Marzııa Bekaıdar: "Áıelge tán tartymdylyqtyń biz bilmeıtin qandaı qupııalary bar?"

Jany názik bolǵanymen, bolmysy erek áıel zaty qashanda ómirdiń buralań sátterine tótep bere alatyn kúshke ıe. Ol kemeńger urpaq tárbıeleý úshin ózin-ózi kún saıyn damytyp, bilimin tolyqtyryp otyrýy kerek. Úı sharýasymen qatar kásibin júrgizip, eriniń razylyǵyna bólenýi taǵy bar. О́ıtkeni ol – áıel, ol - álemniń anasy. Qyz-kelinshekterge júktelgen sharýalardyń sanyn tańdy-tańǵa uryp tizbekteı berýge bolady. Degenmen, osynshama istiń ortasynda júrip bárine úlgerý múmkin be? Otbasy qundylyqtaryn saqtap, erińmen uzaq ta baqytty ǵumyr keshýdiń qandaı qupııalary bar? Turmystyń ıleýinde ketpeı ózińniń áıelge tán tartymdylyǵyń men ómirge qushtarlyǵyńdy qalaı saqtap qalýǵa bolady? Osy suraqtardyń jaýabyn Qamshy.kz aqparat agenttigi belgili psıholog Marzııa Bekaıdardan suraǵan bolatyn.

- Áıelge tán tartymdylyqty kórsete bilý úshin, kóptegen qyz-kelinshekterge ózin-ózi joǵary baǵalaý qasıeti jetispeı jatady. О́zin baǵalaý psıhologııasyn qalaı qalyptastyrýǵa bolady?

Kez kelgen adamda ózin-ózi baǵalaý sezimi turaqty emes. Ásirese, áıel adamdarda múldem turaqsyz. Bizdegi kóptegen qyz-kelinshekterdi kishkentaıynan ózin-ózi tómen baǵalaýǵa tárbıelegen. Adam árdaıym óz-ózine baǵa berýi kerek. Bizdiń boıymyzdaǵy baǵalaý daǵdysyn qalyptastyratyn ata-ana, muǵalimder, aǵa-ápkelerimiz eken. О́ıtkeni olar bizdi durys otyrýǵa, qatty sóılemeýge, artyq júgirmeýge, jónsiz qylyq kórsetpeýge tárbıeledi. Bul óte durys. Alaıda, onyń qarama-qaıshylyqtarǵa toly jaǵy da joq emes. Áıelderdiń barlyǵy birtúrli bolýdan qorqady. Biz kópshilikpen birdeı bolyp júrsek jetedi dep oılaımyz. Erekshe bolsaq, kúletindeı, erekshe bolsaq ursatyndaı, erekshe bolsaq bizdi qabyldamaıtyndaı kórinedi. Bári qandaı sondaı bolyp júre bereıik deımiz. Áıelder ǵana emes, jalpy adamzattyń jaratylysy sondaı. Sol sebepti ózin-ózi baǵalaýdy kóterýdiń birneshe joly bar.

Birinshiden, áıel adam óz-ózin bar bolmysymen qabyldaýy kerek. Ár adamnyń boıynda jaqsy jáne jaman qasıetter bar. Biz ózimizdiń jaqsy jaǵymyzdy damytý úshin, jaman qasıetterimizdi qabyldaýymyz kerek. Eger men ózimniń kemshilikterimdi qabyldamasam, ózimniń jaqsy qasıetterimdi damyta almaımyn. Adamdardyń barlyǵy birdeı emes. Biraq barlyǵymyz shyndyǵyna kelgende, ishteı qorqaqpyz.

Ekinshiden, ata-anamen qarym-qatynasty jaqsartý. О́ıtkeni ata-anamyzdyń daýysynan bizdiń óz-ózimizdi joǵary baǵalaýdyń daýysy shyǵady. Ata-anamen qarym-qatynas jaqsy bolsa, anasy qyzyn maqtaıtyn bolsa, árbir isine rıza bolsa ol adam qoǵamda óz-ózin joǵary ustaıtyn bolady.

Úshinshiden, óz-ózimizdi baǵalaýdyń taǵy bir joly únemiz izdenis, damý ústinde bolý. Jetistikke talpynǵan kezde ózimizdi baǵalaýymyz arta túsedi. Kitap oqý, súıikti isińizben aınalysý osynyń barlyǵy ómirińizge oń áser etedi.

