«Gryja». 5840 kún azap shektirgen aýrý

                16 jyldyń dıagnozy

2000 jyly aqymaq qyz qurylysy aıaqtalmaǵan kópqabatty úıdiń ekinshi qabatynan sekiredi. Jo-joq, sýısıd emes. Qudaı saqtasyn. Balalyq, buzyqtyq dep qabyldaǵaısyzdar. 2002 jyly dáriger «Eki búıregi tómen túsken, Almatyǵa baryp ota jasatý kerek» dep sheshim shyǵarady. Dárigerdiń aýzynan shyqqan «nefroptoz» dıagnozynyń rastyǵyn 15 mınýt ydys jýǵan boıda paıda bolǵan álsizdikti sezingende túsindi. Sodan beri «nefroptozben» dos. Ota jasamady, dárigerge júgirmedi... Arada ondaǵan jyldar ótti. Ara-arasynda «qyńq» degen daýys shyǵarǵanymen, bylaısha únsizdik tanytyp kelgen dert asqyna tústi. «Búıregim» dep júrgende aıaq aýyra bastady. Aıaǵyna muz qatqandaı, myń ıne shanshylǵandaı siresedi. Qoǵamdyq kólikte oryndyqqa jaıǵaspaı túregep turý úlken synaqqa aınaldy. Munyń bárin magnıı jetispeýshiliginen kórdi. Dárigerler antıbıotık berip, ýkol salǵyzdy. «5 kúnnen keıin attaı shaýyp ketesiń» dedi. Solaı-aq boldy. Biraq 5 kúndik ýkoldyń áseri uzaqqa sozylmady. Sóıtip júrgende 2018-diń mamyrynda joly «Shıpamedtegi» dáriger Qurmanbek Aımoldaǵa joly tústi. «Báleniń bári búırekten emes, omyrtqadan bolýy múmkin» degende qyz MRT jasaýǵa asyqty. MRT-nyń qorytyndysy mynandaı boldy: «L3-L4 omyrtqaaralyq dıskileriniń jaryǵy». Qýanyshta shek bolmady. Bul ısterııa, ne bolmasa ıronııa emes. «Bizdiń medısınalyq jaǵdaıda naqty dıagnozdy kesh bolmaı turyp bilýdiń ózi zor jetistik» dedi ishteı.

«Omyrtqa aralyq jaryq» degen ne?

Gýgl atadan kómek surap, «omyrtqa aralyq jaryq» dep tersek, mynandaı anyqtama alamyz: «Omyrtqa aralyq jaryq (omyrtqaralyq dıskilerdiń jaryǵy) – adam aǵzasynyń súıek-bulshyq et júıesiniń derti, omyrtqa aralyq dıskindegi pýlpoz ıadrosynyń óz ornynan jyljýy. Ol jaryq bel-segizkóz, moıyn, keýde býyndarynda paıda bolýy múmkin. Álem boıynsha eń jıi kezdesetini – bel-segizkól býyndarynyń omyrtqa aralyq jaryǵy (100 000 adamǵa shaqqanda 150 naýqasqa osy dıagnoz qoıylǵan-red.).

Omyrtqaaralyq jaryqqa ota jasaı mindetti emes. Tek jaǵdaı ábden ýshyǵyp, naýqas tósekke tańylý qaýpinde bolsa ǵana basqa amal qalmaı, ota jasalynady eken.

AQSh-ta jyl saıyn 200 000, Germanııada 20 000 ota omyrtqa aralyq jaryqty  (48%-y bel-segizkól býyndaryndaǵy L5-S1, 46%-y L4-L5 mańy-red.) joıý maqsatynda jasalynǵan.

                                              Sımptomdary qandaı?

Búgingi áńgime bel-segizkóz býyndaryndaǵy omyrtqa aralyq jaryq týraly bolmaq.

-bel aýyrady, búırekten, belden kúdiktenemiz;

-aýyr nárse kótere almaımyz, kótersek, terlep-tepship arqamyz, belimiz shydamaı ketedi;

-avtobýsta túregep turǵanda bel qıylyp, aýyrǵandyqtan otyratyn jer izdeımiz;

-biraq bir orynda tik otyra almaımyz, denemiz sirese bastaıdy;

-tipti uzaq júre almaımyz;

-bir aıaq, keıde eki aıaq talady, qatyp qalady;

-asqynǵanda júre almaı qalamyz;

Býbnovskıı «Omyrtqa jaryǵy – úkim emes!»

