Káken Qamzın,professor:Kóńildiń shańyn saǵynysh jeli qaǵady

                                                                 

    Jer sharynyń alaqanǵa sııar úlgisinen aýmaıtyn alqyzyl aportty Almaty shaharynda men úshin asa  úrzada, sondaı bir úzile de úzdige saǵynar eki-úsh meken-jaı bar. Biri –  ózim támámdaǵan №9 qazaq orta mektep-ınternaty, odan sońǵysy – Nıkolsk bazarynyń irgesindegi qabyrǵasynyń qalyńdyǵy bir qulash eski ǵımarat. Bizden burynǵy marqasqalarǵa da, biz syqyldy bozókpelerge de –  S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıteti jýrnalıstıka fakýltetiniń stýdentterin aıtamyn –  saıaly da aıaly baspana bolǵan Vınogradov kóshesi, 88-degi №1 jataqhana. Segiz kereýet syǵylysqan bólmelerdi, uıalas kúshikterdeı túrtinektep tirshilik keshken kúnderdi Amankeldi, Ońdasyn, Kamal, Bekzattar, Isahan, Syrym, Ońǵar, Serik, Aıkórgender esterinen shyǵara qoıǵan joq shyǵar. Dekanymyz T.S. Amandosov anda-sanda sholǵyn salyp ketken kezinde: «Biz de osy jerden ósip-óndik. Soǵysqa deıin eki etaj eken, al úshinshi qabatyn ózimiz kóterdik», - dep taıaǵymen sonaý bıiktegi terezelerdi sáýletshideı syzyp shyǵatyn. Úshinshi qabattyń taý jaǵyndaǵy oqý zaly, onyń jyly júzdi meńgerýshisi – evreı áıeli áli kúnge deıin kóz aldymda. Marksızm-lenınızm klassıkteriniń eńbekteri siresip turatyn sóreler qandaı mańǵaz edi, eńseli eskertkishterdeı pań edi-aý... Deı turǵanmen bári de  ótedi, bári de ózgeredi. Ýaqyttyń qaıdan kósh túzegeni bımálim, qaıda jol tartary taǵy belgisiz. Ony bir bilse, muqym dúnıeni ashsa alaqanynda, jumsa jumyryǵynda ustaıtyn – on segiz myń ǵalamnyń jaratýshysy, Bas Arhıtektor ǵana biledi.

     Ol kezde ózimiz de aqynjandymyz, barsha óleńger qaýymdy kıeli kóremiz. Ilııas, Qasym, Syrbaı, Jumeken, Muqaǵalı, Qadyrlardyń, Omar Haııam men Hoja Hafızdiń, Blok pen Esenın, Bodler men Apollınerdiń shyǵarmalaryn jatqa soǵamyz. Ekonomıkasynan ıdeologııasy ozyq turar keńes ókimetiniń áleýeti me, álde ıntellektýal atanýdyń joly osy shyǵar dedik pe, sol kezdegi betkeustar ulttyń ónerin qaǵyp alýǵa beıim turdyq, bóten bolmysty áp-sátte ıgerip alýǵa degen qulshynys mol edi bizde. Álde orıgınal atanýdyń joly osy eken dedik pe, álde, orystar aıtpaqshy, tap-taza «vypendrıoj» ba, álde «solshyldyqtyń balalyq aýrýy ma edi»? Ásirese Rýsııanyń tekti shaıyry Aleksandr Blokty aýzymyzdan tastamaımyz. Eljireımiz. Elikteımiz. Muńaımaıtyn jerde  muńaıa qalamyz, qylt etpeıtin jerde qylt ete qalamyz. Bálkim, bozbala dáýrenniń ózindik stıli men psıhologııasy  ma ediń bizdi myń qubyltqan... О́zim osy kúnge deıin asa qadirleıtin kýrstasym Asqanbaı Erǵojaevtyń ıyǵyna súıene,  Komsomol men Karl Marks kóshesiniń qıylysynda eki kózim mólteńdep:

                                           My vstrechalıs s toboı na zakate,

                                           Ty veslom rassekala zalıv.

