Seksen tórttegi tarıhı jeńis!

1984 jyly aqpannyń sońy, naýryzdyń basynda Tashkentte bokstan Keńes odaǵynyń kezekti chempıonaty ótti. Sovetke qaraǵan 15 odaqtas respýblıka men Máskeý, Lenıngrad (qazirgi Sankt-Peterbýrg) boksshylary 12 salmaqtyń  júldelerin sarapqa saldy. Osy chempıonatta qazaq  batyrlary 12 altynnyń 4-in qanjyǵaǵa baılady. Reseıge 3 altyn, Ýkraınaǵa 2 altyn buıyrsa,  Belorýssııa, О́zbekstan, Qyrǵyzstan komandalary bir-bir altyn medalǵa ıe boldy.

Seksen tórtinshi jylǵa deıin qazaq boksshylarynan Serik Qonaqbaev (1980) pen Serik Nurqazov (1982) qana KSRO chempıony ataǵyna qol jetkizgen bolatyn. Iаǵnı, bar-joǵy eki chempıon! Bul qazaq sportshylarynyń álsizdiginen emes. Máskeýdiń otar ulttardyń ul-qyzdaryn shiderlep ustaǵan saıasatynyń saldary edi. Áıtpese, Maqsut Omarov pen Ábdisalan Nurmahanov bastaǵan qanshama oǵylandarymyz jeńiske  laıyq  bola tura sovet chempıony ataǵyna jete alǵan joq. Sonaý elýinshi  jyldardan  jalǵasqan  qursaýdy  birinshi bolyp Qonaqbaev buzsa, ile-shala Nurqazov Keńes odaǵynyń bas báıgesin julyp aldy.

Endi, mine, sol tusta álemdegi eń myqty boks derjavasynyń birinen sanalatyn  Keńes odaǵynyń  basty  básekesinde kútpegen jerden tórt birdeı  qazaq - Kárimjan  Ábdirahmanov (48 kg), Serik Nurqazov (57) Serik Qonaqbaev (67)  jáne  Asylbek  Qılymov (75) jeke-dara shyqty. Bul jeńis barsha alash jurtyn dúr silkindirdi. Eldiń eńsesi kóterilip, arqa-jarqa bop qaldyq. Ol kezde qazirgideı álem, Azııa chempıondary jylda shyǵyp jatqan joq. Bokstan bar bolǵany eki Eýropa chempıonymyz bar edi: Qonaqbaev pen Nurqazov. Olımpıada  men álem chempıonatynda Qonaqbaev  utyp alǵan  eki kúmis júlde biz úshin altynnan kem emes edi. Ne nárseniń de az kezde qadiri artyq bolady ǵoı. Qazir baǵamdaı qarasaq, osy tórteýdiń tarıhı jeńisimen ımperııanyń sporttaǵy siresken seńi sógile bastaǵan tárizdi. Osydan keıin alash uldarynyń sporttyń ár túrinen KSRO chempıonattarynda olja salýy jıileı bastady.

О́zińiz oılap qarańyz, chempıonatty óz tórinde ótkizgen ózbekter bir altyndy zorǵa aldy, halqynyń sany sol kezdiń ózinde    43 mıllıonnan asqan  ýkraındar eki altynmen shekteldi. 140 mıllıon orys ormannyń ózi  alty  jarym  mıllıon  qazaqtyń jaýjúrek uldaryna tosqaýyl qoıýǵa jaramady. Qazaq   quramasy buryn-sońdy  mundaı beleske taban tiregen emes. 

Dál osy 1984  jyly kezekti jazǵy Olımpıada oıyndary AQSh-tyń Los- Andjeles qalasynda ótti. Bizdiń joǵarydaǵy tórt batyrymyz Olımpıada  joldamasyn jambasqa  basyp qoıǵan. Biraq  kapıtalızm  men sosıalızmniń teketiresi shegine jetip, sonyń salqyny sportshylarǵa da tıdi. Sol jyly kapıtalıstik lagerdegi memleketter sportshylary Olımpıada júldesine  talasyp jatqanda, sosıalızm týyn kótergen elder «Dostyq-84» jarysynyń kórigin qyzdyrýǵa kiristi. Jer túbindegi Kýbanyń sharshy alańynda aıqasqa túsken tórt batyrdyń ekeýi kúmis (Ábdirahmanov, Nurqazov), bireýi  qola (Qonaqbaev) júldeger atandy. Al Asylbek Qılymov Gavana tórinde álem chempıony, kýbalyq Gomesti nokdaýnmen utsa da, jeńis qııanatpen qarsylasyna berildi. Bir qyzyǵy, osy synda Kýbanyń 11 boksshysy jeńis tuǵyryna kóterildi. Alty sportshysy fınalda shaıqasqan sovet bylǵary qolǵap sheberleri  Gavanadan  «altynsyz» oraldy.  Osy derekten-aq  bul jarysta sporttyq  prınsıpten  góri saıası prınsıpterge  basa mán  berilgenin anyq ańǵarýǵa  bolady.

Osy jeńisten keıin Ábdirahmanov pen Nurqazov taǵy bir márte KSRO chempıondary atandy. Qılymov seksen tórtte KSRO kýbogyn utyp, seksen altynshy jyly Odaq birinshiliginiń fınalynda kútpegen jerden jeńilis tapty. Asylbek 1987 jyly 23 jasynda boks qolǵabyn bosaǵaǵa ildi. Qonaqbaev Tashkenttegi synnan keıin kóp uzamaı boksty birjola doǵardy.

Seksen tórttegi tarıhı jeńis tórt baǵylannyń ǵana baǵyn kóterip qoıǵan joq, Otanymyzdyń ár qıyryndaǵy boks bapkerleriniń jigerin odan saıyn janı tústi. Ulttyq quramadaǵy, jastar sapyndaǵy jigitterimiz osy jeńispen arqalanyp, burynǵydan beter shıryqty. Qazaqtyń qıyrdaǵy aýyldarynda qum toly qapty qulashtaı urǵan qaradomalaqtar qatary eselep ósti. Eń bastysy, alash ulandary álem kóz tikken dúrmekti dodalarda jeńiske boı úırete bastady. Eki  ǵasyrǵa jýyq  janshylǵan  keýde  qaıta kóterildi. Ulttyq rýh kúnnen-kúnge jarqyraı tústi.

Sodan  beri 35 jyl artta qalypty. Osy baýyrlarmen qatar júrgen kúnder, bir dastarhan basynda ıyq qaǵystyryp sháı ishken sátter kúni keshegideı kóz aldymda. Bul kúnde   samaıymyzdy qyraý shalǵan. Biraq olar sonaý shyrqaý kókte jelbiretken namys týyna kóleńke túspek emes.

Qydyrbek Rysbek