Tórtinshiden, biz ózgelerge paıdaly bolsaq ózimizdi baǵalaı bastaımyz. О́ıtkeni siz ózińizdi shynymen de kerek adam ekenińizdi sezinesiz. О́zgelerge qol ushyn berip, odan aıtarlyqtaı alǵys alamasańyz da kómektesip paıdaly bolǵanyńyz úshin rahattanasyz.

- Bir semınaryńyzda otbasy tynyshtyǵyn saqtaý úshin er-azamatqa aıtatyn jáne aıtpaıtyn sóz bolady dedińiz. Ol qandaı sózder?

Er adamǵa eshqashan onyń kemshiligin betine baspańyz. Aıtqyńyz kelip, jarylyp bara jatsańyz da sabyr saqtańyz. Aıtqyńyz kelgen kúnniń ózinde de ony basqasha jolmen jetkizý kerek. Ony qalaı aıtýǵa bolady? Sizge kúıeýińizdiń boıynan ne unamaıdy? Mysaly, kúıeýiniń kesh kelgeni unamaıdy delik. Ádette, áıelderdiń jaýaby bireý. Olar mindetti túrde aıqaıǵa basady. Biraq kúıeýi keshigýin toqtatpaıdy. Al eger keshigip kelse, kúlip qarsy alyp, barlyǵyn daý-damaısyz sheship, aqyryndap túsindirý kerek. Mysaly: «Sen kesh kelesiń. Seni kútip otyryp, júregim aýyrdy. Seni qatty saǵyndym. Sen erte kelgende men sondaı baqytty bolamyn», - dep aıtyp kórińiz. Ol ertesi 10 mınýtqa erte keledi. Sol kezde: «Janym, sen búgin erte keldiń ǵoı», - dep maqtap, qýanyńyz. Sodan keıin barlyǵy jaıymen retke keledi. Bizdiń únemi kóńilimiz tolmaı júredi. Kóńili tolmaıtyn áıeldiń kúıeýi mindetti túrde ózin ómirde joly bolmaǵan adammyn dep esepteıdi. О́ıtkeni ol áıelin baqytty ete almady. Er azamat úshin áıeliniń baqytty bolýy mańyzdy. Sol úshin qıyn bolsa da árdaıym kúlip júrýge tyrysyńyz.

- Áıel baqytty bolý úshin tabysty bolýy mańyzdy ma?

Men osydan 2-3 jyl buryn, áıel úıde otyryp bala-shaǵasyn qarasa, sol baqyt dep aıtatynmyn. Biraq qazir kóp áıelder úıde otyrǵan joq. Eger áıel adam ózin tek bala-shaǵasyna, úıine arnasa keıin balalary ósip, jan-jaqqa ketkende úıi bosaıdy. Úıde bala-shaǵa joq, tek kúıeýi ekeýi ǵana. Sol kezde áıelder ózderin qoıarǵa jer tappaı ketedi. О́ıtkeni, olar ómir boıy, tańnan keshke deıin balalaryna qarap, tamaq berip, sabaǵyna jiberip úırenip qalǵan. О́zin sonymen aldap kelgen. Balalary ósip óz joldarymen ketkende eshkimge kerek emesteı sezinedi. Ary qaraı ne isterin bilmegendikten, sanaly túrde ózine aýrý shaqyra bastaıdy. Iаǵnı, qaraıtyn bala-shaǵa joq pa? Onda óz-ózine aýrý tilep, sol aýrýmen alysyp júredi. О́ıtkeni adam árdaıym bir ispen aınalysyp otyrýy kerek. Balalary eseıip ketken, 40-45 jastaǵy áıelderdiń kóbisi aýyrady. О́ıtkeni olarda basqa jumys joq. Meniń budan uqqanym, áıel adamnyń boıynda bir mamandyq, bir iske degen ıkemdilik bolý kerek. Ol degenmiz kúni boıy 12 saǵat memelekettik jumys isteý degen sóz emes. Balasyn baqsyn, úıin tazalasyn, kúıeýiniń babyn tapsyn, biraq kúnine 2-3 saǵatyn sol boıyndaǵy mamandyǵyna arnasyn. 1-2 saǵat óz isimen aınalyssa ol jerde áıel adam ana emes, jar emes, ózin tulǵa retinde qalyptastyrady. Adamdarmen aralasady, tájirıbe almasady, eń bastysy ózine kerekti energııany jınaıdy. Úıine kelgen kezde kóńil-kúıi kóterińki bolyp, barlyǵyn jaqsy kórip turady. Al eger tańnan keshke deıin úı sharýasymen otyra berse, áıel júdep eshkimdi kórgisi kelmeıdi.

