Eki el Prezıdenti mundaı bassyzdyqqa beıjaı qaramaýy tıis

Kesheli beri Qazaqstandaǵy barlyq ǵalamtor betteri Qytaıdaǵy qandasymyz Ulannyń jaıyn sóz etip jatyr. Erlan Tóleýbaı myrzanyń «Abaı» saıtynda jarııalanǵan maqalasy Qazaq elinde úlken dúmpý týdyrdy. Shyndyǵynda, tatý yntymaqstyq, tıimdi ekonomıkalyq qatynas deıtin ustanymdardy tý etken Qytaı Respýblıkasy men  Qazaq eliniń bıligi mundaı bassyzdyqtardy beıjaı qaldyrmaýy kerek. Sońǵy jyldary Mıllıard kórshimizdiń qazaqtyń ulttyq ónerine qoldaý kórsetip, olardyń mamyrajaı ómir keshirýine tıimdilik jasap jatqany týraly jaǵymdy aqparattar taraǵany jasyryn emes. Al, keshegi bolǵan jaǵdaı álemdegi bar qazaqtyń tóbesinen jaı túsirgendeı boldy. Biz Erlan myrzanyń maqalasyn qaz-qalpynda nazarlaryńyzǵa usynyp otyrmyz.

Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Nazarbaevtyń,

QHR Prezıdenti Shı Jınpıńniń nazaryna!

 Qytaıda turatyn bir jarym mıllıon qandasymyzdyń birazy Shyńjań uıǵyr avtonomııasynyń ortalyǵy Úrimji qalasynda turady.  Negizinen qala mańyna shoǵyrlanǵan qazaqtar mal sharýashylyǵymen aınalysady. Sońǵy jyldary Qytaı úkimeti  turǵylyqty halyqtyń jerin satyp alyp, ártúrli maqsattarǵa(zavod-fabrıka, demalys oryndary)  paıdalanyp kelgen.  Sol arqyly Ishki qytaıdan aǵylǵan jumysshalar nópirin Shyńjańǵa qonystandyrýdy myqtap qolǵa alyp edi.

Úrimji qalasynyń mańyndaǵy Dabanchyń raıony sondaı aýdannyń biri. Sol aýdanda Tııan-shan sharýa qojalyǵyna qarasty 1 aýylda malshylardyń «Mashınaqudyq» dep atalatyn kókteýligi bar. Keshe ǵana sol Kókteýlikte búkil eldi shýlatqan qandy oqıǵa boldy. Oqıǵanyń mán-jaıy bylaı bolǵan.

Jaqynda Qytaı bıligi dál osy kótkeýlikten jol ótkizýdi uıǵarypty. Esesine jer ıelerine  az ǵana tıyn-tebenniń shetin kórsetipti.  Buǵan rıza bolmaǵan malshylar joldy jaýyp tastaǵan eken. Qytaı jumysshylary jolda turǵan 7 adamdyq avtokólikti  taspen uryp, taıaqpen syndyryp, adamdardy «ekoskavatormen kómip tastaımyz» dep qorqytypty. Áıteýir jergilikti polıseıler kelgen soń ǵana Qytaı jumysshalary «sabasyna» túsken kórinedi.

Ile-shala 100-den astam qytaı jumysshylary qoldaryna soıyl alyp, sharýa qojalyǵynyń dırektory Nurmurat Mahmtulynyń úıine basyp kirip, áı-shaıǵa qaratpaı, Nurmurattyń áıeli Jeńisgúldi kúrekpen uryp, qolyn syndyrady, áıelderdi shashtarynan súırep, sabaıdy. Balasy Ulan Nurmuratulyn qýyp júrip, taspen uryp soıylǵa jyǵady. Ol jan saýǵalap qashady. Onysyna qaramaı ustap alǵan qytaılar Ulandy eki adamǵa ustatyp qoıyp, «bizge tize búgip, bas ur, áıtpese óltiremiz» deıdi. Ol bas urmaı qoıǵan eken, ıyǵyna soıylmen uryp, basyn jerge tıgizipti. Áıteýir, aıtýǵa aýyz barmaıtyn neshe túrli sumdyqtardy jasaǵan. Kishkene sábılerdi de aıamaǵan olar «Bular ıesi joq, taýda júrgen mal, óltirip tastasaq ta eshkim izdemeıdi. Qunyn tólep qutylamyz» degen eken.

Qytaıdyń sońǵy saılanǵan Przeıdenti Shı Jınpıńniń aty mıllıardtar elin tártipke keltirýmen, jemqorlyqpen kúresýmen shyǵyp edi. «Kommýnıstik partııanyń» ádildigi, 56 ulttyń birligi de aıtylýyndaı aıtylǵan. Tipti qazaqtyń ulttyq mádenıetin damytýshy el retinde Qytaı memleketiniń jınaǵan abyroıy da az emes bolatyn. Degenmen qarapaıym qazaqtyń basyna kelgen myna zaýal Qytaıdaǵy bir jarym mıllıon qazaqtyń taǵdyryna tóngen qaýipti kórsetip otyr.

Basqasy basqa, qytaılardyń «qazaqtar, malsyńdar, senderdiń ıeleriń joq» deýi – sol Nurmurattyń otbasyna ǵana emes, búkil qazaq ultynyń betine shashqan túkirigi. Olar Qazaqstan degen memlekettiń bar ekenin, onyń ıesi qazaq ekenin bilmeıdi emes, biledi. Tipti, jyl saıyn Qazaq topyraǵyna myńdap kelip, munaıyn soryp, bıznesin jasap otyr. Olar kezinde Shyńjańǵa da solaı kelgen.

Endeshe, Qazaqstan jurtynyń da bul sózdi estıtin kúni alys emes.