1990-1991 jyldary aqyn Nesipbek kimdi jeńdi?

1990-1991 jyldary aqyn Nesipbek kimdi jeńdi? Qaıtadan «bas kótere bastaǵan ishki tap jaýlaryn ba», joq, álde ózi múshesi bolyp kirgen Lenın babasynyń súıikti Kompartııasyn ba?..

Nesipbek dep otyrǵanym, qazaqtyń daryndy aqyndarynyń biri – Nesipbek Aıtuly. Bul Nesipbektiń darynynyń kemeline kelgeni sonshalyq, anaý-mynaýlardyń batyly bara bermeıtin: «Báıterek», «Shapyrashty Naýryzbaı», t.b. sııaqty súıekti dúnıeler jazǵany der edim jáne bul azamattyń júni qyzyl. Birden kózge túsip qalyp júrgeni, qara basyp... Sebebi, ne jazsa da, ne istese de, birden kózge túsip, birden qyzyl sózge ilinip júre beredi-aý, meniń qaıran dosym! Osy Nesipbekti kóre almaıtyn jurt Keńes Odaǵy tusynda ony sol kezdegi KSRO kósemi L.I.Brejnev týraly «sala qulash dastan jazyp, báıge alǵan» dep, ózderinshe sóz etedi. «Ondaılardyń ishi kúısin!» deımin men! Eń aldymen aqyn ne jazsa da, ony ózi biledi. Onda bylaıǵy jurttyń ne sharýasy bar ekenin ózim túsinbeımin. Men osy Nesipbekti bes saýsaǵymdaı biletin janmyn. Sonaý Semeıdiń Shubartaýy men Aıagóziniń «Aqshataý» keńsharynyń Igilik, Tazqyzyl, Jeltumsyq atty jaılaýlarynyń túıiser jerinde bala Nesipbektiń laq tartyp júrgeninen bilýshi edim. 1969 jyly Nesipbek, Tursyndar sol kezdegi S.M.Kırov atyndaǵy memlekettik ýnıversıtettiń (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy) jýrfagine oqýǵa túsip ketip, men emıthannan omaqasa qulap, elge qaıtqanmyn. Sodan áskerge ketip, odan 1972 jyly elge oralyp, jýrfakke oqýǵa túsýge emtıhan tapsyryp jatqan kezimde, ol tusta bildeı stýdent, tanymal aqyn Nesipbekpen, onyń QazGÝ-de jumys isteıtin áıeli Maınanmen tanysyp, eski dostar qaıtadan qaýyshqan edik. Aıtpaqshy, Nesipbek stýdent bolyp júrip, Muzafar Álimbaev basqaratyn balalar jýrnaly «Baldyrǵanda» jumys isteıdi eken. Men úılengende osy Nesipbek kúıeý joldas boldy. Keıin, meniń áıelim Sholpan, onyń áıeli Maınan, aqyn, ǵalym, búginde marqum Asqar Egeýbaev áıelimen, Aıtýǵan Sháıimov boıdaq (ol da marqum), bárimiz, «Taýly qyrat» (bir kezdegi Gornyı Gıgant) degen jerde páter jaldap turyp jattyq. Olardyń ishinde maǵan ákem birinshi úı satyp áperip, Nesipbek bizden keıin páterli bolǵany bar. Olardy «Qazaqfılmdegi» jańa páterine Sholpan ekeýmiz kóshirip aparyp, shashý shashqanbyz. Nesipbek tez arada kitaptary shyǵyp, báıgeler alyp, tanymal aqyn boldy. Men odan kósh boıy artta júrdim. Áli kúnge deıin solaı. Sóz joq, Nesipbek daryndy qazaq aqyny. Baıaǵy da osy dosym maǵan: -Sen, jaqsy, daryndy aqynsyń, biraq, kúshińdi aıdalaǵa jiberip júrsiń, bos aramter bolyp,-dep aıtýshy edi. Meniń de Nesipbek dosyma ózine uqsap, týra solaı dep aıtqym keledi. Biraq, batylym barmaı júr. Bul ekeýmizdiń basymyzdan ne ótpedi? Jastyq shaqtyń nebir dýmandy, esten ketpes ystyq shaqtaryn birge ótkizgen edik. Ol jóninde áńgime bólek. Qazir meniń aıtaıyn dep otyrǵanym - múldem basqa áńgime. Sonymen, meniń Nesipbek dosym - kommýnıst boldy ma, joq pa? Soǵan jaýap izdep kóreıik... Toq eterin aıtsam, ol Kommýnıst bolǵan! Biraq, uzaq emes. Nege deısiz ǵoı? Aıtaıyn. Kommýnıstik partııa ǵana emes, tutastaı bir Keńes Odaǵy atty alyp ımperııanyń irgesi sógilip, qabyrǵasy shatynap turǵan 1990 jyldyń basy bolatyn. Men onda «Azat» qozǵalysynyń «Azat» gazetinde osy ımperııany qalaı da omaqastyra qulatsaq dep ala-shapqyn bolyp, shapqylap júrgenmin. Basqasha aıtqanda, ana Nesipbek pen Tursynnyń qarsy jaǵyndaǵy maıdanda turǵan kezim. Bul ekeýiniń mynandaı qıyn-qystaý kezeńde atyń óshkir, kommýnıstik partııaǵa ótkeli jatqandary týraly uzyn qulaqtan estigenmin. Bir kórgenimde Nesipbekke aıttym da: -Myna aqymaqtyqty totat!