                                           Iа lıýbıl tvoe beloe plate,

                                           Ýtonchennost mechty razlıýbıv.

                                           Bylı stranny bezmolvnye vstrechı,

                                           Vperedı – na peschannoı kose

                                           Zagoralıs vechernıe svechı.

                                           Kto-to dýmal o blednoı krase, - dep úp etken samalǵa, syldyrlaǵan aq qaıyńǵa syr aıtqanmyn, «Alataý» kınoteatrynyń arǵy betindegi KazPI korpýsyna ásire qımastyqpen jaltaq-jaltaq qaraı bergenmin. Ol qaıdan kókirekten ketsin. Qaıda eken, qaıda sol kúnder? Osy kúni qazaqtyń úni erek aqyny ári adýyndy pýblısısi ataǵyn aýyrsynbaı arqalap júrgen Myrzan Kenjebaıdyń   saptaıaqtaǵy salqyn syrany mise tutpaı:

                                            Kók skver tabystyryp talaılardy teńimen,

                                            Qushaǵynda gúlimenen, japyraǵymen teligen.

                                           Esimde áli, jıyrmanyń balqyp turǵan býynda,

                                           Aımalap em aıaýlymnyń alǵash ret erninen.

                                           Sol oryndyq áli tur ǵoı kýási sol túnderdiń,

                                           Saǵynǵandaı qos júrektiń baqyt toly únderin.

                                           Biz kettik qoı...

                                           Taǵy kimdi saǵyndyryp, egilip,

                                           Kúzgi jelmen ushyp jatyr qýrap bitken gúlderiń, -

dep skverde serýender fızfaktyń ádemisi Bátıhaǵa qaraı usha jóneletini de jadymda. Tańnyń atysynan kúnniń batysyna deıin Áset Beıseýovtiń «Altynymyn» aýzynan tastmaıtyn  ózimizdiń  Jumaqan erteli-kesh fılfaktaǵy Bıkesh sulýdyń jolyn torýyldaıtyn, «Qyz Jibek» fılminiń massovkasynan oralǵan samuryqtaı Maqulbek úırektiń balapanyndaı Dámetkendi kórse, bir ýys bolyp, aýzyna sóz túspeı qalatyn.  Al olar ańǵardy ma eken: men paqyrdyń júrek túkpirimdegini tysqa shyǵarýǵa ımenetinimdi. Imený, sekem alý, qaýiptený, kúdiktený –  ózgeshe bir tanym úderisi me deımin. Darıǵaı,  sol stýdenttik alańsyz, aq jarqyn dostyqty da bireýler  umytar. Júzshildik pen rýshyldyqtyń uranyn túısikterimen maquldap, bir-birimizge  salqyn qabaq tanytar kúnder de týar, súrine-qabyna, uıqyly-oıaý oqý taýysqan miskinder   talaı jylǵy dıdarlastyqty tarpyp tastar degen oı naq sol mezette kóńildi kirletpese de, áldebir sekem men kúdik kóz suǵyn qadap, keler jyldar qıyrlarynan:

                                          Chto delat! Ved kajdyı stralsıa

                                          Svoı sobstvennyı dom otravıt.

                                          Vse steny propıtany ıadom,

                                          I negde glavy preklonıt!

                                          Predatelı v jıznı ı drýjbe,

                                          Pýstyh rastochıtelı slov.

                                          Chto delat! My pýt raschıshaem

                                         Dlıa nashıh dalekıh synov!- dep jylmańdaı da jádigóılene til qatqandaı edi-aý...

