Zeınetaqy jınaǵy qazaqty baspanamen qamtı almaıdy

О́tken 2019 jyly qarapaıym halyqty eleńdetken jáne bolshaǵyna úmitpen qaraýǵa múmkindik bergen bir ózekti jaıt boldy. Ol Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń Qazaqstan halqyna joldaǵan Joldaýynda halyqqa zeınetaqy jınaǵyndaǵy qarjyny paıdalanýǵa ruqsat berý bastamasy edi. Osyǵan oraı Úkimet pen Ulttyq bank jyl sońyna deıin zeınetaqy jınaǵynyń bir bóligin paıdalaný tetigin oılap tabýǵa mindettelgen bolatyn.

Sonymen, zeınetaqy jınaǵyn alyp, qazaq baspanaly bola ala ma? Biz sala mamandarymen tildese otyryp osy saýalǵa jaýap izdep kórdik.

Derekterge júginsek, elimizde Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qory (BJZQ) paıda bolǵannan beri qordyń ınvestısııalyq tabysy 56,1 paıyzǵa, al ınflıasııa deńgeıi 56,5 paıyzǵa jetti. 2019 jyldyń I jartyjyldyǵynda BJZQ aktıviniń naqty kirisi 0,09% paıyzdy qurady. Teńgeniń 2,5 ese qunsyzdanǵanyn eskersek, qordaǵy aqshanyń berekesi bolmaı turǵanyn ańǵaramyz.

Ekonomıka ǵylymynyń doktory, professor Beısenbek Zııabekovtyń aıtýynsha, qazirde elimizdiń 8 mln azamaty jumyspen qamtylǵan. Onyń ishinde 2,5 mln adam ǵana zeınetaqy jarnasyn jyl on eki aı úzbeı aýdarady. «6,6 mln salymshynyń zeınetaqy jınaǵy 1 mln teńgege jetpeıdi. 282 myń adamnyń ǵana salymy 5 mln teńgeden asady. Demek bul arada zeınetaqy jınaǵyn alyp, baspana alýǵa el turǵyndarynyń múmkindigi óte az», – dedi maman.

Bul rette taǵy sol derekterge júginsek, qazir BJZQ-da 10 trln teńgeden astam qarjy jınalǵan. Ortasha eseptegende bir salymshyǵa 1 mln teńgeden keletin qarjy. Al endi qazaqstandyqtardyń zeınetaqy jınaǵynan barlyq qarajatty emes, onyń tek 60 paıyzyn ǵana ala alatynyn eskersek, (40 paıyzy qorda qalýy kerek) rasymen de bul júıeniń qarapaıym halyqqa asa tıimdi emes ekenin moıyndaýǵa týra keledi.

Bul rette ekonomıst-ǵalym Jumadilda Baıahmetov:

«Ol zeınetaqy qarajatyn qajetti somany jınaǵandar ǵana paıdalana alatynyn umytpaý kerek. Al endi esepteıikshi, alysqa barmaı-aq ózimdi mysalǵa alaıynshy, men qazir 58 jastamyn. Men eger zeınetaqy jınaǵy arqyly baspana alǵym kelse, zeınetaqy jınaǵynda 7,9 mln teńge qarajat bolýy kerek. Sonyń 60 paıyzyn qolyma alamyn, 40 paıyzyn qorda qaldyramyn. Al mende qazir mundaı qarajat joq. 44 jylǵy eńbek ótilimmen jınaǵan qarajatym 6 mlnǵa da jetpeıdi. Men tárizdi qanshama adam bar?! Sondyqtan bul arada qarapaıym halyqqa tıimdi bir ádisterdi oılastyrǵan jón. Olaı etpesek, bul halyqqa tıimdi emes», – deıdi.

Mamannyń paıymdaýynsha, «63 jastan keıin zeınetke shyqqannan soń da jaqsy ómir súrý úshin esepteý boıynsha kem degende 11-12 mln teńge jınaý qajet». Mundaı jınaq bolmasa, «Qazaqstan taǵaıyndaıtyn zeınetaqymen tek qymbatshylyqtan qaltuldap ómir súremiz» dep ashyp aıtty maman.

Sonymen naqtyraq bolýy úshin tizbelesek, eger zeınetaqy jınaǵy arqyly baspana alǵyńyz kelse, 20 jastaǵy er adamnyń shotynda 6,5 mln teńge bolýy tıis, al 30 jastaǵy er adamnyń jınaǵynyń kólemi 6,6 mln teńgeni quraıdy. Qazir mundaı zeınetaqy jınaǵy  Qazaqstan boıynsha 1000 adamda bar.

40 jastaǵylardyń shotynda merziminen buryn alý úshin keminde 6,8 mln teńge bolýy tıis. Bul krıterıılerge 4 127 adam sáıkes keledi. 50 jastaǵy adamdardyń jınaǵynda 7,2 mln teńge bolýy kerek. Mundaı jınaqty búginde 2 906 adam jınaǵan. 60 jastaǵy er adamdarda  7,9 mln teńge bolýy kerek. Mundaı jınaqty zeınetaqy qoryna jınaǵan 1 060 adam.

Mine, osy krıterıılerge qarap-aq mamandardyń ne úshin «zeınetaqy jınaǵy qazaqty baspanamen qamtýdy sheshe almaıdy» dep alańdap otyrǵanyn ańǵarýǵa bolady.

Qarlyǵash ZARYQQANQYZY