Qytaıǵa aýdarmashy bolǵan qazaqtyń áńgimesi

Men bul jigit aǵasymen kezdeısoq tanysyp qaldym. Qytaıdan kelgen qandas baýyrymyz eken. Qytaıshaǵa sýdaı. Ekeýmiz ony-muny jaǵdaıdy áńgime qyldyq. Bir kezde ol óziniń qaıda jumys istegeni týraly aıtyp qaldy. Biraz ýaqyt Qazaqstannyń batysyndaǵy oblystardyń birinde qytaıdyń munaı kompanııasynda aýdarmashy bolypty. Jumystyń qıyndyǵyn aıtty. Úı-kúıińdi kórmeı, alys dalada eńbek etesiń dedi. Sosyn, qytaılardyń qazaqqa qalaı mámile jasap, qalaı jumys istetetinin aıta bastady. Endi soǵan kezek berelik: Bir kúni munaı burǵylap jatqan 60 shaqyrym jerden qalaǵa keldik, kólikti men júrgizdim. Qasymda bir jas qytaı bastyq bar. Sodan ol dúkenge kirip birdeńeler alatyn boldy da, mágezinge kirip ketti. Kún bultty edi. Ol shyǵamyn degenshe jańbyr jaýyp, qytaı bastyq mashınaǵa jetkenshe ústi azdap sý boldy. Kire sala ol áı-shaıǵa qaramaı «ıttiń balasy, kólikti nege týra dúkenniń aýzyna taqap aparmaısyń, meniń ústim sý boldy» dep kijine jónelgeni. Men úndemedim, alaıda ashýdan jarylardaı bolyp otyrǵan soń birer aýyz qatqyl jaýap bergen bolýym kerek. Jyl sońynda syılyq aqsha bergen kezde árbir qytaı 10 myń AQSh jollaryn aldy da, maǵan 3 myń dollardaı ǵana berdi. Mine, teńsizdik. Bul sekildi mysaldar kóp... Bárinen qorlyǵy taǵy bir qytaıdyń maǵan qazaqtardyń bári anaýsyńdar (tómen jaqtaǵy áýret jer) dep qoıyp qalǵany boldy. Men bar qazaqty bulaı ataǵanyna namysym kelip tursa da sebebin bileıin dep, «nege olaı aıtasyń?» dedim. Sonda ol qytaı maǵan bylaı áńgime aıtty: Men eki jyl Arab elderiniń birindegi qytaı kompanııasynda ózimshe úlken bastyqtardyń biri bolyp jumys istedim. Sol kezde biz munaıǵa jaýapty arabtardyń keńselerine kire almaı zar bolatynbyz. Sondyqtan olarǵa kezigýdiń eń bir sátti ýaqyty arabtardyń jumystan shyǵyp kóligine otyratyn kezi bolatyn. Eger sol kezde de kóligine otyrǵansha úlgerip baryp, aıtatyn sharýańdy aıtsań jolyń bolǵany. Olaı bolmaǵanda olardy mashınamen qýýǵa týra keledi. Tipti, 70-80 shaqyrymǵa deıin ilesip otyryp, úıleriniń, ne basqa demalys oryndarynyń qasyna barǵanda sóılesip qalatynbyz. Sol kezde olar kelgen bizdi kórip kólikterinen túsip te qoımaıdy. Terezesinen kóz salyp, «ne jumysyń bar?» dep ıek qaǵady. Bizdi ınvestor eken, sheteldik, basqa eldiń adamy dep elet te qoımaıtyndaı. Biz olardyń artynan osylaı júirip júrip sharýalarymyzdy retteýge tyrysamyz. Men sol úshin olardy qurmetteımin, olar ózin syılata biledi, basqalardyń aldynda ózderin ór ustaıdy. Al, Qazaqstanda meni jáne men sekildi bastyqty kórse kerisinshe osy jerdegi munaıdyń ıesi, sonyń aınalasyndaǵy bastyqtar jalbań qaǵyp, qaýmalap júrip, káýkelektep qalady. Sol kezde biz jańaǵy arabtar qusap ózimizdi keremet sezinemiz. Al, jalpaqtap júrgen qazaqtardyń quny joq, qadyry az, ózin syılata da, baǵalata da almaıtyn halyq sekildi kóremin. Sol úshin osy sózdi aıtamyn dedi. Men buǵan qarsy daý kótere almadym, óıtkeni, onyń meniń betime basyp otyrǵany ózim de kórip júrgen jaıt edi... Jer bolyp, ótirik namystanǵannan basqa amalyń ne?.. Mine, aýdarmashy jigit osylaı dedi. Qazaqtyń qadiri nege qashty, aqsha men mánsapqa quldyqtan ba, álde janshylǵan rýhyn oıata almaı, rýhanı, sana quldyǵyna táýelsizdikten keıin de áli oısyzdyqpen bas ıip otyrýynan ba? Nege áli basqalardyń tabanynda taptala beremiz?..

(Murat Almasbekulynyń feısbýktegi jazbasynan)