      Ekinshi qabattan qas qaraıa sabaqqa daıyndalýǵa jataqhananyń úshinshi etajyna kóterilemiz. Daǵdyly ádet, úırenshikti jol.  Qarasha aıyna qaraı bizdi bul qıyn saparǵa qazaq áýenimen, dombyra únimen kótermelep shyǵaryp salatyn bir  úrdis óris aldy. Áıteýir, saǵat jetiden keıin «Saryarqa», «Balbyraýyn», «Kóńilashar», «Túrik marshy» bizdiń aıaq dybysymyzǵa úılese ekinshi qabattan úshke qaraı ekpindeı kóteriledi. Keıin bildik, dál sol mezette dáýlesker dombyrashynyń da qol qyzdyrý, et qyzdyrý daıyndyǵy bastalady eken. Kýrstasym Meıram Oralovtyń keńkildeı keıipteýinshe,  bizden bir súıem joǵary oqıtyn bólmelesi Tileýmurat Qojabekov dombyramen birge týyp, birge erjetken jigit kórinedi. Al Meıram dosymyz naǵyz sháıqordyń ózi, bir sháýgim sháıdi aldyna alyp, boda-boda terlep-tepship otyrǵanyn kórseńiz ǵoı, shirkin! Qasteev pen Kýstodıev kartınasy! Tileýmurat jaısańyń paıdy bolmasa, shaıdy onsha jaratpaıdy. Oqta-tekte ádeıi Meıramnyń qytyǵyna tıip, syltyń qylady. Birde:

                                    - Eı, Meıram, qara shaıdy quıshy baptap,

                                     Bul aǵań birde darııa, birde aptap.

                                    «Pıstonnan» úsh somyńdy qyltıt qane,

                                     Áıtpese ketem janshyp, ketem taptap.

     Meıram qarap qalsyn ba, onyń da jyrshylyǵy bir basyna jetip artylady. Ol da jalma-jan:

                                 -    Tileýmurat, «Tóremurat», qandaı Murat?

                                    Qaıtesiń baqyr surap, borysh surap,

                                    Janymnyń kúıin keltir balbyratyp,

                                    Qulaǵyn dombyrańnyń myń bir burap, -

 aıylyn  jımaıdy.

     Tileýmuratqa da sol kerek, Meıramdy odan ári qajaı túsedi. Dombyrasyn qaǵyp-qaǵyp jiberip, «Adaıdy» ekpindete ala jóneledi. Tizgindi tarta bere:

                                   -  Myna kúı – Ket-Buǵadan, Qurekeńnen,

                                   Táttimbet, Dınalardan, Jumekennen.

                                   Saýsaǵym maımańdaıdy qos jelimen,

                                   Solardyń asaý minez uly ekem men, -

 dep Meıramǵa  qaraıdy, Meıram da jaýabynan jańylmaıdy.

                                  -  Bul kúıdi myna jurtym baǵalasyn,

                                     Kaspııdiń qalqyp ushqan shaǵalasyn.

                                     Tórge oz, Tileýmurat, bekterińmen,

                                     Bir shısha alty aýyzdy jaǵalasyn, - deıdi.

     Esterińizde me,  áıgili keńes kınorejısseri Leonıd Gaıdaıdyń «Kavkaz tutqyny» komedııasynda Shýrık stýdent Qap jerindegi etnografııalyq saparynda folklor muralaryn da qapqa salmaýshy ma edi, al bizdiń ótken ǵasyrdyń alpysynshy jyldary aıaǵyndaǵy qazaqy stýdenttik aýyz ádebıetiniń osyndaılyq sıpat alǵany bar. Iá, osyndaı qyzyqpen, basqalaı soqpaqtarmen shákirttik ómir ótip jatty.

