"Pandora qujattary". Baılyǵyn jasyrǵandardyń ózi ne deıdi?

BBC zertteý barysynda esimi atalǵan qazirgi jáne burynǵy 35 memleket basshysynyń qatarynda bolǵan Reseı prezıdenti Vladımır Pýtın men Iordanııa koroli Abdalla II ben Ál-Hýseın tarapynan jasalǵan málimdemede, olardyń "jaman eshteńe jasamaǵany" aıtylǵanyn habarlady.

Iordanııa koroli saraıy "Abdalla koroldiń shetelde jyljymaıtyn múlikke ıelik etýinde turǵan esh ábestik joǵyn" málim etken. Jylystaǵan qujattarda memleket basshysy bılikke kelgen 1999 jyldan beri Ulybrıtanııa men AQSh-taǵy menshik ımperııasy úshin jasyryn túrde 100 mıllıon dollar jumsaǵany keltirilgen.

Al Kremldiń resmı ókili Dmıtrıı Peskov Pýtın men oǵan jaqyn adamdardyń jasyryn baılyǵy týraly aqparattyń rastyǵyna kúmán keltirip, ony "negizsiz" dep aıtqan.

"Qazirgi tańda bul qandaı aqparat jáne ne týraly ekeni belgisiz. Biz Pýtınniń jaqyn adamdarynyń eshqandaı jasyryn baılyǵyn kórip turǵan joqpyz" dedi Dmıtrıı Peskov.

Derekterde Reseı prezıdentiniń jaqyn qurbysy ári onyń yqtımaldy úshinshi qyzynyń anasy delingen Svetlana Krıvonogıh Brockville Development ofshor kompanııasy arqyly Monakadaǵy 3,6 mıllıon eýrolyq páterge ıelik etetini aıtylǵan.

• Chehııa premer-mınıstri Andreı Babısh týraly "Fransııanyń ońtústigindegi quny 12 mıllıon fýnt turatyn eki vıllany satyp alarda ofshorlyq ınvestısııalyq kompanııany qoldanǵanyn habarlamady" delingen derek shyqqan. Ol muny óziniń tvıtinde osy aptaǵa josparlanǵan saılaýǵa yqpal etý áreketi dep baǵalap, "eshqashan jaman ári zańsyz áreket jasamaǵynyn" aıtty.

• О́zi jáne otbasy músheleriniń 13 ofshorlyq kompanııamen baılanysy bary týraly derek shyqqan Kenııa prezıdenti Ýhýrý Kenıatta "Pandora qujattary" zertteýiniń álem úshin, sonyń ishinde Kenııa úshin qarjylyq ashyqtyqty kóterýge úlken mańyzy baryn aıtyp, sheteldik sapardan oralǵan soń zertteýdegi derekterge baılanysty jan-jaqty pikir bildiretinin málimdedi. Pandora qujattarynda Kenıatta otbasy ofshorlyq kompanııalar arqyly memlekettik aktıvterdi urlaǵany nemese jasyrǵany týraly dálel joq.

• Chılı prezıdenti Sebastıan Pıner ekologııalyq aımaqtaǵy mys-temir ken oshaǵyn bala kúngi dosyna satyp jibergeni týraly aqparat anyqtalǵan. Pıner keńsesi onyń taý ken jobasyn satqany nemese satýǵa qatysqany týraly derekti joqqa shyǵarǵanyn habarlaǵan.

• Ázerbaıjan prezıdenti, onyń otbasy músheleri men jaqyn serikteri Ulybrıtanııadaǵy quny 400 mıllıon fýnt sterlıng bolatyn qupııa kelisimderge qatysy bar bolyp shyǵýy múmkin degen aqparatqa baılanysty pikir bildirmegen.

• Pákistan premer-mınıstri Imran Han Pandora qujattarymen baılanysy bar azamattarǵa qatysty tergeý júrgizýge ýáde berdi. Jylystaǵan qujattarda Pákistannyń júzdegen azamattarynyń aty atalǵan, arasynda mınıstrler kabıneti músheleri de bar.

• Ýkraına prezıdenti Vladımır Zelenskıı oryntaǵyna jaıǵasqanǵa deıin óziniń kómekshisi Sergeı Sherıfke ofshorlyq kompanııalardaǵy úlesin syıǵa tartqan. Pandora zertteýi sol úlesten Zelenskıı áli kúnge deıin paıda kórip otyrǵan bolýy múmkin ekenin kórsetken. Áshkere bolǵan qujattarǵa saı, syıǵa tartylǵan kompanııa Zelenskııdiń áıeline tıesili kompanııamen kelisimge kelip, oǵan dıvıdent tólep keledi. Zelenskııdiń baspasóz hatshysy Sergeı Nıkıforov "Strana" basylymyna mundaı aqparatqa keıinirek pikir bildiriletinin jetkizip, "jyldam reaksııa bolmaıdy" dep jaýap bergen.

• Zertteý barysynda Ulybrıtanııanyń eks-premeri Tonı Bler salyqtan jaltarǵany týraly derek shyqqan. Ol áıeli ekeýi Bahreınniń ónerkásip jáne týrızm mınıstrinen 8,8 mln dollarlyq jyljymaıtyn múlik aksııasyn ofshor arqyly satyp alý arqyly 400 myń dollar múlik salyǵynan jaltarǵan. Nemistiń dw.com basylymy Tonı Bler mundaı kelisimge esh qatysy joǵyn jetkizgenin habarlaǵan.

• "Pandora qujattarynda" baılyǵy týraly aqparat shyqqandardyń biri Serbııanyń qarjy mınıstri Sınash Malı. Osydan alty jyl buryn Malı Belgrad meri bolyp turǵanda serbııalyq basylymdar ol Bolgarııanyń Qara teńizi jaǵalaýynda 6,1 mıllıon dollarlyq 24 páterge ıelik etetini týraly aqparat jarııalaǵan. Belgrad meri ol kezde aqparatty úzildi kesildi joqqa shyǵarǵan. Alaıda Pandora qujattary 24 páter Malıge tıesili ekenin, onyń jyldyq jalaqysy 34 myń eýrodan aspaǵanyn aıǵaqtap otyr. Sınash Malı osy joly ázirge zertteý derekterine baılanysty pikir bildirmedi.

• Aty atalyp, biraq pikir bildirmegenderdiń qatarynda Qazaqstannyń eks-prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń beıresmı áıeli delinip júrgen Ásel Qurmanbaeva da bar. Qujattarda ol 30 mıllıon dollar men Brıtandyq Vırgın araldarynda tirkelgen ofshorlyq kompanııa aksııalarynyń paketin alǵany týraly derek jarııalanǵan. Ofshordaǵy bıznesterin ol Nazarbaevqa jaqyn olıgarhtar Vladımırom Nı jáne Vladımırom Kımmen birge basqarǵan.

Pandora qujattary – Jemqorlyq pen uıymdasqan qylmysty zertteý ortalyǵynyń (OCCRP) zertteýi. Ol álemdik lıderler, saıasatkerler men mıllıarderlerdiń qupııa baılyǵy men isterin áshkereleıtin 12 mıllıon qujat pen faıldan turady. Derekterge Vashıngtonda ornalasqan Jýrnalıst-zertteýshilerdiń halyqaralyq konsorsıýmy qol jetkizgen. Jahandyq zertteý tarıhyndaǵy aýqymdy zertteýge álemniń 117 elinen 600-den astam jýrnalıst qatysqan.