- Negizgi mamandyǵym – býhgalter dedińiz. Qazir býhgalter bolyp jumys isteýge keliser me edińiz?

Men jarty jyl býhgalter bolyp jumys istedim. Jarty jyl qınaldym. Ne úshin men bireýdiń aqshasyn sanaýym kerek? Ne úshin men mıllıon sanaımyn, biraq bul mıllıon meniki emes? Osy syndy saýaldar mazalady. Negizi bolmysymnan shyǵarmashylyq adamy bolǵandyqtan esep-qısappen aınalysyp, sanap otyrý qıyn boldy. 10 jyl KıMEP-te oqydym. Keıin psıhologııany zerttep, kýrstarǵa qatysyp osy jumysym bastaldy. Negizi adam qolynan keletin isti atqarý úshin jaratylady. Alla adamdy jaratar kezde boıyna bir talantty mindetti túrde beredi. Árqaısymyzdyń atqaratyn mıssııamyz bar. Sol mıssııamyzdy mindetti túrde júzege asyrýymyz kerek. Áıtpegen jaǵdaıda, adamnyń jany qınalady. О́mirde óz ornymyzdy tappaıynsha, bizdiń júregimiz tynyshtalmaıdy.

- Áıel adamnyń boıynda harızma bolý kerek degendi jıi estip jatamyz. Keıbir áıelder asqan sulý bolmasa da aınalasyndaǵylardy birden elitip alatyn qasıetke ıe. Endi bireýleriniń has sulýlyǵyna qaramastan mańyna adam jýymaıdy. Jalpy harızma adam boıyndaǵy týa bitti qasıet pe? Álde ony ýaqyt óte kele damytýǵa bola ma?

Mysaly, bir ánshiler bar, daýysy joq bolsa da harızmasymen halyqty aýzyna qaratyp alady. Daýsy bolmasa da, ony barlyǵy jaqsy kórip tyńdaıdy. Ol Alladan beriletin, ne bolmasa berilmeıtin qasıet dep, keıbir psıhologtar aıtyp jatady. Meniń oıymsha, harızmasy joǵary adamdar – olar óz-ózderin qabyldaǵan adamdar. Olar ózderiniń kúshti jaqtaryn biledi. О́zderiniń myqty tustaryna basymdylyq jasaı alady. Sol sebepti harızmasy joǵary bolyp kórinedi. Energııa, harızma barlyǵy, árıne, Alladan. Alaıda adamda ózin-ózi damytýǵa múmkindik kóp. Siz bilimdi, kúshti bolsańyz óz múmkindikterińizge senimdi bola túsesiz.

- Ár nárse salystyrýmen baǵalanady ǵoı. Siz ózińizdi burynǵy jáne qazirgi qalpyńyzben salystyrasyz ba?

Men múldem basqa adam boldym. 20 jasymda, erte turmysqa shyqtym. Meni ata-anam erke qylyp ósirdi. О́te tákappar edim. Biraq Alla maǵan sol tákapparlyǵym úshin qıynshylyq berdi. Qıyndyqtardy kórý arqyly, Allaǵa shúkir, ózgerdim. Synaqtar bolmasa, ómirim ózgermes edi. Qıynshylyqty da adamdar ártúrli qabyldaıdy. Mysaly, bireýler qıynshylyq kórse boldy jyndanyp, kúızeliske túsýi múmkin, endi bireýleri ol qıynshylyqtardy alǵa jyljyp, ósý dep qabyldaıdy. Kez kelgen qıynshylyqtan jaqsy jaqqa qaraı ózgerip shyqqan jón. Adam aýyrdyń astymen jeńildiń ústimen júrgisi keledi. Biraq olaı bolmaıdy. Sabyr saqtaý degen qasıet árqaısymyzdyń boıymyzda bolý kerek.

Suhbattasqan: Marjan Sábet