     1969 jyly, ekinshi kýrstyń basynda men oıda-joqta fakýltet komsomol uıymy hatshylyǵyna saılana qaldym. Ýnıversıtetke jańa rektordyń –  О́.A. Joldasbekovtiń kelgen kezi de sol shama ǵoı deımin. Baıqaımyn, ulttyq sana, salt-dástúrige shyndap moıyn bura bastaǵan sııaqtymyz. Sonyń bir derekti kadrlary áli esten ketpeıdi. Ol kezde keıbir sabaqtardy qazaq jáne orys toby birigip oqıtyn. Ekinshi kýrsta jıyrmanshy ǵasyrdaǵy Batys Evropa ádebıetinen dáris ótkizetin kekse áıel qazaq toby stýdentterin mensinińkiremeı, táıiri, sender ne biletin edińder degendeı qyńyr qabaq tanyta bastady. Arǵy-bergi kórkem dúnıeni orys tildi stýdentterden artyq bolmasa, bir mysqal kem bilmeıtin bizdiń janymyzǵa onyń bul shovınıstik qylapaty qatty batty. Qaıteıik, ne qaıran eteıik? Kúnderdiń kúni  dáris bastala bere qazaq tobynyń elý stýdenti ún-túnsiz leksııadan shyqtyq ta  kettik. Ondaı ashyq qarsylyq buryn-sońdy ýnıversıtet tarıhynda bolmaǵan kórinedi. Aıaq astynan jik shyqty, eki qulaǵy tik shyqty. Tóten zilzala, qara jer qaq aırylǵandaı. Apaı-topaı. Dý-dý. Gý-gý. Ushqyr Bı-Bı-Sı men aıbyndy «Azattyq» radıosy qazaqtar orystardyń otarshyldyq ezgisine qarsy bas kóterip jatyr dep jedel aqparat taratypty, Máskeýdegi Ortalyq Komıtet qulaqtanypty, ózimizdiń Ortalyq Komıtet oıbaıǵa attan qosypty, MQK  ultshyldar aksııasyn uıymdastyrýshylardy jedel izestirip jatyr-mys... Mundaı qysyltaıań shaqta bizdiń kýrs stýdentteri qaıyspady,  taısalmady, jádigóı azǵyrýǵa kónbedi, birin-biri jaýǵa bermedi. Rektorymyz da, dekanymyz da  naǵyz er eken, aqqa Qudaı jaq dedi. Sóıtip, pikiri jat álgi oqytýshy ýnıversıtettegi jumysymen qosh aıtysty.

     Biz osylaısha óz elimizdegi rýhanı aýannyń jaǵymdy jaǵalaýlarǵa qol sozǵanyn óz qylyǵymyzdan da, joǵary jaqtaǵy ult janashyrlarynyń  ishteı maquldaýynan anyq ańǵara bastadyq. Bundaı  soıly áreketterge jastardy eń aldymen Ilııas Esenberlınniń tarıhı romandary, Rasýl Ǵamzatovtyń «Meniń Daǵystanym» essesi jetelegenin nesine jasyramyz. Endi bizdi óktemsingenniń ókpek jelinen qorǵar myqty yqtasyn baryn jan-júregimizben uǵyndyq. Keńestiń alabajaq bósteginde uıyqtap qalǵan kóńildi endi ne oıatar? Álbette, eń aldymen ulttyq óner. Formasymen emes, mán-mamunymen. Buryn birtutas ınternasıonaldyq  konsertterde jeke nómirler oryndap júrgen kúıshiler endi úlken orkestrge uıystyryla bastady, kostıýmder, aspaptar alyndy. Tileýmurattyń asqan kúıshiligine qosa, sheber uıymdastyrýshylyǵy osyndaıda birden baıqaldy. Biz ánsheıin demeýshi, kótermeleýshi bolsaq, ol shyǵarmashylyq tulǵa, repertýar túzýshi, orkestrdi qurýshy retinde sahnaǵa shyqty. T. Qojabekovtiń jetekshiligimen qurylǵan «Aqqý»  ult aspaptary orkestriniń dombyrashylary –  meniń kýrstastarym Myrzan Kenjebaev, Ońdasyn Elýbaev, Berik Shámshıev sol óner mektebinen ábden býyny bekip shyqty. Nurǵısa Tilendıevtiń «Alataýyn» kez kelgen professıonaldan kem shyrqamaıtyn Kamal Ábdirahmanovtyń ór daýysy ýnıversıtettiń túńligin daýyldaı jelpildetetin. Sol kezde bizdiń «buzaýlar» tobynda bilim saýyp júrgen, qazirgi satıra dúldili Kópen Ámirbek te sol ansamblde – bas  konferanse. Ol  mehmat akt-zaly sahnasyna jelip shyǵyp:

                                      - Qatıra qazir bıleıdi,

                                        Aıaǵy jerge tımeıdi, - dep fılfaktyń býynsyz bıshisi, búginderi belgili aqyn Qatıra Jalenovanyń «Úndi bıin» jarııalaıdy, tórt-bes nómirden keıin:

                                     - «Tóremurat». Oryndaıtyn Tileýmurat, - dep dáýlesker kúıshi Tilaǵańdy kóp aldyna shaqyrady.

