Buqaranyń bazynasyn boıamasyz jetkizetin arna: Qurmanbek Jumaǵalı, «Astana» telearnasynyń bas dırektory

Jýrnalısterdiń kásibı merekesi qarsańynda bizdiń basylym «Astana» telearnasynyń bas dırektory Q.Jumaǵalımen áńgimelesken edi. Arna basshylyǵynyń efırlik setkany júıeli júrgizý jáne memlekettik-aqparattyq saıasatty tıimdi paıdalaný nátıjesinde medıa resýrs eldegi jetekshi-tanymal telearnalardyń qataryna endi. «Astana TV» mamyr aıynda TOP 3 tikke enip, qarqyndy damyp kele jatqan arnalardyń kóshin bastap tur.

– Qysqa merzimde arnanyń jyldam ósýine ne áser etti jáne joǵary nátıjeli kórsetkishterge qalaı qol jetkizildi?

– Keshe ǵana Prezıdent Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev «Ana tili» gazetine bergen suqbatynda memlekettik saıasattyń ustyny bolatyn aqparattyq ıdeologııanyń tym názik, tym ózekti ekenin oraıly jetkizdi. Televızııalyq jáne radıo habarlarynyń sapasyn arttyrý, kórshi eldiń teleónimderiniń kóshirmesin emes, qoǵamdyq oıdyń uıytqysy bolatyn dúnıelerdi efırden berý. Ulttyq ıdeologııaǵa qyzmet etetin qundy dúnıelerdi, tól ónimderimizdi molaıtý kerek degen pikirdiń ishinde astarly hám tereń oı jatqanyn suqbatty oqyǵan kez-kelgen oqyrman uqty dep oılaımyn. Osy turǵyda, medıa salasyndaǵy jaýapty qyzmettiń basy-qasynda júrgen áriptesterime zor jaýapkershilik júkteletini anyq.

Oraıy kelgende aıta ketý kerek, Astana TV – “Nur Otan” partııasynyń aqparattyq holdıngine kiretin telearna bolǵandyqtan, bizdiń aldymyzda memlekettik ıdeologııalyq saıasatty kórermenge ońtaıly jetkizý syndy bıik maqsat bar. Sonymen qatar, partııanyń ilkimdi isteri men irgeli bastamalaryn kórermenge jetkizý basty nazarda.

2019 jyldyń qazan aıynda arna basshylyǵyna kelgennen keıingi alǵashqy jumysymyz efırdegi dúnıeler, ondaǵy baǵdarlamalyq saıasatqa taldaý jasaýmen bastaldy. Jańalyqtar qyzmetiniń áleýeti, aımaqtardaǵy menshikti tilshiler qosyny men turaqty kontentin eskersek, arnanyń osy ýaqytqa deıin top - 5 tikte bolýǵa múmkindigi mol edi. Alaıda, sol ýaqyttardaǵy efırlik jáne óndiristik qyzmettiń toqyraýy saldarynan, aýdıtorııalyq kórsetkishter tómendep, arna usynǵan jobalardyń tanymaldylyǵy joǵala bastady. Onyń ústine, básekelestik orta kúsheıip, basqa telearnalardyń efırinde jańa da sapaly, qyzyqty mazmundaǵy ónimder paıda boldy.

Bizdiń arnanyń aldynda úlken maqsat turdy. Ol – tómenge quldılap ketken reıtıngti az ýaqytta qaıta qalpyna keltirý. Al tómen reıtıng-arnanyń tabysynyń azaıýyna alyp keletini  belgili. Osy máseleni sheshý úshin jańa mehanızmdi iske qostyq. Aldymen kórermen aýdıtorııasyn zerttep, osy baǵytta tereń taldaý júrgizdik.  Arnadaǵy mazmuny eskirgen birqatar jobalardy efırden alyp tastadyq. Jańalyqtardyń formatyn ózgerttik.

