Aqtóbe oblysynyń kıeli jerleri

Qazaqstannyń kıeli jerleri re¬tinde erekshe baǵalanatyn tabıǵı jáne mádenı nysandar, zaıyrly jáne dinı sáýlet eskertkishteri, halyq arasynan shyqqan kórnekti tulǵalardyń keseneleri men qorymdary tarıhı-saıası oqıǵalarǵa baılanysty oryndar dep tanylady. 

«Qazaqstannyń kıeli jerleriniń geografııasy» jobasy aıasynda úsh baǵytty qamtyǵan biraz jumystar atqaryldy. Sonyń ishinde birinshi baǵyt —2017 jyly respýblıkalyq mańyzy bar kıeli jerlerdiń tizimine bizdiń oblys boıynsha 12 eskertkish jáne jergilikti mańyzy bar 46 eskertkish engizildi.

Aqtóbe oblysy boıynsha respýblıkalyq mańyzy bar kıeli jerler tizimine engizilgen 12 eskertkish: Qobda aýdanyndaǵy Abat-Baıtaq qorymy, Qobylandy batyr memorıaldyq kesheni, Isataı batyr kesenesi, Áıteke bı aýdanyndaǵy Ábilqaıyr han jerlengen «Han molasy» qorymy, Keńesary hannyń qaryndasy – Bopaıdyń molasy, Temir aýdanyndaǵy Dosjan ıshan meshiti, Shalqar aýdanyndaǵy Eset-Dáribaı Kótibarulynyń keseneleri, Alǵa aýdanyndaǵy Eset batyr Kókiulynyń memorıaldyq kesheni, Hromtaý aýdanyndaǵy Oısylqara qorymy, Yrǵyz aýdanyndaǵy Jamanshyń meteorıt krateri, Alǵa aýdanyndaǵy Áýbákir Kerderiniń kesenesi, Baıǵanın aýdanyndaǵy Qyzylúıik ǵıbadathanasy.

Ekinshi baǵyt — oblys aýmaǵyndaǵy tarıhı jáne mádenı eskertkishterdi ǵylymı restavrasııalaý jumystary.

2017 jyly Qobda aýdanynda ornalasqan Qobylandy batyr memorıaldyq keshenine rekonstrýksııa jasalyp, Abat-Baıtaq qorymynyń aýmaǵyn abattandyrý boıynsha jumystar júrgizildi. 2019 jyly Temir aýdanyndaǵy Dosjan ıshan meshitinde konservasııalaý jumystary bastaldy. Bıyl Yrǵyz aýdanyndaǵy Almat tamy mavzoleıine, Shalqar aýdanyndaǵy Ońalbek ata kesenesine jáne Alǵa aýdanyndaǵy Sháken ıshan meshitine ǵylymı-restavrasııalaý jumystaryn júrgizý úshin jobalyq-smetalyq qujattar men jumys jobalary ázirlenýde.

Úshinshi baǵyt — Aqtóbe oblysy aýmaǵyndaǵy kıeli jerlerdi ǵylymı turǵydan zertteý.

2018 jyly Áıteke bı men Yrǵyz aýdandary aýmaǵyndaǵy jalpyulttyq jáne óńirlik mańyzy bar 30-dan astam eskertkishtiń ornalasqan oryndary men jaı-kúıin anyqtaý, fotofıksasııa jumystary júrgizilip, koordınattary naqtylandy. Bul óńirdegi HIH ǵasyr men HH ǵasyrdyń basyna jatatyn kesene-ǵıbadathanalardyń qatarynda Nurseıit, Qalı, Nazar, Janys, Keper, Almat tamy sııaqty mazarlar bar.

       Arheologtardyń kúshimen Temir aýdany Tasqopa aýylynyń mańynda júrgizilgen arheologııalyq qazba jumystarynyń nátıjesinde arheologtar altyn buıymdarmen áshekeılengen sarmat kóseminiń qorǵanyn tapqan bolatyn. Tabylǵan barlyq qundy zattar QR arheologııa ınstıtýtyna zertteýge jiberildi.

