Aqberen Elgezek: Internet-konferensııa(I jaýap)

Eń áýeli, «bizdiń portaldyń ınternet-konferensııasyna qatyssańyz qalaı bolady?» dep shaqyrǵan qamshy.kz saıtynyń ujymyna alǵysymdy bildire ketkim kep otyr. 3-4 kúndeı júrgen ınternet-konferensııada suraq qoıyp, belsendilik tanytqan «Qamshynyń» barsha oqyrmandaryna rahmet aıtamyn!

Al, endi suraqtarǵa kósheıik.

"Táýeldimiz, biz sorlymyz" deıtinderdi sýhanym súımeıdi

 Dınara: Men Sizdi “Búgingi qazaq jigiti qandaı bolý kerek dese mynaý dep” kórsetýge tıis azamatymyz dep baǵalaımyn. Sizge shyǵarmashylyq tabys tileımin. Qoıatyn suraǵym: Elimiz sizdiń qataryńyzdaǵy jastarǵa qanshalyqty kóńil bólýde? Nemese bizdiń jigitter ózderin osy eldiń tolyqqandy qojasy retinde sezine ala ma?

Jaýap: Nıetińe, tilegińe kóp rahmet, aınalaıyn! Menen 3-4 jas úlken, menimen quralpas azamattar men azamatshalardyń balalyq shaǵy Keńes Odaǵy ydyrap, halyqtyń toz-tozy shyqqan almaǵaıyp zamanǵa tuspa-tus keldi. Bozbalalyq shaq ta asa jyrǵaǵan joq. Esesine, bizdiń býyn keńestik ıdeologııanyń temir tyrnaǵyna kóp iline qoıǵan joq. Biz elmen birge ashqursaq bolsaq ta, erkin óstik. Sol zamanda qaıta oıanyp, serpilgen qazaqı  sana-sezimniń aýrasynda erjettik. Táýelsiz elde erkelep jetildik. Bolyp jatqan jaǵdaıǵa túsinistikpen qaradyq. «Memleket nege búıtpeıdi, bılik nege sóıtpeıdi, bizge nege úı bermeıdi, bizdi nege jarylqamaıdy?» degen joqpyz, qysqasha aıtqanda memleketke masyl bolmaı, ózimizge ǵana sendik. Soǵan úırendik te. Bardy bar, joqty joq deý kerek. Múmkindiginshe ádil bolýymyz qajet. Ol kezde memlekettiń ózi bizdeı jas boldy. Qalt-qult basqan ár qadamyn jan-jaqtan alpaýyt memleketter qaı jerde súrinedi eken dep jiti baqylap otyrdy. Shekaramyzdy bútindeý kerek boldy, ishki jáne syrtqy saıasatymyzdy bir qalypqa túsirip alýymyz kerek edi. Ol kezde bılik basynda kim bolsa da, halyqtyń aman qalýy úshin osy jolmen júretini aqıqat.

Biz aıaǵyna tik turyp alǵan, ishki sharýasy túgendelip, endi syrtqy saıasatpen ǵana aınalysatyn damyǵan, áleýetti el emes edik. Al, endi osy ýaqyt aralyǵynda bizdiń býyn da erjetti, etek-jeńin qymtady. Oılana bastady, pikirin túıindeı bastady. Qazir bizden jasy úlken, bizdiń býynnyń azamattary óz eline til tıgizgenge óre túregeletin boldy. Eldiń erteńine alańdaıtyn boldy. Halyqtyń jaǵdaıyn qaıtsek jaqsartamyz dep tolǵanatyn boldy. Erkindiktiń tátti dámin sezgen soń, ulttyń ótken jolyn bilgen soń, táýelsizdikti joǵaltyp alý – ólimnen de kúshti ekenine kózi jetti. Mundaıdy eldiń qojasy oılamaǵanda, kim oılaıdy, istemegende kim isteıdi? Men óz basym, biz bul eldiń qojasy emespiz, biz táýeldimiz, biz sorlymyz, ólip baramyz, quryp baramyz degen jamandyqty shaqyratyn, kertartpa sózderdi aıtatyn ynjyq jigitterdi sýhanym súımeıdi. Bul jerdi bizge Qudaı berdi, osy jerge bizdi qonystandyrdy. Bizge ata-babamyz bul jerdi amanat etip tastap ketti. Sonda osy ulan-ǵaıyr Atamekenimizdiń qojasy biz emeı, kim eken? Kerek bolsa, qorǵaımyz, aman bolsaq órkendeımiz!