Kúndelikti kórsetiletin aqparattyq baǵdarlamalardy da qaıta júıeledik. Kózi qaraqty kórermen úshin aıta ketken jón. Qazaq jáne orys tilderindegi jańalyqtar nusqasy «Astanatimes» atty biryńǵaı jańalyqtar jobasyna biriktirilip, ár jańalyq biregeı jáne basqa tilde qaıtalanbaı beriletin boldy. Mundaı sheshim qabyldaýǵa, qazaq jáne orys tilderin jaqsy biletin maqsatty aýdıtorııamyzdyń erekshelikterin eskere otyryp qol jetkizdik. Qazaq, orys tilderindegi jańalyqtardyń eki tilde qaıtalanyp berilýi kórermenin jalyqtyratyn eski tehnologııa ekenin der kezinde anyqtadyq.

Jyl basynda medıa salasynyń jańa býynyn tárbıeleý maqsatynda jas jýrnalıster arasynda «Astanatimes» úshin jańa kóshbasshylardyń aýqymdy baıqaýyn (kastıngin) ótkizdik. Aıta ketý kerek, osy bastamamyz arqyly qarapaıym azamattardyń baǵdarlama tizginshisi bola alatynyna kóz jetkize otyryp, senimdilik pen adaldyq prınsıpin engizdik. Aýdıovızýaldy sáıkestendirý jańartyldy: logotıp pen grafıkalyq árleý ózgertildi. Efırge zamanaýı grafıkalyq trendter shyǵa bastady. Sonymen qatar, arna jańa stılde ún qatty. Osy atqarylǵan qyrýar jumystar arqyly kórermen boıynda bizdiń arnamyzǵa degen senimdi kózqaras qalyptastyrdyq.

Baǵdarlama arasynda kórsetiletin rolıkter toptamasynyń berilý tásilderi ózgertildi. Memlekettik mańyzy bar ataýly merekelik kúnderge sáıkes arnaıy grafıkalyq utymdy tásildermen aqparat berilip otyrady. Telearna mıssııasy kórermenniń kóńilin kóterý ǵana emes, tarıhı oqıǵalar men kórnekti tulǵalar týraly aqparat berý ekeni daýsyz.

Osy turǵyda qazaqtyń uly aqyny Abaı Qunanbaevqa arnalǵan beınerolıkter sıklin atap ótkim keledi. О́tken jyly arna kelbeti retinde Abaı atamyzdyń «qara sózderinen» jasalǵan rolıkter toptamasyn efırden berdik. Abaıdyń 175 jyldyǵyna oraı 14 beınerolık túsirilgen edi.

Qolǵa alǵan barlyq jobalarymyz ben bastamalarymyz «Halyqtyq arna» qaǵıdasyna saı jasaldy. Kórermenderge qarapaıym túrde beriletin tushymdy jobalar men fılmder shyǵarý, kerek bolǵan jaǵdaıda teleónimderdi satyp alý jumystaryn jalǵastyra beretin bolamyz. Kórermenge jaqyn bolý bizdiń muratymyz. Osy turǵyda biz úshin arnanyń keı jobalaryna áleýmettik komponentti engizý ózekti bolyp qala bermek.  Túıindep aıtsaq, buqaranyń bazynasyn boıamasyz kórsetetin arnaǵa aınalý úshin barymyzdy salamyz.

О́tken jyldyń qarasha aıynan jańalyqtar qyzmetine «Stýdııaǵa qońyraý shal» atty jańa aıdar engizildi. Kez kelgen kórermen jańalyqtar stýdııasyna qońyraý shalyp, óz máseleleri týraly aıtyp, túrli aqparatpen bólise alady. Jańalyqtar qyzmetindegi shyǵarmashylyq tobymyz kez kelgen qońyraýǵa der kezinde jaýap berip, máseleni tıisti qurylymdarǵa jetkizip otyrady.

Búgingi tańda redaksııamyzǵa 3500 den astam qońyraý tústi. Biz turǵyndardan túsken 185 máseleni qazaq, orys tilderinde tikeleı efırde kórsetip, tıisti jerlerge jetkizdik. Jaqyn kúnderi 150 den astam másele sheshildi. Qalǵan suraqtardyń túıini jaqyn kúnderi sheshiledi. Jalaqynyń keshiktirilýi, jol jóndeý, turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq máseleleri jıi qoıylatyn suraqtar qatarynda. Keı sheneýnikter men basqa da jaýapty mekeme qyzmetkerleriniń qandaı da bir qarsylyǵyna qaramastan, biz barlyq máselelerdi tolyq sheshýge tyrysamyz. Bizdiń arnany belgili bir dárejede televızııalyq qoǵamdyq qabyldaý dep ataýǵa bolady.

