Din qoǵammen tyǵyz baılanysta

Jahandaný zamanynda ǵalamdyq basty másele – beıbit ómir men turaqty damýdyń tuǵyry – beıbit kelisim men tózimdilik mádenıetin saqtaý men nyǵaıtý ekendigi kúmánsiz. Zamanaýı álem qazirgi tańda ekonomıkalyq daǵdarys, qarjylyq turaqsyzdyq, áleýmettik kúızelis, saýda janjaldary, saıası keýdemsoqtyq teketiresi, lańkestik, terrorızm syndy syn-qaterlermen betpe-bet kelip otyr. Din jáne dinı dıplomatııa álemdik saıasatta memleketter men órkenıetterdi dıalogqa jeteleýshi qaınar kóz retinde qarastyrylýda. Elimiz álemdik jáne dástúrli dinderdiń beıbitshilik pen gýmanızmdi ulyqtaýshy áleýetine senim artyp din kóshbasshylaryn elimizdiń astanasy Nur-Sultan shaharyna jınap jahandyq máselelerdi dinı tózimdilik jáne beıbit jolmen sheshýge shaqyrady.

Dindarlar sanasynyń radıkalızasııalanýynyń aldyn alý is-sharalary eń aldymen din salasyndaǵy memlekettik saıasattyń pármendiligin arttyrý, jastardyń áleýmettený úderisindegi dinniń orny men rólin zerdeleý, dindar áıelder qaýymyn zaıyrly mádenı ustanymǵa tárbıeleý, azamattyq qoǵam ınstıtýttarynyń tıimdi jumys jasaýyn arttyrý, jastardyń áleýmettenýi men qoǵamdyq ómirge atsalysýyn jetildirý, dástúrli dil men zaıyrly qaǵıdatqa saı dindarlyq mádenıetin qalyptastyrý, ásire dinshildiktiń sebepterin aıqyndaý, áleýmettik az qamtylǵan toptarmen jumysty tıimdi júrgizý, áleýmettik-ekonomıkalyq teńsizdikti azaıtý, halyqtyń ál-aýqatyn arttyrý, dástúrden tys ilimderdiń qoǵamdyq sana men ómirge tıgizer keri áserin keshendi túrde kórsetý, aımaqtaǵy ózekti áleýmettik máselelerdi sheshý, dinı jaǵdaıǵa qatysty tájirıbe almasý, aımaqtaǵy dinı jaǵdaıdy taldaýdyń elaralyq birikken ortalyǵyn qurý, qazaq oıshyldarynyń dinı muralalary men orta azııalyq ǵulama ǵalymdardyń eńbekterin aýdarý jáne nasıhattaý, kórshi elderdegi dinı ahýaldy jiti taldaý, iri jáne monoqalalardaǵy dinı ahýalǵa únemi taldaý júrgizilýi tıis.

Elimizdegi dinı ahýalyn jáne din salasyndaǵy jańa úrdisterin taldaý únemi nazarda bolǵan jón. Sondyqtan da, dinı turǵydaǵy ekstremızm men lańkestikke qarsy turatyn synı kózqaras, azamattyq pozısııa qalyptastyrý elimiz úshin mańyzdy mindet. Dinı ekstremızm men lańkestik adam men qoǵam ómirine, memleket negizine qaýipti indet ekendigi jastarǵa baıypty jáne ǵylymı turǵyda túsindirilýi qajet.

Elimizde 1999 jyly «Terrorızmge qarsy is-qımyl týraly», 2005 jyly «Ekstremızmge qarsy is-qımyl týraly» QR Zańdary qabyldandy. Elimizdiń antıterrorlyq is-sharalardy kúsheıtý ustanymy 2017-2020 jyldarǵa arnalǵan dinı ekstremızm men terrorızmniń aldyn alýǵa baılanysty qabyldanǵan jáne 2018-2022 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamalarda naqty kórsetilgen. Osy baǵdarlama aıasynda Almaty qalasy Qoǵamdyq damý basqarmasynyń tapsyrysymen «Monıtorıng jáne taldaý» ortalyǵy halyqqa aqparattyq-túsindirý jáne aldyn-alý jumystaryn júrgizip jatyr. Jalpy sany 64 mamannan, dintanýshylar, ıslamtanýshylar, áleýmettanýshylar, saıasattanýshylar, qoǵam qaıratkerleri men zańgerlerden turatyn arnaıy aqparattyq túsindirý toby qurylǵan. Bıylǵy jyly 600-den astam is-shara uıymdastyrý josparlanýda. Bul sharalar Almaty qalasynyń barlyq áleýmettik toptaryn qamtıdy. Jalpy bilim berý mekemeleri oqýshylaryna, orta arnaıy/joǵary oqý oryndary stýdentterine jáne de destrýtıvtik aǵym ókilderi kóp shoǵyrlanǵan saýda keshenderinde basym kópshilik sharalar júrgiziledi.

Dinniń áleýetin qoǵamdyq sana men ulttyq dúnıetanym men psıhologııaǵa saı etnodinı birtektilik pen ulttyq tutastyqty nyǵaıtýǵa qyzmet etýge baǵyttaý qajet. Qazaqstandaǵy dinaralyq kelisim men turaqtylyqty saqtaý úshin – zaıyrly ustanymdaǵy dinı sana men dinı mádenıet qalyptastyrý mańyzdy. Sonymen qatar, qoǵamdyq ómirdi klerıkalızasııalanýdan jáne dinniń saıası sıpat alýyna jol bermeý – zaıyrly memleket úshin ózekti másele.

Beısenov Baǵdat

Fılosofııa ǵylymdarynyń doktory,

Almaty q. Aqparattyq-túsindirý

tobynyń múshesi