Erjan: -  Men sizdi aqyn retinde ǵana emes azamattyǵyńyzdy kóbirek syılaımyn. Sondyqtan, búgingi Qazaq elinde qalyptasyp otyrǵan saıası jaǵdaıǵa qalaı qaraısyz? О́zińizdi bolashaq Prezıdent, mınıstr, ákim retinde elestete alasyz ba? Iаǵnı Qazaqstanda mánsap arqyly halyqqa jumys jasaýǵa bola ma osy…

-Birinshi suraqqa bylaı jaýap bereıin. Bul jalǵanda Qazaq - ult retinde kórmegeni joq halyq. Bizge kóp dúnıe ońaı kelgen joq. Áli de, ókinishke oraı, bizdiń elde qazaqtan basqasynyń jaǵdaıy jaqsy. Kóshpendi halyqqa tán minezimiz bar, «bes kún jalǵan» deı salatyn bolmysymyz da bar. Osy bolmystyń arqasynda kóp jaǵdaıdan qalys qalyp jatatynymyz taǵy ras. Alaıda, memleket Qazaqtiki. Sol sebepten, memleket eń aldymen jerdiń ıesiniń jaǵdaıyn jasaý kerek. Qoǵamnyń da, memlekettiń de mindetteri bar. Memleket jaǵdaı jasaý kerek, qoǵam sol jaǵdaıdy tıimdi paıdalaný kerek.

Ekinshi suraqqa, kelesideı jaýap beremin. Meni Táńir áýeli adam, sodan keıin aqyn qyp jaratty. Aqynnyń paryzy – jannyń túkpirinde bolatyn qubylystardy qaǵaz betine túsirý. Qoǵamdaǵy mindetim – halyqtyń sózin sóıleý. Qazaqta basshy bolatyn menen bilimdi, menen aılaly, menen yqpaldy jigitter jetip artylady.

Asyl : -   Aqberen aǵa! Konferensııaǵa kelýińizdi quptaımyz! Sizge suraqtarymyz jeterlik. Sebebi, saıtyńyz arqyly biraz túıtkildi máselege qanyqsyz. Aıtyńyzshy, Qazaqstan qaıda bara jatyr? Reseıdiń qoltyǵyna kelip tyǵylamyz, al olar toqyraýdyń sál-aq aldynda turmyz. Reseıge tyǵylamyz dep basqa elderge jeksuryn bolyp otyrmyz, Munyń sońy qaıda aparady?

- Búgingi Pýtındik Reseıdiń minez-qulqy qatty buzylyp tur. Bul ózine de, kórshiles jatqan elder úshin de jaqsy nyshan emes ekeni belgili. Mundaı pıǵyldaǵy memlekettiń áreketteri jaqsylyqqa aparmaıdy. Qaı zamanda bolsyn, basqynshylyqpen kelgen baılyq, joryqpen kelgen tabystyń qaıyry bolǵan emes. Demek, Reseı ózin memleket retinde kórge tyǵýǵa baryn salyp jatyr. Mundaı elmen bizge eshqandaı odaqqa kirýge bolmaıdy. Aman turǵanymyzda irgemizdi aýlaq salyp, alystan sálemdesip otyrǵanymyz jón bolmaq. Keıbireýler Reseı Qyrymǵa basyp kirgendeı, Qazaqstannyń soltústik aımaqtaryna ásker kirgizýi múmkin dep júr. Eshteńeni joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy. Alaıda, biz Eýropada otyrǵan joqpyz. Qudaı betin ármen qylsyn, bizge qaýip tónse, ol kúlli Ortalyq Azııaǵa tóngen qaýip bolyp qabyldanady. Al, myna jaǵymyz Qytaı, myna jaǵymyzda Iran, ortaazııalyq memleketter muny óte aýyr qabyldaıtyny anyq. Muny Pýtın jaqsy túsinedi. Álem Reseıge qabaq shytyp otyrǵan kezeńdi paıdalanyp, bizge soltústik kórshimizdegi qarym-qatynasty óz esebimizge tıimdi etip rettep alǵanymyz abzal.

Elbasynyń eńbegin joqqa shyǵarý tym ádiletsiz bolar edi

Samat : -  Aqberen inim, eńbekteriń budanda ári jemisti bola bersin! Meniń suraǵym, kelissizdeý bolsa da suraıyn, eńbegińe qaraı syı-syıapatty bergen úkimetke jáne elbasyna qandaı kóz qarastasyz? Búkil bir memileketti jekege aınaldyryp alǵan adamdy, qalaı túsinýge bolady?!