  

Áleýmettik sıpaty basym jobalarymyzdyń biri – «Aıaly alaqan» dep atalady. Qaıyrymdylyq maqsatta ashylǵan televızııalyq jobada – qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan adamdarǵa kómek berilip, naqty qoldaý kórsetiledi. Joba   túrli máselelerdi sheshýge baǵyttalǵan. Joba avtory Bıbigúl Dáýletbekqyzy túsirilim barysynda keıipkerdiń turmys tirshiligin, túrli aýyrtpashylyqtar men kúrestegi janqııarlyq erligin kórsetedi. Aýyr naýqastar, kóp balaly otbasy, turmysy tómen, jetim balalar t.s. áleýmettik múmkindigi shekteýli jandarǵa qol ushyn beremiz. Jobany túsirý kezinde ótinish bildirýshilerdiń barlyǵyna derlik kómek kórsetildi.

  

Mamyrdyń ortasynan bastap, arnanyń efırlik ýaqyty tikeleı efırden beriletin «Aıtarym bar» atty jańa áleýmettik tok-shoýmen tolyqtyryldy. Baǵdarlamaǵa keıipkerdiń máselelerin sheshý maqsatynda naqty salanyń ókilderi men tıisti mamandar shaqyrylady. Bastysy, problemasyn sheshýdi qalaıtyn kez-kelgen turǵyn jobaǵa qatysa alady. Jobada ózekti taqyryptar muqııat zerttelip, talqylanady. Baǵdarlama barlyq sanıtarlyq-epıdemıologııalyq normalardy saqtaı otyryp, qatysýshylar sanyn shekteý, beıne baılanystardy qosý syndy tehnologııalyq múmkindikterdi paıdalaný arqyly tikeleı efırge shyǵady.

– Qoǵam men memlekettiń nazary koronovırýs pandemııasyna jáne onyń órship, taralýynan týyndaǵan qıyndyqtarǵa baǵyttalyp otyr. Siz basqaratyn arna qyzmetine bul jaǵdaı qanshalyqty áser etti?

– Pandemııa adamzat balasynyń kúndelikti tirshiliginiń barlyq salalaryna aıtarlyqtaı ózgerister engizdi. Árıne, sáıkesinshe medıa qyzmet, telearna salasy da budan tys qalmady. Qysqasy, telearna qyzmeti de qandaı da bir ózgeristerge tap bolýda. Qazaqstandyq medıa-naryqtaǵy barlyq derlik jarnamalyq kompanııalardyń mazmuny men qyzmeti toqtatyldy. Sáıkesinshe ishki jarnama bıýdjeti de edáýir qysqardy.

Pandemııalyq jaǵdaı bizdiń birneshe jobalarymyzdy jaǵdaı bir qalypqa túskenge deıin toqtata turýǵa májbúr etti. Al, basqa elderge engizilgen karantındik sharalar arnamyzdaǵy keı jobalardyń túsirilim jumystaryna tikeleı áser etti deýge bolady. Mysaly, bizdiń aranamyzdan efırge shyǵatyn «Qara nıet» atty túrik serıalynyń túsirilim jumystary aıaqtalmaı qaldy. Osy rette kórermenderimizdiń áleýmettik jeliler men redaksııamyzǵa qońyraý shalý arqyly serıaldy kórsetýdi surap, habarlamalar qaldyrǵanyn aıta ketken jón.

Tótenshe jaǵdaı rejıminiń alǵashqy kúnderinen bastap, bizdiń arna qashyqtyqtan jumys tártibine aýysty. Kiristiń azaıýyna qaramastan, biz mekemeniń shtattyq sanyn saqtap qaldyq. Eń bastysy, barlyq qyzmetkerlerdiń jalaqylaryn tolyǵymen saqtaýǵa tyrystyq. Tótenshe jaǵdaı men karantındik sharalarǵa qaramastan, sáýir-mamyr aılary aralyǵynda 50 – den astam arnaıy reportajdar men «Elorda live» tyń 25 stýdııalyq shyǵarylymyn túsirdik. Pandemııamen kúrestegi elordalyq jedel shtab jumysynyń qyr-syryna úńilip, jan-jaqty aqparat berildi. Bizdiń tilshiler jaǵdaıdy túrli rakýrstarmen berdi. Blok beketterde boldy. Quqyq buzýshylardy anyqtaýǵa baılanysty uıymdastyrylǵan reıdterge qatysty, aýrýhanalar men  emhanalar jumysynyń qarqyndy qurylysyn kórsetti. Baǵa naryǵyndaǵy ahýaldar men basqa da karantındik sharalarǵa qatysty jýrnalıstik zertteýler jasady.

