Erkebulan QABDYL: Qýyrshaq teatry – búldirshinderdiń dúnıetanymyn keńeıtýdiń basty quraly

Búginde jas rejısserlar tolqyny teatr ónerinde jańa dúnıelerdi jıi usynyp, kórermenderin qýantyp keledi. Solardyń biri, jaqyn kúnderi Almaty Memlekettik qýyrshaq teatrynda balalarǵa arnalǵan spektakldiń premerasyn ótkizetin jas rejısser Erkebulan Qabdylmen teatr rejıssýrasy jáne qazaq ónerindegi keıbir máseleler jóninde suhbattasýdyń sáti túsken edi.

– Qaıyrly kún, Erkebulan myrza. Alǵashqy saýalymyz ádettegideı, ónerge degen qyzyǵýshylyǵyńyz ben sizdi soqpaqty jolǵa ákelgen nendeı kúsh degen suraq bolmaq...

 – Qaıyrly kún! Bala kúnimnen ónerge degen   qyzyǵýshylyǵym boldy. Uıymdastyrýshylyq   qabiletim mektep kezderinde baıqalatyn. Barlyq is-   sharalardyń basy-qasynda júrip,   uıymdastyratynmyn. Biraq, onyń rejıssýranyń   bastamasy ekenin ol kezde túsingen de joq   bolatynbyz. Mektep bitirgen soń týrızm salasyna   oqýǵa tapsyryp, bilim alyp júrgenimmen boıymda   da, oıymda da óner boldy. Sonan soń, birinshi   kýrsty  aıaqtap, birden teatr rejıssýrasyna   tapsyryp, oqýymdy óner jolynda jalǵastyrdym.   Mine, qazir osy salada qyzmet etip júrmin.

  – Mine, táýekel! О́ner – ońaı jol emes. Osy saladaǵy ustazdaryńyz, baǵyt-baǵdar bergen janashyrlaryńyz kim boldy?

– 2010 jyly T.Q. Júrgenov atyndaǵy Qazaq Ulttyq óner akademııasyna J.Hadjıev sheberhanasyna qabyldandym. Teatr tarıhy, teorııasy boıynsha S.Qabdıeva, M.Jaqsylyqova syndy ustazdarymyz da kóp bilim berip, kókjıegimizdi keńeıtti. Ustazym J.Hadjıev ta jan-jaqty qalyptasýymyzǵa yqpal etti. Sol arqyly aqyryn óz jolymyzdy izdeı bastadyq.

– "Drama teatr rejısseri" mamandyǵyn bitirdińiz. Biraq, búginde Memlekettik qýyrshaq teatrynyń rejısserisiz. Balalar teatryna jolyńyz qalaı tústi?

– Iá, barlyq rejısser bir sarynda oılanýy, jumys jasaýy múmkin emes. Rejıssýra mamandyǵynda oqyǵandardyń barlyǵy birdeı baǵytta jumys jasamaıdy. Ol zańdy da. Stýdent kezimde qýyrshaq teatrynda ótetin túrli festıvalder men premeralarǵa kelip, qýyrshaq óneriniń qyr-syryna qyzyǵa tústim. Bul teatrǵa deıin eki oblystyq teatrda rejısser retinde qyzmet atqardym. Biraq, túpki sanamda balalarǵa bir tárbıelik máni bar dúnıeni sahnalasam degen oı júrdi. Dramadan góri qýyrshaq teatrynyń qyzyqtyrýy basym boldy. Sodan osy teatrǵa keldim jáne bul teatr meni odan ári baýraı túsip, jańa dúnıeler jasaýǵa degen nıetimdi oıatty. Búginde qýyrshaq teatry baǵyt-baǵdary aıqyn kásibı joǵarǵy deńgeıdegei teatrlardyń qatarynda.

– Jaqynda jańa premera. Balalarǵa bazarlyq usynbaqshy ekensiz. Qoıylym jaıynda az-kem áńgimelep berseńiz?

– Bul pesa tatar jazýshysy ári dramatýrg T.Mınılýnniń shyǵarmasy. TMD memleketteriniń birazynda sahnalanǵan týyndy.  Al, bizdiń elimizde ekinshi ret ǵana sahnalanǵaly otyr. Negizgi aıtar oıy tereń. Otandy súıý, týǵan jerdiń qadirin bilý, baǵalaý degen oılardy balalarǵa jetkizýge tyryssaq dep oılap otyrmyn. Shyǵarmadaǵy keıbir aýyr oılardy balalarǵa uǵynyqty etip, rejısserlik kózqaraspen ózgertýge tyrystym.

– Túsinikti. Qýyrshaq teatrynyń qoǵamdaǵy roli jaıynda sóz qozǵaıyqshy? 

– Qoǵam balalardan bastalady. Balalar tikeleı keıipkerlerdiń áreketi arqyly teatrda kóp nárseni túsinip shyǵa alady. Jaı ǵana mysal, teatr repertýaryndaǵy "Qyzyl telpek" qoıylymyndaǵy qasqyrdyń is-áreketi durys emes ekenin biledi. Olaı jasaýǵa bolmaıtynyn, qaıtalamaý kerektigin túsinedi. Mine, balalar ózderiniń tikeleı kórip, qatysyp otyrǵan spektaklderinen tek jaqsy áser alyp qana qoımaı, bolashaqta qalyptasýyna da yqpalyn tıgizedi. Sondyqtan, qýyrshaq teatrynyń qoǵamdaǵy roli óte zor dep oılaımyn. Teledıdar, uıaly telefonnan kóretin dúnıelerden góri áldeqaıda shynaıylyq basym ári dúnıetanymyna tıgizetin jaǵymdy áseri mol spektekllder sahnalady.

