100 naqty qadam: Úsh satyly sot júıesi. Sheshimniń jedel qabyldanýyna negiz qalandy

Bes ınstıtýsıonaldyq reformany júzege asyrýǵa baǵyttalǵan Ult jospary – 100 naqty qadam baǵdarlamasynda eldegi quqyqtyq salaǵa basa mán berilgen. Ult josparynyń «Zań ústemdigin qamtamasyz etý» atty ekinshi bólimi tutas osy salany jetildirýdi qamtıdy. Elbasynyń «Ult jospary – qazaqstandyq armanǵa bastaıtyn jol» maqalasymen Ult josparyn oryndaýdyń praktıkalyq kezeńi bastalǵan bolatyn.

Baǵdarlamalyq maqaladaǵy «Quqyq tártibi jáne zańdylyq» bóliminde reformanyń máni – táýelsiz sot tóreligi men Qazaqstannyń búkil quqyq qorǵaý júıesiniń tek qana azamattardyń quqyqtary men bostandyqtaryn qamtamasyz etýge, zańdardy qatań oryndaýǵa jáne quqyq tártibin nyǵaıtýǵa baǵyttalýy tıistigi basa aıtylady.

Ony zańnamalyq turǵydan qamtamasyz etý aıasynda jańa Azamattyq is júrgizý kodeksi men jańa «Joǵary Sot Keńesi týraly» Zań qabyldandy. «Sot júıesi jáne sýdıalardyń mártebesi týraly» Konstıtýsııalyq zańǵa, Qylmystyq-is júrgizý kodeksine jáne Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodekske qajetti ózgerister engizildi.

Sýdıalardyń biliktiligine kúsheıtilgen talaptyń qoıylýy zaman talabynan týyp otyrǵan qajettilik. Bul kúnderi kandıdattardy irikteýdiń qatań tetigi men joǵary biliktilik talaptarynyń kúsheıtilýi sot júıesine óz nátıjesin berýde. Sýdıalardy irikteý men taǵaıyndaý ashyq túrde ótkiziledi. Qazaqstan sottaryn reformalaýdaǵy maqsat – sapaly sýdıalar korpýsyn jasaqtaý. Sýdıalardyń esep berý tártibin kúsheıtý, olardyń etıkasy, sýdıa laýazymyna úmitkerlerdi tańdaý tetigi jańa talaptarmen tolyǵýda. Endigi jerde sot júıesiniń ashyqtyǵy men ádildigin qamtamasyz etý jolynda sýdıalardyń ádildigi de talap etilmek. Bul jóninde maqalada «Eń bastysy, satylmaıtyn sot bıliginiń bolýy eldiń búkil quqyqtyq júıesiniń sapaly jumysynyń mindetti sharty bolyp tabylady», – delingen.

Atalǵa salany reformalaýdaǵy basty másele bolyp otyrǵan sapaly sýdıalar korpýsyn jasaqtaý – sot tóreligin úlken ómirlik tájirıbesi bar jáne joǵary moraldyq ustanymdarǵa ıe eń laıyqty ári barynsha daıyndalǵan kásibı sheberler júzege asyratyndaı bıik murattardy mansuqtaıdy.

Osy oraıda Eýropanyń kóptegen elderinde qoldanylatyn sottyń úsh býyndy júıesi bizdiń elde de qolǵa alyndy. Birinshi satydaǵy sot – aýdandyq sottar, apellıasııalyq saty – oblystyq sottar jáne kassasııalyq saty – Joǵarǵy sot dep belgilengen úsh býyndy júıe o basta Qazaqstan Respýblıkasynyń 2010 jyldan 2020 jylǵa deıingi kezeńge arnalǵan quqyqtyq saıasat tujyrymdamasynda qozǵalǵan bolatyn. Al ońtaılandyrýdyń maqsaty – sot tóreshildigin qysqartý, azamattardyń áýre-sarsańǵa túsýine jol bermeý jáne olardyń sot prosesterin qasaqana sozbalańǵa salýyn boldyrmaý, sot sheshiminiń qabyldanýy men onyń oryndalýyn jedeldetý arqyly azamattardyń sot tóreligine qoljetimdiligin barynsha jeńildetýdi maqsat etedi.

Sýdıalar jańa júıemen jumys júrgizý arqyly birqatar oń nátıjelerge qol jetkizgenin málim etýde. Atap aıtqanda, isterdiń barlyq satylardan ótý ýaqyty 8 aıǵa deıin qysqaryp, qysqartylǵan sotqa deıingi tártipte qaralǵan qylmystyq, azamattyq ister sany men kelisilgen is júrgizýler kóbeıgen.

Osy arqyly úsh satyly sot júıesi is boıynsha sot sheshiminiń jedel qabyldanýyna negiz qalady.