Bizdiń jýrnalıster óz densaýlyǵy, jaqyndarynyń densaýlyǵyna qaýip tóndirip, karantın rejımine qaramastan jumystaryn jalǵastyrýda. Vırýspen kúreste aldyńǵy  shepte bolǵan barlyq BAQ qyzmetkerleriniń adal jumysyn erekshe atap ótkim keledi. Bizdiń kásibimizdiń basty mıssııasy - jedel jáne senimdi aqparatpen qamtamasyz etý bolatyn. Bul mıssııamyzdyń ómirsheń ekenine taǵy bir márte kóz jetkizdik.

– Medıa ındýstrııa naryǵyn zerttep júrgen keı sarapshylar tóteshe jaǵdaıǵa baılanysty engizilgen shekteýler kezinde teledıdar kóretinder sanynyń artqandyǵyn alǵa tartyp otyr. Kórermenderdiń qalaýy ózgerdi me? Álde, televızııany basqa da aqparat kózderinen artyq kóretin dástúrli aýdıtorııa men karantınge baılanysty teledıdar kórýge qaıta oralǵan aýdıtorııa arasynda qandaı da bir baılanys bar ma?

– Jalpy alǵanda, pandemııaǵa deıingi jyldarda teledıdar kóretin aýdıtorııanyń aıtarlyqtaı azaıyp bara jatqany baıqaldy. Bul tendensııa álemniń kóptegen elderiniń medıa naryǵyna tán oryn aldy desem qatelespeımin. Al, karantın ýaqytynda teledıdar kóretinder qatary 20 prosentke artty deýge bolady. Bul kórsetkish arqyly halyqtyń dástúrli BAQ qa degen senimi zor ekenin baıqadyq. Osyǵan baılanysty jańalyqtar men basqa da aqparattyq baǵdarlamalardy qaraý kóleminiń artýy zańdy bolatyn.

Búginde karantın kezinde kórermen qaýymnyń nazarynan tys qalmaǵan janrdyń biri-oıyn-saýyqtyq baǵdarlamalar. Sosyn otandyq jáne sheteldik telehıkaıalar suranysta boldy.  

 Al "Astana tv"arnasynyń aýdıtorııasyna keletin bolsaq,jyl basynan beri qaralym kórsetkishi edáýir artqany baıqaldy. О́tken mamyr aıynda jáne osy maýsymnyń basynda arnanyń qaralymy 90 prosentke jetti. Bul - "Astana" telearnasy qyzmetkerleriniń júıeli ári qajyrly eńbeginiń jemisi.

Búgingi jetken jetistikterimizdi saqtaý biz úshin mańyzdy bolyp qala bermek. Sondyqtan, túrli janrdaǵy qyzyqty jobalar men olardy efırge ońtaıly sátte berý kesteleri jasaldy. Drama,komedııa janrynda 6 serıal daıyndaldy. Sonyń ishinde 90 jyldardyń toqyraý kezeńindegi kásipkerlerdiń tynys-tirshiligin shynaıy beınelengen fılmdi atap ótýge bolady.Talaı jandy ajaldan arashalaǵan órt sóndirýshiler týraly,sondaı-aq brakonerlermen kúreste qaza tapqan Erlan Nurǵalıevtiń ǵumyr joly jańa serıalǵa arqaý bolmaq. Búginde bul telehıkaıanyń túsirilim jumystary bastalyp ketti.

