinder aldanyp júredi. Mundaı úrdis halyqaralyq uıymdar men elimizdegi qoǵamdardyń tabys jolyna aınalyp ketken. Bizdiń aıtaıyq degenimiz – naǵyz mártebe men jalǵan ataqty shatastyryp almańyz degen shaǵyn ańdatpa.

P.S. Biz eshkimniń ataq-mártebesin, mansap-laýzymyn qyzǵanýdan múlde aýlaqpyz jáne ol bizdiń arman-muratymyz da emes. Baıaǵydaǵy babalarymyz aıtqandaı «jalǵan dúnıege» boı ura bermeıik degen izgi nıet qana.

Qurmetti oqyrman! Artyǵyraq ketken jerimiz bolsa keshirińizder! Olqy tustarymyzdy tolyqtyryp jiberersizder degen úmittemiz...

Tórtken Qyzyljar