Endi jynysqa qaraı jumysqa turasyz: genderlik saıasattyń úles-salmaǵy

Básekelestik, jetistik shyńyna talas, tolassyz tartys... Búgingi qoǵamdaǵy kásipkerlik salasynyń aınalasyndaǵy hál-ahýal osyndaı. Baıraqty básekede júzden júırik, myńnan tulpar shyqqandar ǵana jetistik týyna qol jetkizedi. Eger beldesý úshin jaralmaǵan jan bolsańyz, at terletip, "attan salyp", bul dodaǵa kirýdiń negizi joq.

Erterekte áıel adamdar basshylyq bıikke kóterilý úshin er adamǵa tán qasıetterdi óz boıyna kóshirýge tyrysatyn. Jasampaz urpaq dáýiri bastalǵaly beri er men áıeldiń qoǵamdaǵy kez-kelgen rólde asa bir aıyrmashylyǵy sezilmeıtin boldy. Bastysy – jańa talaptar men quqyqtyq zańnamalarǵa, kásip taqymyna qaraı tez ıkemdeletin jan bolsa boldy. Demek, jynysqa qaraı jumysqa turý degen qaǵıdany búginde óldige sanaýǵa bolady.

Joǵaryda aıtylǵan jaıttar álem boıynsha oryn alyp jatqan ózgerister beınesinen bir úzik kórinis. Al Qazaqstandaǵy bıznes-ortada bul ózgeristiń júzege asý qarqyny tym baıaý. Bizde ótken ǵasyrlardaǵy "qatty qaǵıda" áli kúnge deıin erimeı keledi. Er adam basshylyqqa, áıel adam hatshylyqqa degen ispetti qaǵıdalardyń joıylmaýy – atalǵan ózgeristerdiń jedel iske qosylmaýyna kedergi.

Statıstıkalyq málimetterge kezek bersek, kez-kelgen kompanııadaǵy laýazymdy pozısııalardyń tek 20 paıyzyn áıelder quraıdy eken. bul kórsetkish elimizde áli ótkenniń qaldyǵy qyzmet jasap turǵanyn kórsetedi. Árıne, áıelder joǵary tapqa kóterilip, erlermen teńesýi qajet dep tabandap turyp alýǵa jáne bolmaıdy. О́ıtkeni, kompanııadaǵy laýazymdy oryndarǵa kim laıyq sol otyrýǵa tıis. Adamnyń barlyǵyna birdeı basshylyq, uıymdastyrý sııaqty qabiletter qatar úlestirilmeıtinin osy jerde eskergen jón.

Qazirgi ýaqytta mamanǵa qoıylatyn talap qandaı?

"Osyndaı qyzmetke tek er/áıel adam saılansyn" degen zańnama esh jerde joq. Sondyqtan, kompanııanyń negizgi basshylyǵyna nemese menedjerlerge qyzmetker tańdaǵan ýaqytta jumysqa turýǵa ótinish berýshiniń jańa ortaǵa qalaı tez úırenisetindigine, qulshynysyna, jaýapkershiligine asa úlken kóńil bólý kerek. О́kinishke qaraı, qazirgi ýaqytta seleksııa qyzmetine jaýap beretin mamandar jańa qyzmetkerdi jynysyna qaraı tańdaýyn áli tastamaı keledi.

Sandyq júıeniń qoldanysqa enýi arqyly ıerarhııalyq qaǵıdalar qazirgi ýaqytta jumys jasamaıdy. "Men – basshymyn, bárin ózim bilemin, qalaı jáne qashan jasaý kerektigin men sheshemin" degen model – eskiliktiń belgisi. Búgingi kúni-aq holakratııalar sany óte jyldam artyp keledi.

Barlyǵymyz qatar tynystap kele jatqan dáýirde aqparattyń moldyǵy sonsha, bir adam onyń barlyǵyn saraptap, qabyldaı almaıdy. О́ıtkeni, basshy bola tura, odan da myqty biletin adamdardyń bolýy ábden múmkin. Sondyqtan, qazirgi basqarý, qyzmet jasaý júıesi ortalyqtandyrylǵan jáne bir-biriniń kómegine júginetin qalypqa kóshken.

Keıbir mekemelerde basshynyń róli tek qana qyzmetkerlerdiń jigerin janıtyn adam bolýy múmkin. Uıymdasyp qyzmet ete almaǵan ujymnyń qazirgi kezde básekege qabilettiligi, eńbek ónimdiligi tómendep ketýi shartty dúnıe ispetti.

Demek, bizdiń eldegi kompanııalar men barlyq ujymdarǵa basqarý formasyn qaıta bir súzgiden ótkizip, jańa formatqa bet alý qajettiligi týyndap otyr. Sol kezde ǵana ujym jumysy qarqyn alyp, básekelester arasynda óz úlesin alyp otyratyny anyq.

Jyldar boıy qalyptasqan baǵyttyń eskiretini de ótirik emes. Zaman talabyna qaraı ıkemdelgender belgili bir jetistik shyńyna shyǵyp júrgenine ýaqyt kýá. "Zamanyń túlki bolsa, tazy bop shal" degen halyq naqyly da osy jerge týra úılesetindeı.

Jynys pen ultqa, din men ulysqa bóliný – qyzmet sapasyn tómendetetin negatıvter. Jetistikke jetip, básekelesterdiń aldyna shyǵý úshin jumylǵan judyryqtaı myǵym birlik qajet.