     Orkestr quryldy, ansablimiz bar. Fakýltet namysy árqashan bıikte, ýnıversıtet, qala baıqaýlarynda júlde alyp júrdi. Tipti bizdiń jigitter men qyzdar ýnıversıtet atynan Reseıdegi  joǵary oqý oryndary kórkemónerpazdar konkýrsyna qatysyp, abyroıly oralǵany kóńilimizdi bir shalqytyp tastady. Ońdasyn kýrstasymnyń Reseı sapary týrasynda aıtqan áńgimesiniń nıýansy múlde qyzyq: konsert jarııalaýshy bizdiń óner ujymyn Almaty ýnıversıteti dep jarııalaǵanda, jigitter men qyzdar sahnaǵa attap baspaty. Tek Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń orkestri degende baryp, shirene kórermen aldyna jaıǵasypty. Bári jaqsy-aý, biraq ansambldi, orkestrdi qarjylandyrý jaǵy janymyzǵa batady. Rekvızıtti jańalap turmasa, jańa kıim-keshek almasa, kórkemónerpazdardy yntalandyrmasa,  saz ónerdiń ókpesi óship qalmaı ma? Osy problemany sheshý úshin orkestr men ansambldiń Jambyl oblysyna jasyryn gastrolge baryp qaıtqan jaıy da bar. Basshylarymyz Tileýmuratqa senbedi me, álde qosymsha demeý bolsyn dedi me, tórtinshi kýrs stýdenti, fakýltet belsendileriniń biri – Hamıt Luqpanovty sol saparǵa jetekshi etip bekitken-di. Qaıtyp kelgen soń Tileýmurat, Berik jáne Ońdasyn Hamıt aǵamyzdyń  keıbir qylyqtaryn aıtyp, shek-silemizdi qatyratyn. Haqań keshkilik konsert bastalar aldynda konsertke meni de jazyńdar, Mádıdiń «Qarakesegin» áýeletemin dep alady da, jeme-jemge kelgende, búgin daýsym buzylyp tur dep taıqyp shyǵa keledi eken. Gastrol aıaqtalǵansha solaı bolypty. Kelgen soń, Haqa, bunyńyz qalaı, barqyt barıtonyńyzdy aıadyńyz ba, fakýltet namysy qaıda, neden tartyndyńyz dep tórt jaqtap taqymdadyq.

    - Jigitter, bolshaıa polıtıka. Men kommýnıst emespin be? «Surasań rýymdy - Qarakesek», - dep ózeýrep turǵanym jarasar ma edi meniń obrazyma? Onyń ústine Qarakesek meniń rýym emes, jeńgelerińniń rýy. Qatynymnyń elin jalaýlatqanymdy Oraldaǵylar estise, ne deıdi? - dep qarap tur. Áı, mundaı kúlmespiz. Árıne, Haqańnan uzap ketip shıqyldadyq-qıqyldadyq, kózinshe kúlsek, ol bizdi ońdyrmaıdy.

     Tileýmurattyń menshikti kýrstasy –  Ánýar Qodaruly Jánibekov. Qazir Aqtaý qalasynda turady. Meniń de jaqsy joldasym. Stýdent kezindegi seriligi, bıpazdyǵy ózinshe bir áńgime. Kóńildengen kezde kúıdi de tógip jiberýge, ándi de qalyqtatyp áketýge daıar. Aıtpaqshy, ol úshinshi kýrsta, men ekinshi kýrsta № 1 jataqhanada, bir bólmede jattyq. Birde keshke qaraı kóńildi otyrystan oralǵan Ánekeń qońyr shlıapasyn qısaıta kıip, bólmege yńyldaı kirdi. Ondaı kúnderi ol dástúrli ánderdiń mátinin ádeıi buzyp, sál bádiktendirip aıtatyn. Tóleýbek Jaqypbaıulynyń áıgili «Sen maǵan ystyqsyń basqadan» ániniń keıbir joldary Áneshtiń aýzynan bylaısha tógiletin:

                                        -  Men seni janyma balaımyn,

                                         Saýabyn alyp em talaıdyń.

