Gıpnozdalǵan adam qandaı áreketke baratynyn bilgen halyq qorqynyshyn jasyrmady

Kásibı dáriger qoldanǵan gıpnoz paıdasyn tıgizse, alaıaqtar úırengen gıpnoz qylmys álemine qyzmet etýi múmkin dep jazady alashainasy.kz. Rasynda qupııasy mol gıpnoz ilimin úırenýge umtylýshylar jeterlik. Kóp jaǵdaıda ony ózgelerdi emdeý úshin emes, urlyq qarlyq tonaý úshin qoldanyp jatatyny ókinishti. Bıylǵy jyldyń aqpan aıynda Almaty qalasynda bir áıel tapa-tal túste lombardty tonap ketken bolatyn. Mıllıondaǵan aqshany kassır óz qolymen sanap bergen. Keıin belgili bolǵanyndaı ákki áıel gıpnoz qoldanǵan bolyp shyqty. Mundaı mysaldar bireý ǵana emes.

Sońǵy álette sıqyrdyń kómegimen san soqtyryp ketetinderdiń kóbeıgeni kóńilge kóleńke túsirip tur. Buryndary qalalarda top-tobymen júrip, bal ashatyn syǵan toborlary adamnyń kózine qarap turyp-aq qaltasyndaǵy búkil aqshasy men qoly basyndaǵy altyn áshekeılerin sypyryp ketetindigi ańyz bolyp aıtylatyn. Búginde syǵan toborlary da, olar týraly ańyzdar da kelmeske ketti. Degenmen dál sol syǵandarsha bolmasa da jańasha gıpnoz túrlerin úırenip, kisi tonaýmen aınalysatyndar ár aımaqtan boı kórsete bastady... Dárigerlerdiń aıtýynsha gıpnoz ilimi osydan eki myń jyl buryn paıda bolǵan kórinedi. Ejelgi Egıpetten tabylǵan jazbalarda gıpnoz týraly egjeı-tegjeıli jazylypty. Reseılik akademık Evgenıı Shaposhnıkov gıpnoz ilimin zerttep júrgen ǵalymdardyń biri. Onyń aıtýynsha gıpnozdy úsh satyǵa bólip qarastyrýǵa bolady. Birinshi satyda sananyń neıroemosıonaldy túrge ótýi jáne aǵzanyń bosańsýy. Ekinshi satyda uıqyǵa ketý. Úshinshi satyda tereń transqa túsý. Úshinshi satyǵa kóp adamdar túse bermeıdi, ekinshi satydan qaıtady. Uıqyǵa bas qoıǵanymen onyń mıy jaqsy jumys isteıtin kórinedi. Klassıkalyq, dırektıvti gıpnozda dybys arqyly mı jumysyna belgi beriledi. Kórý gıpnozyn qoldanǵanda onda jarqyraýyq shar qoldanady. Oǵan uzaq qarap otyrǵan adam jaılap uıqyǵa kete bastaıdy. Búginde kóbine dybystyq gıpnoz qoldanylady. Sheteldik klınıkalarda gıpnotıkalyq tehnıkalardy tereń meńgergen, olarda kóbine akýpýnktýrly gıpnoz paıdalanylady. Sondaı-aq, Erıkson gıpnozy keńinen qoldanylyp júr. Bul ádis arqyly sózben emdep, adamnyń jan jarasyn jeńildete alady. Mılton Erıkson ámirsiz gıpnozdyń negizin qalaýshylardyń biri bolyp sanalady. Farmakogıpnoz ıaǵnı, dári egý arqyly emdeıtin gıpnoz da bar. Bir tańqalarlyǵy gıpnoz arqyly shet tilin úıretetinder de bar. Gıpnozdyń medıkamentozdy, refleksoterapevtıkalyq, fızıoterapevtıkalyq túrleri arqyly nervti-psıhıkalyq dertterdi emdeýge bolady.