Ataýy eleń etkizetin osyndaı kitapty ǵalamtordan taýyp alýǵa bolady. Avtory – ataqty medısına ǵylymdarynyń doktory, professor Býbnovskıı. Býbnovskıı oqyrmanǵa arnap jazǵan alǵysózinde «Omyrtqa aralyq jaryq» degendi estip kelgen árbir ekinshi naýqas aldyma sońǵy úmitin arqalap keledi. Janarlaryna qarasam, muń men qorqynyshtyń izderin kóremin. Olar tósekke tańylyp qalamyz ba dep ýaıym shegedi. «Mende «gryja» dep kelgen naýqas osy sóz arqyly ómirine núkte qoıǵandaı bolady. 20 jyl buryn omyrtqa aralyq jaryq degen termın bolmaýshy edi. Sońǵy jyldary bul aýrý modaǵa aınalyp ketti. Muny neırohırýrgtar oılap tapqandaryna esh shúbám joq» dep jazady.

Býbnovskıı omyrtqa aralyq jaryqty adamnyń ómir súrý saltynyń nátıjesi dep biledi. Adam dıskomfortty sezgen boıda aǵzasyna kóńil bólip, fızıkalyq jattyǵý jasasa, shıraq qımyldasa, munsha azap tartpas edi deıdi. Professor omyrtqa aralyq jaryqqa qarsy ota jasaýǵa túbegeıli qarsy. Sebebi bul ota qaltany qaqqanmen, máseleni túbegeıli sheshpeıdi dep jazady. Ota jasap, odan saıyn basy bálege qalǵan, sonymen qatar múgedek atanǵan naýqastardyń oqıǵalaryn keltire otyryp jazylǵan kitap oqyrmanǵa oı tastamaýy múmkin emes. Bastysy, Býbnovskıı fızıkalyq jattyǵýlardy ýaqytyly, oryndy jasaı otyryp, aýrýdan aıyǵýǵa bolatynyn, bul múmkin ekendigin dáleldeıdi. Kitapta ádis-amaldary da táptishtep jazylǵan.

 

Aýrýdyń psıhosomatıkasy

Aýrýdyń paıda bolý sebebin psıhologııalyq faktordan izdeseńiz, onda bul «psıhosomatıka» dep atalynady. Mysaly, qaterli isikke ushyrap, 6  aıda óz aýrýyn jeńe bilgen Lýıza Heı «Kók kitabynda» psıhosomatıka týraly kóp aıtady. Taǵdyr tálkegine ushyrap, jastaıynan zorlyq-zombylyq kórgen Lýıza qaterli isikten aıyǵý úshin ózin-ózi jaqsy kórýdi, ótken shaqty umytýdy qolǵa alady. Aýrýlardyń tizimin jáne olardyń paıda bolý sebepterin tizbektep bergen bóliminde Lýıza Heı omyrtqa aralyq jaryqty da aıtyp ketedi. Qarjylyq máselelerdi kúnde oılap, alańdaıtyn, aqsha qurǵyr jetpeıtinin bilgendikten ýaıym jeıtin, qysqasy barsha jaýapkershilikti óz moınyna alǵan, bar aýyrtpalyqty arqasyna júk etken adamdar bel-segizkóz býyndarynyń omyrtqa aralyq jaryǵymen aýyrady deıdi. Sóıtsek, bel-segizkól býyndaryndaǵy L4-L5 qarjy máselesine jaýap beredi eken.

Psıhosomatıkanyń termın retinde engizilgenine bıyl 201 jyl. Aýrýdyń paıda bolýy – aǵzamyzdyń janaıqaıy, belgili bir máseleniń syrtqa shyǵyp, kórinis tabýy dep qabyldaýyńyz, qabyldamaýyńyz da óz erkińiz. Degenmen psıhosomatıkanyń erejesine saı «omyrtqa aralyq jaryq qaı kezde, ne sebepti mende paıda boldy?», «men neni kóp ýaıymdaımyn?» degen suraqty ózińizge qoıyp, jaýap izdep kórińiz.

Igor Kım

Iýtýbta vıdeolary kóp laık jınap, kóp pikirler jazylatyn Oleg Kım týraly estip qaldyq. Bul kisi de omyrtqa aralyq jaryqty 2-aq seansta emdep beremin dep ýáde beredi. Baǵasy arzan emes, birden aıtaıyq. Sóılese otyryp, sizde qandaı máseleler bar ekenin anyqtaıtyn Oleg seans boıy sizdi jylatady. Qaı-qaıdaǵy esińizge túsip, tolqyp, kóz jasyna erik beresiz. Bul jumsartyp aıtqan túrimiz. Shyntýaıtynda, etegińiz jasqa tolady. «Ábden jylap boldym, jeńildendim» degende ǵana Oleg Kım emine kóshedi. «Omyrtqa aralyq jaryq kezinde aǵzada qısyqtyq paıda bolady» deıdi Kım. Ol sony túzeıdi eken. Nátıjesinde jaryq joıylady. Biraq ýaqytsha... Seans aıaqtalǵan soń sizge taǵy bir seansqa kelýge mindetteıdi. Eki seanstan soń birneshe keńes beriledi. Ol – aýyrdy kótermeý, depressııaǵa ushyramaý, alańdamaý, kútiný, sýyq tıgizbeý. Sonymen qatar ishte jınalǵan sherdi shyǵarý úshin 40 kún boıy hat jazýyń qajet eken. Jyldar boıy jınalǵan renish, ókpe, yza, ókinish sezimderin aq qaǵazqa tizbektep jazasyz. 40 kún boıy sol jaman emosııalardy syrtqa shyǵaryp, tazarasyz. 40 kún ótken soń bárin órteısiz. Bul sońǵy shartty oryndamasańyz, Oleg Kım nátıje bolmaıdy deıdi.