– Bolashaqta qandaı taqyrypta spektaklder sahnalaǵyńyz keledi?

– Qazaq halqynyń klassıkalyq ertegilerin sahnalaý oıymda júr. Ásirese, ulttyq qundylyqtarymyzǵa aınalǵan aýyz ádebıetindegi qanshama jaqsy dúnıelerdi sahnaǵa shyǵaryp, qazaq ertegilerin kórermender nazaryna usynsaq. Máselen, "Er Tóstik", "Ur toqpaǵym, ur" sekildi el aýzynda eskiden kele jatqan týyndylardy sahnalap, klassıkany dáriptegim keledi. Kóbine aýdarma shyǵarmalardyń orynyn basatyndaı ertegige baı halqymyzdyń keıipkerlerin sahnalaý oıda.

– Búgingi qazaq dramatýrgııasyndaǵy balalarǵa arnalǵan pesalar qanshalyqty qanaǵattandyrady jáne qyzyqtyrady?

– Osy "Aýyl ıti Aqbaı" spektaklin daıyndaý aldynda kóp izdengen bolatynmyn. Árıne, qazaq dramatýrgııasyn da qaradym. Biraq, kóbine dramatýrgııa zańdylyqtaryna baǵynbaıtyn shyǵarmalar boldy. Aıtar oıy, meniń kózqarasymmen sáıkes keletinderin kezdestirmedim. Sondyqtan, atalmysh shyǵarmaǵa den qoıdym. Balalarǵa arnalǵan shyǵarmalar óte az. Azdyń óziniń sapasy kóńil qýantarlyq dep aıta almaımyn. Sondyqtan ertegilerdiń sahnalyq nusqasyn jasap sahnalaý týraly oılap júrmin.

– Jaqsy. Negizi ne nárseni bolmasyn balalarǵa túsindirý óte qıyn. Zamanaýı teatr balalardyń qyzyǵýshylyqtaryn arttyrýdyń qandaı jolyn taba alady?

– Jalpy teatr balalarǵa túsinikti qoıylymdar sahanalaý kerek. Ol burynǵy teatrlar bolsyn, zamanaýı teatrlar bolsyn mıssııasy áli ózgergen joq. Eń bastysy balalardy sendire bilý kerek. Sonda olarǵa bolyp jatqan oqıǵalardy óz oıynda saralaýyna yqpal etip, jaqsy baǵytqa jeteleı alamyz.

– Shyǵarmashylyǵyńyzdy tek teatr rejıssýrasymen baılanystyrasyz ba, álde kıno salasynda da kórýimiz múmkin be?

– Dál qazir ózimdi tek teatrǵa arnap júrmin. Biraq, bolashaqtyń qaı baǵytqa buryp jiberetinin bilmeımin. Eger buıyrtyp jatsa, kıno salasynda da kórinýim múmkin.

– Búgingi qazaq teatr óneriniń deńgeıi jaıynda ne aıtasyz?

– Qazaq teatr óneri álem elderimen salystyrǵanda kenje paıda bolǵan óner túri. Soǵan qaramastan deńgeıi joǵary dep aıtar edim. Kóptegen sheteldik teatr festıvalderinde óner kórsetip, júldeger atanyp júrýimiz osynyń aıqyn bir dáleli.

– Jas býyn rejısserlar qataryndasyz. Zamandas áriptesterińizdiń arasynan kimniń jumystaryn joǵary baǵalaısyz jáne eńbekterimen qanshalyqty tanyssyz?

– Teatrymyzdaǵy jas rejısser Anton Zaısevti óte izdenimpaz rejısserlardyń qataryna qosar edim. Jumystarymen de jaqsy tanyspyn. Birneshe teatr festıvalderinen jeńispen oralyp jatyr. Sonymen qatar, Farhat Moldaǵalı sahnalaǵan spektaklderdi de jaqsy baǵalaımyn. Janat Hadjıev sheberhanasynan birge bitirgen Á.Aqanov atty áriptesim de oblystyq teatrda jańa dúnıelerdi sahnalap, eńbektenip júr.

– Pedagogıka salasy jaıly oı qylań beredi me? Ustaz retinde qazir bolmasa da, keıinirek shákirt tárbıeleý oıyńyzda bar ma?

– Negizi ustaz bolý kez kelgenniń qolynan keletin ońaı dúnıe emes. О́z isiniń kásibı sheberi bolǵanymen, keıbir mamandar pedagog retinde qalyptasa almaıdy. Bolashaqta ózimdi ustaz retinde kórgim keledi. Oǵan qarym-qabiletim, ıkemim bar sekildi. Sebebi, balalarmen jumys jasaǵan unaıdy.

– Suqbatqa ýaqyt bólgenińiz úshin raqmet. Sóz sońyna núkteni ózińiz qoıyp, jaqynda sahnalanatyn jańa spektakl rejısseri retinde kórermenderdi shaqyrsańyz...

– Sizge de raqmet. Qurmetti balalar jáne olardyń ata-analary! Sizderdi Memlekettik qýyrshaq teatrynyń jańa 85-shi maýsymynyń ashylýyna jáne sol kúni premerasy ótetin "Aýyl ıti Aqbaı" qoıylymyna shaqyramyn. Jeti qazynanyń biri ıttiń oqıǵasyn negizge ala otyryp, tárbıelik máni bar spektakl jasap shyǵarýǵa tyrystyq. Kelińizder, kórińizder jáne baǵasyn berińizder. Asyǵa kútemiz!

Suqbattasqan, 

Beıbit AZAMBEKQYZY