     Arǵy joldaryn aıtpaı-aq qoıaıyn. Sol Ánýarymnyń aıaq astynan óner shyǵarǵany. Maǵan mýzykalyq súıemel kerek, qazir Tileýmurattyń bólmesine baramyz. Ol mondolınmen súıemeldeıdi, men án salamyn. Sen qasymyzda bolasyń, komsomoldyń bastyǵy otyrsa, bizge shań jýymaıdy deıdi. Nesin jasyraıyn, erip júre berdim. Sol túni, qudyreti kúshti Qudaıym, neler ánder tógildi, neler kúıler bebeýledi. Sanaǵamyz joq. Qurekeń, Qurmanbek Jandarbekov aǵamyz shyrqaǵan ánder esebinen asyp ketpesek te, soǵan jeteqabyl mańaılaǵanymyz anyq. Mańaılaǵanymyz bar bolsyn, úsheýmiz de eki apta qyryldaqqa aınaldyq.

     Úshinshi kýrstyń basynda ma edi, aıaǵynda ma edi – Almaty qalasynyń sylqym-dendıleri aq shalbar kııýdi sánge aınaldyrdy. Bizdiń kýrstyń moda aıaq alysynan bir eli qalmaıtyn Abdýl-Ǵazız, Bekzattar, Beısenbaı, Isahan syndy serileri  Brazılııanyń Kapakabana jaǵajaıynda júrgendeı ári-beri qaıshyalysty kep. Biraq arzannyń jiligi qaıdan tatysyn, birinshi dárejeli atelede bózden tigilgen shalbardyń  eki-úsh apta ótpeı jatyp aldy-arty áınekteı sáýlelenip shyǵa keletindi shyǵardy. Kómir tıelgen vagon, et kombınatynda teri túsirip  aq shalbarǵa aqsha jınap júrgen bizderdiń taýymyzdy dostarymyzdyń álgindeı aıqyn ónegesi tas-talqan etti. Osyndaıda Qasym aqynnyń:

                                          -  Jigittiń kórdik júırik, shabanyn da,

                                          Iаpyrmaı, bir shaba almaı qalamyn ba?

                                          Ústimnen qoıdy-aý túspeı qara palto,

                                          Kók bórik, kók jaǵanyń zamanynda,  -

 dep   nalyǵany  qaıdan   kókeıden ketsin.