- Rahmet! Men bir sólkebaıdan ǵana turatyn «Daryn» syılyǵy úshin Úkimetti jyrlap ketken jerim joq. Alaıda, jazbalarymda durysyn durys, burysyn burys dep aıtqanymnan tanbadym, tanbaımyn da. Úkimetke baǵa bergim joq. Bizdiń Úkimet saılanbaly emes, sondyqtan onyń sheshimderi táýelsiz sheshimder emes. Al, Elbasymyzǵa kelsek, ol kisiniń eńbegin joqqa shyǵarý tym ádiletsiz bolar edi. Elbasy qazaqtyń syndarly kezeńinde eldiń saıası sahnasyna shyqty, ózine tıisti mindetti atqardy, jurttyń yqylasyna bólendi, eli de Elbasyna rıza bolǵan kezderi de jeterlik. Memlekettik ınstıtýttar qandaı da bolsyn quryldy, qatelikter de boldy, moıyndaýymyz kerek, jeńisterimiz de az emes. Adam tabıǵaty shydamsyz ǵoı, tezirek bolsa eken, birden sharyqtap ketsek eken dep tileıdi. Ol da zańdy. Tirińde kórgiń keledi bárin. Alaıda, bári evolıýsııalyq jolmen damıdy. Elbasyna baǵany men emes, tarıh beredi dep oılaımyn.

Ermurat : -  Poezııadaǵy úzeńgilesteriń týraly ne aıtasyń Akosh? Kim ozyp, kim tozyp júr? Shyn aqyn kim? qýatyn kim?

- Kóptegen suhbattarda osy taqylettes suraqtar qoıylyp jatady maǵan. Men synshy emespin jáne anaý tozdy, mynaý ozdy dep baǵa bere almaımyn. Bárine, onyń ishinde maǵan da tóreshi – ýaqyt. Qýatyn da, týatyn da aqyndar jeterlik. Ony endi oqyrman ózi ekshep, unaǵanyn oqıdy, unamaǵanyn elemeıdi de. Bári ádil.

Aqjan: -  Qazirgi qaznettiń aıaq alysy na qandaı baǵa berer edińiz? Árıne, bul tek meniń sýbektıvti pikirim, biraq qaznette tereń taldaý joq sekildi kórinedi maǵan. Kóbine, kópirme sóz, alaq-julaq jazbalar, qysqa maqalalardyń sheńberinen shyǵa almaı jatyr. Sizderdiń saıtyńyzda da bul másele bar dep oılaımyn. Qaznet mundaı olqylyqty qaıtse joıady?

- Qazaq ınterneti, onyń ishindegi qoǵamdyq-saıası baǵyttaǵy ınternet-resýrstardyń paıda bolǵanyna asa kóp ýaqyt bolǵan joq. О́z basym bul baǵyttaǵy jumysty 2009 jyldyń tamyz aıynda óz qyzmetin bastaǵan Abaı.kz portalynyń iske qosylý kezeńinen beri taratamyn. Abaı.kz ulttyń múddesin qorǵaý, qazaqtyń sózin batyl aıtý maıdanynda jalǵyz ózi 2012 jylǵa deıin 3 jyl boıy aıqasyp keldi. Sońǵy eki jylda qazaq ınternet keńistiginde ulttyń ustanymy men qajettiligin ashyq aıta alatyn birneshe portal paıda boldy. Qarap otyrsańyz, sońǵy eki jylda jumysyn júrgizip kele jatqan «Jaqsy. kz», «Qamshy. kz», «Shyn. kz», «Namys. kz», «Ult. kz» sekildi saıttardyń kontenti alǵashynda bir-birine uqsas bolǵanmen, qazir jarııalaıtyn materıaldary ártúrli bola bastady. Demek, sapaǵa qaraı baǵyttalǵan jumys júrip jatyr. Eń ońaı sharýa – saıt ashý. Ony júrgizý, oqyrmandy tartyp qana qoımaı, sol qadirli oqyrmandy ustap turý – qıynnyń qıyny. Eger, biz jáne bizdiń áriptester nashar dúnıe usynyp jatsaq, bul saıttarǵa oqyrman basyn da suqpas edi. Tereń taldaýlar, ekonomıkalyq saraptamalar jasaý úshin, qyzyqty suhbattar alý úshin árıne úlken ujym, bilikti jýrnalıster kerek. Al, olarǵa alańsyz jumys jasaý úshin qajetti eńbekaqysyn, qalamaqysyn tóleý kerek. Ondaı múmkindik qazaq saıttarynda ókinishke oraı ázirge joq.