       Sondaı-aq a.j. shilde aıynda Oıyl aýdandyq mýzeıiniń arheologııalyq qazba jumystary nátıjesinde Bersıev okrýgi mańyndaǵy erte dáýirde adamdar mekendegen «Qazdyaral» turaǵynan erte qola dáýiri men orta ǵasyr kezeńine jatatyn eski qumyra, adam súıekteri tabyldy. Tabylǵan jádigerlerge ǵylymı zertteý júrgizilýde.

      «Qazaqstannyń kıeli jerleriniń geografııasy» arnaıy jobasy aıasynda barlyǵy 97 eskertkishke, onyń ishinde qala aýmaǵyndaǵy 39 eskertkishke, aýdandardaǵy 58 eskertkishke biregeı jáne jekelegen QR-kodtar ornatyldy.

2021 jyly oblys boıynsha 50 eskertkishke QR-kod ornatý josparlanyp otyr.

Q.Jubanov atyndaǵy AО́MÝ bastamasymen «Jubanovtan-Abaıǵa» atty ǵylymı-tanymdyq ekspedısııasy uıymdastyryldy.

       Aqtóbe oblysy kún saıyn órkendep kele jatqan oblystardyń biri jáne orasan zor ekonomıkalyq, mádenı, týrıstik potensıaly bar óńir. Arnaıy joba aıasynda jergilikti mańyzy bar kıeli oryndarǵa 24 týrıstik baǵyttar jasaqtaldy.

       2019 jyly týrıstik baǵyttar boıynsha 90 980 adam Aqtóbe oblysyna kelip, 105 kempıng salyndy. Jalpy týrısterge kórsetilgen qyzmetter kólemi 1 mlrd. 693 mln teńgeni qurady.

       Búgingi tańda Kásipkerlik basqarmasymen birlesip óńirdegi týrıstik obektilerdiń kartasy jasalyp, Qobda, Oıyl, Mártók, Hromtaý, Alǵa, Qarǵaly, Yrǵyz, Shalqar aýdandaryna 8 sapar uıymdastyryldy.

       Qobda aýdanynda agrotýrızm boıynsha ulttyq taǵamdar (qymyz, qaımaq, balqaımaq, sarymaı jáne t.b.) daıyndaý úderisimen, Oıyl aýdanynda «Barqyn» shól qumdary, qaraǵaı toǵaılary, Uly Jibek jolynyń (Kókjar jármeńkesi, kópes úıleri) tarıhymen, Mártók aýdanynda Batys Qazaqstandaǵy jalǵyz maral sharýashylyǵy, «Aıs» sút fermasymen tanystyryldy.

       Hromtaý aýdany týrıster Don KBK kareri, geologııalyq nysandardyń halyqaralyq tizimine engizilgen «Aıdarlyasha» geologııalyq qımasy, Alǵa aýdanynyń «Tama Eset batyr Kókuly» memorıaldyq keshenine jaqyn jerde astynan shyǵatyn taza sý kózi «Sársenbulaq» bulaǵy, Qarǵaly aýdanynda «Qarǵaly sý qoımasy» sý obektisi, maýsymdyq «Qasqyr sarqyramasy» týrıstik baǵytqa alynǵan.

      Yrǵyz-Shalqar ekomarshrýty «Jamanshyń» kraterinen bastalyp, «Yrǵyz-Torǵaı rezervaty», Sholaq, Jaılaý, Kóljarma kólderi, Shalqardaǵy «Eset - Dáribaı» memorıaldyq kesheni jáne «Yntymaq» sharýa qojalyǵynda bolǵan týrıster atpen serýendep, ulttyq taǵamdardan dám tatty.

      Jaqyn arada qalǵan baǵyttar boıynsha týrlar ótkizý josparlanýda (Baıǵanın, Áıteke bı, Muǵaljar jáne Temir aýdany).

      Ulttyq qundylyqtarymyzdy osyn¬daı kıeli nysandar arqyly jań-ǵyrtý- baǵdarlamalyq tapsyrmanyń biri de biregeıi. Qa¬zaqstannyń qasıetti jerlerin qas¬terleý – bizdi kez kelgen rýhanı jutańdyqtan saqtary anyq.