-dep. Biraq, sóz uǵatyn Nesipbek pe? Bizdiń bul dosymyz eshqashan da ózgeniń aqylyn tyńdaǵan jan emes edi. -Men qaıtsem de týysqan Kompartııama múshe bolyp ótemin! Bul meniń týǵaly bergi asyl armanym bolatyn. Eger, ana tap jaýlary kedergi bolyp, aıaǵymnan shalyp degendeı, alda-jalda ótpeı qalsam, onda, ólem! Endi mende basqa jol qalǵan joq. Kompartııa jolynda qurban bolýǵa barmyn!- dep, qasqaıyp turyp alǵany esil erdiń... «Anketasyn ótirik jazdy» degen sııaqty syltaýmen olarTursyndy ótkizbeı, tipti, bıýroda máselesin de qarattyrmaı, orta joldan qaǵyp tastaıdy. Al, bizdiń Nesipbek bıýroǵa shalqaıyp kiredi. Ardager kommýnıster, jas kandıdatqa: -Jas jigit, bizdiń Kompartııaǵa sonshalyqty nege qumar bolyp qaldyńyz? Onsyz da bizdiń týysqan Kompartııanyń irgesi shaıqalyp turǵany anaý. Baıaǵyda-aq qurtyp jiberetin tap jaýlary qaıta bas kóterip jatyr. Erteń «qatelesippin, jaza basyp, jańylyppyn!» dep qoryqpaısyz ba? Bul ózi sizdiń shyn sózińiz be?-degen kezde, bizdiń Nesipbek tap kúresi jolynda qurban bolǵan qaharman bolshevık babalaryna uqsap ketip, aınalasyna asqaq qarap qoıyp: -Uly babam Lenınniń atynan ant eteıin! Jáne maǵan Áljappar Ábishev, Áýbákir Nilibaev sııaqty adal kommýnıster senim artyp otyr. Bul meniń Proletarıattyq shynym! Maǵan senińizder, tap jaýlaryn qurt deseńizder, osy qazir qurtyp bere alamyn, eńbekterińizdi aqtaımyn! Uly Lenın babam irgesin qalaǵanKommýnıstik Partııanyń adal uly bolaıyn! Nege qorqam! Bul meniń besigimnen bastalǵan asyl armanym bolatyn. Men tap jaýlaryna qarsy turyp, týǵan partııamdy qorǵap qalamyn!-deıdi aǵynan jarylyp jáne ózi ornynan turyp, bir túrli oıly kózderimen alysqa qarap, qasqaıyp turady. Partbıýronyń kileń aq saqaldary men kók saqaldary Nesipbektiń bul aıtqandaryna senip qalyp, ony Kompartııanyń múshesi etip qabyldap jiberedi. Aýzy ańqaıyp júrip, ana Tursyn Jurtbaı dalada qalady. Arada jyl ótpeı jatyp, álgi Nesipbek múshesi bolǵan Kommýnıstik partııa endi qaıtyp ornynan turmastaı bolyp, gúrs etip qulap qalady. Sol kezderi men ózim qyzmet isteıtin «Azat» gazetiniń betinde, ishinde Nesipbek bar, biraz Kompartııa serkelerine «kóńil» aıtqanym bar. Sol kúnderi kóshede jolyǵyp qalǵan osy Nesipbek: -Áı, Kókbóri, adamnan azǵan sen haıýan, «ymdy bilmegen, dymdy bilmeıdi» degendeı, sony da túsinbediń be, óı, maqulyq, men olardyń ishine shpıon bolyp kirip alyp, jaýyz partııany ishten shalyp qulatqanmyn!-dep qarap tur. Buǵan ne deısiń? Jylaısyń ba, kúlesiń be?.. Aıtpaqshy, Qazaqstan táýelsizdigin alǵannan keıin, Nesipbekte taǵy bir arman paıda bolǵan. Ol ól, tiril, qalaıda QR Memlekettik syılyǵyna qol jetkizý! Nesipbektiń ol armany da ótken jyly oryndaldy! Kóre almaıtyn bylaıǵy jurt, ne dese, o desin, Nesipbek shynynda da bul syılyqqa laıyq jan!..

Jumash KО́KBО́RI, aqyn, 02.05.2013 jyl.