Astanalyq aqyn inińiz : -  “Alań” baǵdarlamasynda Ult portalynda 2 adam ǵana jumys isteımiz dedińiz. Sol ras pa? Ras bolsa, biri siz, ekinshisi Jomart Aıtqazy. 2 adam ǵana bolsańyzdar da birneshe tilshi, birneshe dızaıner, birneshe menedjer ustaıtyn bılikshil, nurotanshyl saıttardan reıtıngilerińiz de, bedelderińiz de joǵary. «Ult»  portalynyń tanymal bolýynyń syry nede? Jáne Astanadaǵy basqosýlarda baıqaǵanym Jomart Aıtqazy únemi sizdiń qasyńyzda júredi. Sizder syrt kózge mafıozdar sııaqty kórinesizder. Bolashaqta Qazaqstandaǵy klandardyń biri bola alasyzdar ma?

- Suraǵyńyz qyzyq eken)). Iá, shynymen qazir «Ult.kz» saıtynda eki adam jumys isteıdi. Bizdiń negizgi mindetimiz – avtorlarmen jumysty úılestirý, qazaqtyń jáne álemniń aqparattyq keńistiginde bolyp jatqan prosessterdi jiti qadaǵalap otyrý, der kezinde sol úderisterge qatysty materıal daıyndaý, sol arqyly qazaq oqyrmanyn habardar etip otyrý. Búgingi tańda Ult.kz saıtynyń turaqty avtorlary bar. Biz olardyń belsendiligi úshin, batyl qoǵamdyq pozısııalary úshin árdaıym rıza bolyp otyramyz. Qudaıǵa shúkir, saıttyń elektrondyq poshtasynda jarııalanýǵa asyq maqalalar kúnbe-kún kelip turady. Bul árıne, bizge úlken qýanysh syılaıdy. Demek, bizdiń bastaǵan sharýamyz elge kerek, jurt oqıdy, oqyǵan saıyn qoǵam damıdy degen sóz. Al, sońǵy qyzyq suraǵyńyzǵa aıtarym: bizdiń júrisimiz kimge qalaı kórinetinin bilmeımin, biraq bizde ulttyq múddege adal eńbek etýden basqa maqsat joq. Qudaı ǵumyr bersin, jumys isteıtin densaýlyq bersin dep tileımin.

Tólegen : -   “Mama” týraly óleńińiz jaıynda kóp jazyldy, kóp aıtyldy. Aıtylǵany jaqsy. Degenmen, meni sol óleńiniń bir tarmaǵy ǵana oılandyrady. ” Sen báribir maǵan unaısyń, mama”. Bul qazaq poezııasynda buryn aıtylmaǵan áńgime. Osy “unaısyń” sózi keıingi jadaǵaı tildi jastardyń sózi emes pe? qalaı qaraısyń? álde endigi jas býyn osylaı jazý kerek pe?

-Tólegen, men osy óleńime qatysty suraqtarǵa (ınternette bar) birneshe suhbattarda tolyǵymen jaýap berip ketken. Qaıtalap otyrǵym kelmeı otyr. Degenmen, suraq qoıǵanyńyzǵa rahmet aıtamyn.

Maqsat Erbolat : -  Aqberen aǵa, qazaq saıttaryn ashyp,úles qosyp júrgenińizge rahmet! Qazaq saıttaryn damytý úshin , sizdiń oıyńyzsha qandaı jumystar jasaý kerek. Qazaq bıliginiń  qazaq saıttaryna degen kózqarasy kandaı?!

- Qazaq saıttarynyń damýyna qarajattyń azdyǵynan bólek, taǵy bir jaǵdaı kedergi keltirip otyr, ol - qoǵamnyń eki tildiliginde. Kóp jaǵdaıda oqyrman ınternet saıttarǵa jańalyq oqý úshin júginedi. Al, ol aqparatty bizdiń oqyrman orys tilinde de oqı beredi. Biz sekildi portaldardyń orystildi saıttardan basty ereksheligi – eshqaıda jarııalanbaıtyn ótkir ulttyq máselelerdi kóterýinde. Sondaı aqparatty izdegen jurt tek joǵaryda atap ótken saıttardan ǵana tabady.

Endi bıliktiń qazaq saıttaryna kózqarasyna keleıik. Sońǵy jyldary belsendi bop jumys istep kele jatqan saıttar báribir de qoǵamǵa qandaı da bolsa yqpaly paıda boldy. Qazaq qoǵamy telearnalar men resmı BAQ-nan kóre almaıtyn dúnıeni bizden kórip, oqıdy. Al, oqyrmanǵa tusaý sala almaısyń. Sondyqtan meniń oıymsha bılik qazaq saıttarynyń jumysyn mindetti túrde saraptap, zerdelep otyrady. Keregin alar, kerek emesin qaldyrar. Bir sózben aıtqanda, bılik qazaq ınternetindegi prosesspen sanasa bastady.

(Jalǵasy II jaýapta)