AQSh pen Japonııada osy tásildi qoldaný arqyly júrek qan tamyr aýrýlary, asqazan ishek joldary, endokrındi, teri aýrýlaryn emdeýde 60 – 70 paıyzy oń nátıjege qol jetkizgen. Qarapaıym gıpnozben psıhologııalyq, stress, ishki jan kúızelisterin emdeýde zor nátıjege jetýge bolady. Avstrııada tis dárigerleriniń assosıasııasy anestezııada gıpnozdy qoldanady. Somnambýlızm, katalepsııany gıpnozshylar sırkte trıýk retinde qoldanyp júr... Máskeýde gıpnoz ortalyǵy jumys isteıdi. Bul Reseı boıynsha jalǵyz ortalyq Máskeý gıpnoz mektebiniń negizinde qurylǵan. Ortalyq shylymqorlar men «alqashtardy», depressııaǵa túskenderdi, nevrozdy da gıpnozben emdeıdi. Alǵashqy satyǵa jatatyndardy Dovjenkonyń tásili boıynsha emdep jazady. Emdeý nátıjesi 80-90 paıyzdy quraıdy. Ortalyqtyń basshysy Andreı Reznıchenkonyń aıtýynsha gıpnozǵa berilmeıtin adamdardyń úles salmaǵy 10 aq paıyzdy quraıdy eken. Ondaılardy basqa da tásildermen emdeıdi. Fızıolog Pavlov pen Behterev ta osy tásildi tıimdi sanaǵan. Bul árıne, psıhıkalyq, psıhosomatıkalyq aýrýlar aldyńǵy qatarǵa shyqqan kezeńde taptyrmaıtyn tásil... Gıpnozdyń qyr-syryn tereń meńgergen gıpnoterapevter kóp emes. Gıpnozben kez-kelgen adamdy birdeńe jasaýǵa kóndirýge bolady degen sóz jarym jartylaı ras. Máselen, gıpnozdyń kómegimen pııazdy jek kóretin, aýzyna almaıtyn adamǵa bul alma dep aldap jegizýge bolady. Mundaıda tek sana ǵana emes, aǵza da gıpnozǵa baǵynǵany sonsha ashy pııazdy jegende de kózi jasaýramaıdy. О́ıtkeni onyń aqyl sezimi ony alma dep qabyldap tur. Gıpnoz emdik terapııa bolyp sanalady. Ol tek qana kómekshi qural retinde ǵana júredi. Emdeýdiń negizgi baǵyty emes. Onymen tek qana kásibı mamandar ǵana aınalysýy tıis. Onyń kómegimen ótkenin umytqan adamdarǵa esine túsirtýge bolady. Qylmyskerge qylmysyn moıyndatýǵa kómektesedi. Biraq onyń sotta eshqandaı salmaǵy joq. Gıpnoz arqyly suraq jaýap alýǵa órkenıetti elderde tıym salynǵan...

San qatparly sıqyrly álemniń búginde paıdasynan góri zalaly kóp bolyp tur. Kóbine gıpnozdy kóripkelder, syǵandar, alaıaqtar paıdalanatyny belgili. Olardyń qataryna búginde sektanttar da qosyldy. Shetelden kelgen keıbir ózge dindi ýaǵyzdaýshylar bul ádisti halyqty ózine tartý úshin barynsha paıdalanatyndyǵy jasyryn emes. Kóshe kezgen mıssıonerlerdiń keıbireýlerdi aıtqanyna kóndirip, aıdaǵanyna júrgizetindiginiń arǵy jaǵynda gıpnoz jatyr. Adamdy zombıǵa aınaldyrýdyń neshetúrli amal aılasyn tereń meńgergender qoǵamǵa qaýip tóndirip tur. Ári olardyń gıpnozdy qoldanyp júrgenin dáleldep, moınyna qıyp salyp beretindeı myqty mamandarymyz joq, zańymyz da solqyldaq....

Aıjan Ormanova, dáriger:

- Gıpnozdy tereń meńgerip, keńinen qoldanýǵa naǵyz kásibı maman ǵana ıe bolýy tıis. Alaıda ony ıkemi bar kez-kelgen adam óz kádesine jaratýda. Onyń gıpnozben aınalysatynyn dáleldep, moınyna qoıyp berýdiń ózi qıyn sharýa. Qylmystyq jaýapkershilikke tartý máselesi de myńnyń birinde ǵana kezdesetin sırek fakt.

Avtor: Janar Baıjan