     1973 jyly bes belesti  taýysyp, Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komıtetiniń joldamasymen jan-jaqqa tarap kettik. О́zim  astanadaǵy Memteleradıkomıtettiń ortalyq apparatyna jumysqa ornalastym. Issaparǵa yntyqpyn. Birge oqyǵan jigitterdi, jora-joldastardy ańsaımyn. Osy rette meniń jolym bolǵan sııaqty, Qazaqstannyń túkpir-túkpirin araladym. Kórdim, sóılestim, jazdym. Aqtaý qalasyna baqandaı bes ret at izin salyppyn. Bekzattar Dinásilov pen Ámze Moldabaevqa sonda jolyqqanmyn. Sholaqqorǵannan Amankeldi Qulmashev dosty izdep taptym. Jezqazǵanda Nurmahan О́zbekov baýyrym han kóterip qarsy aldy. Aqtóbede Qonaı Áljanov kýrstasym ushyrasa ketti. Aqmolada Qaıyrken Asaýov inim qalbań-qulbań etip, qasymnan shyǵa almady. Kókshetaý jerinde aýnap-qýnap, Dáýrenbek Shórentaev dospen  eki kún saıran salǵanym áli kóz aldymda. О́skemen baryp, Ońdasyn Elýbaev juraǵattyń mereıtoıyn dýyldatyp qaıttym. Meıram Oralovtyń zaıbymyz ekeýmizdi Aqsýatqa arnaıy shaqyrtyp alǵanyn,  kýrstasymmen birge Tarbaǵataı jotalarymen sáıgúlikpen josyltqanymyz qaıdan esten ketsin. Qaıda barsaq ta máre-sáremiz. О́tken-ketkendi aıtyp taýysa almaımyz. Stýdenttik jyldardyń usaq-túıegine sheıin umytpappyz. Sodan beri tup-týra qyryq jyl ǵumyr ótipti. Tirshilik degenimiz –  kontrast, barsha dúnıe salystyrymdy. Deı turǵanymen Almatynyń jóni bólek. Osynda,  shyǵarmashylyq eńbek jolyn «Lenınshil jastan» bastaǵan Marat Qabanbaev kýrstasymyz qazaq prozasyn sony leppen sergitip, Hans Hrıstıan Andersen atyndaǵy halyqaralyq syılyqqa ıe boldy, aqyndar bazarynyń aq sáýlesi, ǵajap lırıgimiz Kúlásh Ahmetovanyń Qazaqstan Lenın komsomoly, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyqtarynyń laýreaty atanǵany bárimizdiń tóbemizdi kókke jetkizdi. Laýazym jaǵynan órge órmelegender leginen de bizdiń jigitter eshkimge ese jibere qoıǵan joq. Beısenbaı Súleımenov –  óz ishimzden eńse kótergen alǵashqy bastyq –  respýblıkalyq «Ulan» gazetiniń  bas redaktory, tuńǵysh ret shet el kórip, Latyn Amerıkasyn aralap qaıtqan da sol dosymyz. Al Asqanbaı Erǵojaev –  «Araı» jýrnalynyń bas redaktory, Maqulbek Rysdáýletov –  Jambyl oblystyq gazetiniń bas redaktory, Kópen Ámirbekov –  «Ara» jýrnalynyń bas redaktory (Qazir «Shalqar» radıosynyń bas redaktory) qyzmetterin ısteblıshment pen áleýmet suranysyna saı atqarǵan biregeı jandar. О́zindik dúnıetanymy men qalamgerlik sheberligi qalyptasqan, álemdik sport olımpıadasynyń birde-birinen shet qalmaǵan Ońdasyn Elýbaev baýyrymyz –  osy kúnge deıin «Egemen Qazaqstan» gazetiniń Shyǵys Qazaqstan oblysyndaǵy menshikti tilshisi. О́tken kúnde belgi bar desek,  jany jaısań Baǵdat Mekeev – «Egemen Qazaqstan» basylymynyń Qaraǵandy oblysy boıynsha menshikti tilshisi, belgili etnograf Kamal Ábdirahmanov – Taldyqorǵan oblysy ákimshiliginiń mádenıet bóliminiń bastyǵy sııaqty qaıqańdarda ózindik órnek qaldyrǵan er jigitter. Aqparat alańynyń baıypty oıynshylary Tóregeldi Beknııazov myrza men Klara Qabylǵazına hanym –  dosentter, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdattary, ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń tanymal ustazdary.

   Árıne, progress te, regress te bárimizdiń basymyzda bar. Qatarlasyp, qol ustasyp kele jatyr. Birsypyra jigitterimiz ben qyzdarymyz qaıtpastyń kemesine minip ketken. Tirilerimiz tirshiliktiń qamymen júrmiz. Qımas shaqtar qyryq jyldyq shańnyń astynda qalǵandaı ma, qalaı? Sony bir úrlep tastaıyqshy. Taǵy bir armansyz júzdeseıikshi,  qane, bir eske alaıyqshy jıyrma men jıyrma bestiń aralyǵyn. Áıtpese myna  kesimdi ýaqyt áı-sháıǵa qaratpaı, zý etip óte shyǵar. О́lsheýli dúnıe ǵoı, ólsheýli.

Káken Qamzın, Fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor