«Kógildir buǵazda» kásipkerdiń jumysyna kedergi keltirip júrgender kim?  

Qazaqstannyń Tuńǵysh prezıdenti Nursultan Nazarbaev «Týrızm barlyq dúnıe júzilik ekonomıkanyń 10 paıyzyn quraıdy. Bul – óte úlken kólem. Biz endi 2025 jylǵa deıin ekonomıkamyzdyń  8 paıyzyn týrızmnen alamyz dep otyrmyz. Ol úshin óte kóp jumys isteý kerek. Bul jerde Uly dalanyń múmkindigi zor. Ulan-ǵaıyr atyrap – tunǵan tarıh. Másele oǵan týrıst tartyp,  paıda kórý qajet» dep atap kórsetkeni belgili. Rasynda da, elimizde kórkine kóz toıatyn jerler óte kóp. Tabıǵatymen tań-tamasha qaldyratyn aımaqtardyń aıryqsha kórinisi ózimizdi ǵana emes, syrttan keletin týrısterdi de  erekshe sezimge bóleýde. Sondaı tabıǵaty keremet ǵajaıyp óńirdiń biri – Shyǵys Qazaqstan oblysy. Aqıqatynda О́skemendi, Altaı aımaǵyn jalpy Qazaqstannyń injý marjany dep beker aıtpaǵan.  Sondyqtan da bul óńirde qazirgi ýaqytta týrızm salasy aıtarlyqtaı damýda. 9 maýsym kúni el tańdaýyn jasap, halyq saılaǵan prezıdent Qasym-Jomart Toqaev ta elimizde shaǵyn jáne orta bıznesti damytýǵa, onyń ishinde týrızm salasynda jumys istep jatqan kásipkerlerdi qoldaý qajettigi týraly aıtty. Demek, týrızm salasyn damytýǵa memleket aıryqsha qamqorlyǵyn kórsetip otyr. Aımaq basshysy Danıal  Kenjetaıuly Ahmetov te oblysta týrızm salasynyń kórkeıýine barynsha qoldaý kórsetýde.
Al jergilikti halyq Shyǵys Qazaqstannyń týrızm salasynda óz kásibin jandandyryp júrgen Kýljııan Ábtaıqyzy Ýrazbaevanyń esimin óte jaqsy biledi. О́ńirge  erte tanylǵan kásipker jyldar boıy ınvestısııa salyp, qırap qalǵan ǵımarattardy qaıtadan turǵyzdy. Iske qosty. Osydan biraz jyl buryn Buqtyrma sý qoımasyndaǵy «Kógildir buǵazda» balalardyń «Balaqaı» balalar saýyqtyrý lagerin iske qosty. Jyl saıyn qazir munda 2,5 myńnan 4 myńǵa deıin balalar respýblıkanyń túkpir-túkpirinen kelip, demalyp qaıtady. Kásipker jańadan jumys oryndaryn ashty.  Búgingi tańda Kýljııan Ábtaıqyzy halyqqa 370 -ge jýyq jumys ornyn berip otyr. Qazaqstannyń túkpir-túkpirine kelgen balalar jaz mezgilinde dostar taýyp, osynda aýnap -qýnap, jazdy kóńildi ótkizip qaıtady. «Kógildir buǵazda» balalarǵa barlyq jaǵdaı jasalǵan. Oıyn alańdary kóp. Tálimgerler jan-jaqtan kelgen balalarǵa  bas-kóz bolady. Lager arnaıy baǵdarlama boıynsha jumys isteıdi. Demalysqa kelgen mektep jasyndaǵy oqýshylar keremet dostar taýyp qaıtady. Tańerteńgilik jattyǵý sabaǵy júredi,  tamaq ýaqytyly beriledi jáne balalarǵa arnalǵan  ártúrli úıirmeler jumys isteıdi. Mundaǵy sport úıirmeleri oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn oıatady, arnaıy sport jarystary jıi ótkizilip turady.

Bıyl Kýljııan  Ýrazbaeva jeke kásipker retinde jyldar boıy qırap, jóndeý kórmeı jatqan balabaqshany satyp alyp, kúrdeli jóndeýden ótkizdi. Ystyq sýmen qamtamasyz etti. Barlyq ınfraqurylymyn qaıtadan jasady. Bul jolda Kýljııan Ábtaıqyzynyń jolyn uly Asqar odan ary jalǵastyrýda. Asqar tórt til biledi. Qytaıda oqyp, bıznestiń qyr-syryn meńgergen jas óziniń bar tájirıbesin jergilikti jerde júzege asyrýda. Asqar Qaıratuly taýdyń basynda jastardyń sýretke túsip, qydyratyn, tabıǵatty tamashalaıtyn  selfı –alańyn ashty. Osy alańǵa shyqqanda, «Kógildir buǵazdyń» ásem tabıǵaty kóz aldyńda aınadaı kórinip turady. Bul jerdiń aýasy taza. Munda kelgender ıondyq aýamen tereń tynys alady. Bul ókpege óte paıdaly. «Kógildir buǵazǵa» Qazaqstannan ǵana emes, Reseıden de kelip, demalyp, sergip qaıtatyndar óte kóp. Barlyǵy da alǵys sezimin bildiredi, rahmetin aıtady.

Kýljııan Ábtaıqyzynyń aldaǵy jospary óte qomaqty. Bıylǵy jyldyń ózinde kásipker kelinshek  jaǵalaýǵa týrıster demalatyn  bes úı saldy. Bári de aǵashtan jasalǵan. Aldaǵy ýaqytta osyndaı qyryq shaqty úıdi paıdalanýǵa berýdi josparlap otyr. Bul ekologııalyq jaǵynan óte taza. Sonymen qatar kásipker aldaǵy ýaqytta «Kógildir buǵazdyń» ınfraqurylymyn damytý baǵytynda keshendi baǵdarlama jasaýdy qolǵa aldy.  Atalǵan baǵdarlama ár kezeńge bólingen. Birinshi jyly qonaq úı bıznesin damytsa, ekinshi kezeńde ǵımarattar salady nemese ony qaıta jóndeýden ótkizedi, ashana qyzmetin jaqsartýdy qolǵa alady. Sondaı-aq velosıped jolyn salyp, taǵy basqa jobalardy júzege asyrý kózdelip otyr.

Munda kásipker eski kárizderdiń barlyǵyn qaıtadan aýystyryp, óz qarjysyna salǵan. Balalalrǵa barlyq qolaıly jaǵdaı jasalǵan. Qaladan arnaıy kelgen jumysshylar balalardyń lagerin qorshap jatyr. О́ıtkeni olardyń qaýipsizdigi qashan da qymbat. 

Balalardyń «Balaqaı» oıyn-saýyqtyrý balalar lagerinde tórt ret tamaq beriledi. Munda arnaıy kúzet bólimi jumys isteıdi, kúzet bóliminiń ókilderi balalardyń erkin oınap, júrip-turýyn baqylaıdy, olardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etedi.

Biraq búgingi kúnde balalarǵa barlyq jaǵdaı jasalyp otyrǵan shaqta «Balaqaı» ornalasqan aýmaqqa bireýlerdiń kózi túsip otyrǵan sııaqty.  Qysqasy, kásipkerdiń jumysyna kedergisin keltiretinder tabylýda. Bul máselege Altaı aýdandyq ákimshiliginiń kóz juma qarap otyrǵany túsiniksiz. Keıingi kezde árnárseni jeleý etip, jónsiz tekserýler de kóbeıgen.  Bul áreketter  Kýljııan Ábtaıqyzynyń  kásibin damytýǵa kedergi jasaýda.

 – Qaıta-qaıta tekserýler júrip jatyr. Eshteńe tappady. Degenmen osyndaı jónsiz tekserýler jumystyń damýyna úlken kedergisin keltirýde. Bul máseleni aımaq basshysy Danıal Kenjetaıuly Ahmetov nazarǵa alyp, qoldaý kórsetedi dep senemiz , –deıdi osyndaǵy balalarǵa qamqor bolyp júrgen ustazdar men tálimgerler.

Rasynda da jyl saıyn bıýdjetke qomaqty qarjy tólep otyrǵan kásipkerdiń aıtqanynda aqıqat bar. Bir ǵana mysal, 2018 jyly kásipker qazynaǵa 12 mıllıon teńge kóleminde salyq tóledi. Jyl saıynǵy bıýdjetke quıylatyn mólsher osyndaı. Bul az aqsha emes. «Kógildir buǵazda» 2009 jyly «Balaqaı» atty balalar lagerin ashyp, onyń deńgeıin kótergen Kýljııan Ábtaıqyzy «Kógildir buǵazǵa» Reseı oblysynan da oqýshylar demalýǵa kóp keletinin aıtady. Bul bir. Ekinshiden «Balaqaıda» Qazaqstanda áleýmettik jaǵynan az qamtylǵan jáne jalǵyzbasty, sonymen qatar kópbalaly otbasynyń balalary jeńildikpen demalyp qaıtady. Munyń barlyǵy olarǵa jasalynyp otyrǵan qamqorlyq jáne qoldaý. Biraq  «Balaqaı» lageriniń terrıtorııasynda óz kásibin ashqysy kelip otyrǵandardyń jaıyn qalaı túsinýge bolady? Buǵan Altaı aýdandyq ákimshiligi qalaı ruqsat berip otyr? Aımaq basshysy Danıal Kenjetaıulynyń kásipkerlikti qoldaýynyń arqasynda «Bıznestiń jol kartasy-2020» baǵdarlamasyna qatysyp, oıyn-saýyq lagerin «Kógildir buǵazda» kórkeıtip otyrǵan kásipkerdiń jumysyna bulaı kedergi jasaýǵa bolmaıdy. Onyń ústine «Balaqaı» lageri balalarǵa arnalǵan oryn. Munda olar erkin oınaıdy, baǵdarlamalarǵa qatysady. Ártúrli jarystar ótkiziledi. Negizi jas balalar alańynda nemese  jaǵalaýda úlkenderge arnalǵan  demalatyn oryn  ashý tipti qısynsyz.   Eń aldymen Kýljııan Ábtaıqyzy Ýrazbaeva balalardyń qaýipsizdigine alańdaıdy.  Sondyqtan balalar oınaıtyn aımaqqa úlkenderdi kirgizýge bolmaıdy jáne osy aımaqta basqalaı kásip kózin ashý tipti zańsyz. Osydan 5-6 jyl buryn «balalar pedofıline qatysy bar»  degen kúdikpen Reseıden kelgen azamatty kúzet bóliminiń qyzmetkerleri kire beriste ustaǵany belgili. 2008 jyly «Kógildir buǵaz» demalys aımaǵynda kisi ólimi boldy. Sondyqtan balalar  oınaıtyn ári demalatyn aımaqqa úlkenderdi múldem kirgizýge bolmaıdy. О́ıtkeni jaǵalaýda, araq ishý, tóbeles pen  ártúrli oqys, tosyn oqıǵalar oryn alýy múmkin. Al  kásipker  Kýljııan Ýrazbaevaǵa aldyn ala  eskertilmesten aýdan ákimshiliginde qaralǵan servıtýt jobasy eshqandaı qısynǵa saı kelmeıdi ári bul zańsyz ekeni aıqyn. «Balaqaıdyń» jerin  bógde maqsatqa paıdalanýǵa bolmaıdy. Sondyqtan aımaqta shaǵyn jáne orta kásipke, týrızm salasyna aıryqsha qoldaý kórsetip otyrǵan Shyǵys Qazaqstan oblysynyń ákimi Danıal Kenjetaıuly Ahmetov myrza bul máseleni jedel ári saýatty sheshedi degen oıdamyz.