Búgingi tańda Oleg Kım trenıng-semınarlar ótkizetin bolǵan. Kelýshilerdiń de sany artqan. Býbnovskııdiń de, Lýıza Heıdiń de aıtqanyna Kımdiki saıady. Alaıda biz keńes bermeımiz. Saraptap kórińiz...

Aıkóne – qazaq gımnastıkasy

Omyrtqa aralyq jaryqty «Aıkóne» gımnastıkasyn jasaý arqyly emdeýge bolady. «Aıkóneniń» 2000-shy jyldardyń basynda paıda bolǵanyn, anyǵyn aıtqanda qaıta jańǵyrǵanyn bilemiz.

Jalpy, «Aıkóne» – birneshe maǵynany bildiretin sóz. Birinshiden, bizge nuryn tógip turatyn Aı jáne Kún ataýlarynyń birigýi desek, ekinshiden, «ejelgi Aı» degen maǵynany beredi. 

Abaı Baımaǵanbetov – qazaqtyń umyt bolyp, qaıta jańǵyrǵan «Aıkóne» qazaq gımnastıkasynyń avtory. 20 jyldan beri adamdardy eshqandaı ınesiz, omyrtqadaǵy aýrýlardan aıyqtyryp keledi. Ábden zerttelip, paıdasy dáleldegen gımnastıkanyń bul túrin Reseı, Ýkraına, Fransııa syndy memleketter óz medısınasynda keńinen paıdalanýda.

Kezinde ataqty Ilıa Ilınniń jattyǵý metodıkasyna sheteldikter qyzyqqanda sportsmenniń bapkerleri bulshyq etterdi nyǵaıtý úshin presstik jattyǵýlardy kóp jasamaı, onyń ornyna osy «Aıkóne» gımnastıkasymen shuǵyldanǵanyn aıtyp bergen bolatyn. Tipti bul metodtar kitap bolyp basylýy qajet bolatyn. Alaıda basylǵanyn estimedik.

Búginde Almaty, Astana qalalarynda «Aıkóne» ortalyqtary jumys jasap tur. Abaı Baımaǵanbetovtiń «Aıkónesin» ilip alyp ketip, ár qalada  kabınet ashyp, jumys jasap jatqandar da bar.

                                                       Ǵajaıyp oqtaý

Dál osyndaı atpen ınstagramda oqtaý satyp júrgender bar. «Oqtaýdyń ǵajaıyby nede?» degen suraq týyndaıdy.

«Kúndelik 5 mınýt ýaqytty densaýlyǵyńyzǵa bólseńiz, bas aýrýdan, gemorroıdan, bel aýrýlarynan qutylasyz», deıdi olar. Valik.kz-te ǵajaıyp oqtaýmen jattyǵýlardy qalaı jasaý kerektigi kórsetilgen vıdeolar da bar. Aǵash oqtaýlar, matadan jasalǵan oqtaýlar bar. Qaısysyn tańdaısyz, ózińiz bilesiz deıdi. Qaı jerińiz aýyrsa, sol jerge oqtaý salyp, jattyǵý jasaý qajet. Omyrtqa aralyq jaryǵy bar adamdarǵa «jazylasyz» dep bular kepildik bermeıdi eken.  «Tipti ǵajaıyp oqtaý satyp alyńyz» dep úgittemeıdi de. Ol úshin dárigerińizben aqyldasyp, bir sheshimge kelińiz dep keńes beredi.

«Gryja» sizge qoıylǵan úkim emes..!

MRT-nyń qorytyndysyn qolǵa alyp, qýanyp otyrǵan qyzdyń óz-ózine aıtqan sózi osy bolatyn. «Aıkónemen» aınalysa ma, ǵajaıyp oqtaý satyp ala ma, Kımge bara ma, álde Lýıza Heıshe óz-ózine tereń boılap, óz aýrýyn ózi emdeı me, biz bilmedik.

Osy maqalany oqyp otyryp, omyrtqa aralyq jaryqqa ota jasatqysy kelgen jan óz oıynan aınysa, ol da munyń úkim emestigimen kelisse, mine, naǵyz ǵajaıyp!

Jazıra Baıdaly