Jergilikti ákimshilikterde kóshi-qon bólimderi qurylsa

2011 jyly 22 shildede túbegeıli ózgergen «Halyqtyń kóshi-qony týraly» zańyn Elbasymyzdyń túbegeıli saıasatynyń túp qazyǵy etip  júzege asyra berse, bul keremet zań edi. О́kinishke qaraı sol kúni QR-nyń azamatyǵyna baılanysty zańǵa engizlgen ózgeristerge qazaq kóshine qarsy bireýler «О́zderi turǵan elderinen azamattyqtan shyqqanny týraly anyqtama» alyp kelsin degendi qosty da jiberdi. Bir jyl shýyldap, aqyry, 2012 jyly mamyr aıynda bul jaǵdaı Elbasymyzǵa jetip, túsiniksiz talaptyń kúshi joıyldy. Biraq ta Memleket basshysyna  jetpeı jolda jelkesi qıylyp qalatyn  aqparattardyń qyry men syryn ózderiniń ıgiligine eppen jarata beretin keıbireýler  bul qaǵıdaǵa da mán bermeı, óz deldaldary arqyly áreket etken oralmandarǵa «anyqtamasyz-aq» azamattyq berýdi jalǵastyrdy.  2013 jyly 13 maýsymda zańǵa ózgeris engizilip, oralmandar ǵana emes, jalpy halyqtyń kóshi-qon úrdisine baılanysty «taǵdyrlar tolǵaýy» jergilikti oblys ákimdiginiń quzyryna berildi. Iаǵnı, ózi basqaryp otyrǵan oblystyń shekarasyna kimder kirdi, onyń qaısysy qonaqtar, turaqty kelgender kimder, qazaq eline qandaı kózqaraspen endi, nendeı maqsat-múddesi bar osynyń bárin halyqtyń ıesi, kózi bolǵan aýyl ákimderi, polıseıler arqyly bilip otyrý oblys ákiminiń quzyryna berilgen edi. Zań boıynsha endi oblys aýmaǵyna kelip ketken, qalyp qalǵandary men jergilikti halyqtyń ishki kóshi-qonyn, zańsyz kóshi-qon úrdisterin, eńbek kóshi-qony, bıznes kóshi-qony máselesi boıynsha kúndelikti jumysty uıymdastyryp júıeli basqarýmen  mınıstrlikter emes, ákimder aınalysatyn boldy. Mınıstrlikter óz quzyreti sheginde ereje, qaǵıdalar normatıvtik aktiler, zańdy júzege asyratyn tetikterin bekitip, kórsetiletin kómekterdi aıqyndap, jol ǵana kórsetpek. Al oblys ákimi Úkimetke statıstıkalyq esepter berip otyrýdy da óz qolyna alatyn boldy. Bul endi kósh bastalǵaly sanyna naqty jetpegen, qaı eldi-mekende qansha oralman turatyndyǵynyń esebin oń jolǵa qoıýdyń túıini sheshildi deýge bolatyn jańalyq. О́ıtkeni óz aýylyndaǵy adam esebin, kimder turyp, kimder kelip-ketip jatqanyn aýyl ákimderinen artyq kim biler deısiz.

   О́tken jyldyń sońynda Kóshi-qon zańyna taǵy aıaq asty Eńbek kóshi-qonyna baılanysty ózgerister engizilip, «Otanyma turaqty turamyn Qazaq eliniń azamaty bolamyn» dep kelgen aǵaıyndardy jumys izdep, eńbek etip nápaqa tabý maqsatymen kelgender arasyna engizdi de jiberdi. Bul máseleni qazaqı qandy, halqyn súıetin ultjandy jandar Elbasyna naqty dáıekterimen der kezinde jetkizbegende onyń  sońy qandaı kúıge ulasyp keter edi...

    Mine, sonyń arqasynda   memlekettiń de, jeke adamnyń da múddesin Elbasyna  jetkize alatyn zııaly,   ultynyń qamy úshin otqa da sýǵa da túse alatyn jandarǵa jáne qashanda ult janashyrlarynyń ulaǵatty isin baǵalaı bilgen Memleket basshysyna  Qazaq eline kelip alǵan oralmandar men shettegi 5 mıllıonnan astam (beıresmı derekter boıynsha 8 mıllıonǵa jýyq) qandastarymyz óz alǵysyn bildirip, aq batalaryn berýde. Bul – ómir shyndyǵy!

   Kóshi-qon memlekettik mekemesi jeke dara shańyraq kóterip, halyqqa qyzmet etpeıinshe, kóshi-qon zańy jáne Prezıdenttiń osy turǵydaǵy saıası  baǵdarlamasy júıeli júzege asa qoımasyn ómir kórsetti. О́z ultyna janashyrlyq tanytqan Izraıl, Polsha, Reseı, Germanııa sııaqty  elderdiń úzdik tájirıbesi de osyny dáleldep berdi. Áýeli Japonııa eli tirisin qoıyp, baıaǵyda soǵysta jat jurtta qalǵandarynyń súıekterin eline ákelip jerleýge ynta tanytyp otyr. Ultyn súıý, qurmetteýdiń kıeliligi osynda jatsa kerek.

Sóz sońynda kóshi-qon máselesine baılanysty tómendegi usynystardy da qosa aıtqym keledi:

1. Kóshi-qon úrdisin  bir júıede basqaratyn mınıstrlik nemese agenttik qurylsa; (onyń quramynda kóshi-qon komıteti jáne kóshi-qon polısııasy komıteti engizilse).

2 . Oblys, qalalardaǵy jeke basqarmalar jergilikti atqarýshy organnyń basqarýynda bolyp, oblys ákiminiń shtatyna berilse ( sebebi aýyl, kent, qalaǵa kimdi qalaı ornalastyrý múmkindigin sol eldi basqarǵan ákim sheshýi óte mańyzdy. Al aýyl ákiminiń qazirgi júıedegi kóshi-qon bólimine baǵyna qoıýy ońdy sheshim emes dep oılaımyz).

3. Halyqtyń kóshi-qonyna baılanysty Úkimettiń arnaıy kómegine zárý jandardy ornalastyryp, júıeleý Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattaryna ǵana belgilense.

Qurmetbek SANSYZBAIULY, Almaty oblysy

Abai.kz