 «Professıonal» degen jobamyzǵa da toqtala ketken jón. Onyń biregeıligi sol, qazaqstandyq televızııada tuńǵysh ret ózderiniń erekshe daǵdylaryn kórsetýge, sol arqyly «Professıonal» ataǵyna ıe bolýǵa múmkindik týǵyzatyn erekshe joba. Eń bastysy, munda qarapaıym jumysshy kásip ıelerine barynsha jasalǵan mumkindik dep qabyldaýǵa bolady. Sonymen qatar, biz sheteldik serıaldardyń jankúıerlerin eń qyzyqty jáne tanymal telenovellalarmen qýantýdy jalǵastyramyz.

– Internet júıeler men digital-platformalardyń aqparat taratýda dástúrli BAQ ty medıa naryqtan birtindep yǵystyryp kele jatqany jasyryn emes. Bir qyzyǵy bul úrdis jyl óte kele ózekti bolyp keledi. Siz basqaratyn arna barynsha trendte bolý úshin qandaı pozısııany ustanýda?

– Telearna qyzmeti senimdi aqparat kózi retinde basqa medıa resýrstarǵa qaraǵanda aıtarlyqtaı artyqshylyqtarǵa ıe. Birinshiden, teledıdar ınternet resýrstarǵa qaraǵanda aýqymdy habar taratady. Ekinshiden, joǵary sapaly kontentti birde-bir ınternet-arnanyń  blogerleri jasaı almaıdy. Olardaǵy resýrstyq shekteýler aýqymdy túsirilim, kúrdeli jobalar jasaýǵa kedergi keltiredi. Úshinshiden, serıal qarap, tele shoý tamashalaıtyn kórermender ondaı sapaly ónimderdi ǵalamtor jelisinen taba almaıdy. Mysaly, Úndi serıaldarynyń dál sol nusqa, sol dýblıajben ınternetten tamashalaý múmkin emes.

Aýdıtorııanyń belgili bir bóligi ınternet jelisinen aqparat qaraıtynyn eskere otyryp, bizdiń ujym ınternette belsendi jumys istep keledi. Áleýmettik jeliniń barlyq túrlerinde telegramda, feısbýkta, ınstagramda, vkontaktide, sondaı-aq youtube arnasynda resmı akkaýnttarymyz bar.  Mysaly, tótenshe jaǵdaı kezinde ǵana bizdiń telegram arnamyzǵa 50 myńnan astam adam qosyldy. Instagram-da 800 myńnan astam jazylýshymyz bar. Al youtube arnasy «altyn túımeni» alýǵa jaqyn.

Áleýmettik jelilermen jumys isteý kezinde biz belgili bir platformalardyń ereksheligin basshylyqqa alamyz. Mysaly, telegram arnasynyń jazylýshylary aqparatty jedel alǵysy keledi. Al, ınstagram qoldanýshylary ózderiniń súıikti tele-shoýlary men jobalarynyń tusaýkeserleri týraly aqparatqa kóbirek qyzyǵady. Pikir-talastarǵa qatysyp, talqylaýlar jasaıdy. Al, ıýtýb kanalymyzda erekshe janrdaǵy jobalarymyz ben serıaldarymyz bar. Olardyń qaralymdary óte joǵary.

Jaqyn kúnderi el tarıhyna, táýelsiz Qazaqstannyń damý shejirelerine arnalǵan ekinshi ıýtýb arnamyz ashylady. Sonymen, qazirgi arnamyzdyń baǵyty kóńil kóteretin jobalar baǵytynda bolsa, ekinshisi, tarıh pen saıasatqa qyzyǵýshylyq tanytatyn aýdıtorııa úshin qurylady. Arna tarıhtaǵy erekshe oqıǵalar men Tulǵalar, egemendik alǵan tustan búginge deıingi qoǵamdyq jáne saıası ómirdiń beınekadrlary, avtorlyq tanymal baǵdarlamalarmen tolyqtyrylady. Menińshe, mundaı resýrstyń paıda bolýy aqyl-oı ıeleri úshin úlken múmkindik bolmaq.

Mazmundy suqbatyńyz úshin rahmet. Aldaǵy josparlaryńyz kórermen tarapynan júzege asyp, sapaly teleónimderińiz kóp bolsyn degen senimdi tilek bar. Kele jatqan – buqaralyq aqparat quraldarynyń kúni kásibı merekeńizben quttyqtaımyn! Sizge jáne Siz basqaryp otyrǵan ujymǵa sáttilik, zor densaýlyq jáne qajyrly eńbek tilemin!