Ulybrıtanııa "Guardian" basylymy: Pýtınniń 10 saıası qylmysy

Jaqynda Ulybrıtanııalyq  Guardian basylymy Reseı Prezıdenti V. Pýtınge qatysty maqala jarııalaǵan. Atalmysh maqalada RF-nyń chekıst kóseminiń 15 iri qylmysy týraly baıandalǵan. "Qamshy" portaly aǵylshyn tilindegi maqalanyń aýdarmasyn usynady.

"Chekıst" 15 jyldyń ishinde Reseı men álem saıasatyn qalaı ózgertti?

Halyqaralyq dárejedegi - ızolıasııa, sanksııa jáne Reseı basqynshylyǵy.

Reseıde ekonomıkanyń álsireýi Pýtınniń ishki saıasattaǵy reıtıngisine yqpal etpeıtini málim. Meıli, reseılikter ony jaqsy kórsin, kórmesin ol óz eli úshin jáne ózi úshin eńbek etti. Álem saıasatynda úlken ról oınady. Negizgi fıgýralardyń birine aınaldy. Keshegi araqqumar  sovet kósemderiniń sońǵy ókili - Pýtın ózin múlde bólekshe kórsetti. Hrýshevtiń qatelikterin túzetýge kiristi. Gorbachevtiń taratyp jibergen odaǵyn qaıta qurýdy kózdedi. Pýtın taǵy nelerdi  búldirdi?

1. Ýkraına, Grýzııa jáne "kórshiles memleketter".

Orys-ýkraın soǵysy - Pýtınniń Reseı Federasııasy men onyń mańaıyna toptasqan memleketterge degen yqpalyn kórsetti. Ol óz yqpalyn saqtap qalý úshin áskerı kúsh qoldanýǵa daıyn ekenin tanytty.  Ýkraına gambıti - 2008 jylǵy Grýzııanyń terrıtorııalyq tutastyǵynyń buzylýymen salystyrǵanda aıtarlyqtaı táýekelge barýǵa májbúrledi. Degenmen Pýtın báribir degenine jetti. Grýzııadan keıin Ýkraına óz jerin Pýtındik Reseıge tartqyzyp qoıdy.

2. Avtokratııa.

Múmkin Pýtın ekonomıkalyq máselelerge qatysty óziniń ustanymynan bas tartqanymen,  óz bıliginiń konsolıdasııasy úshin ol bárine baratynyn baıqatty.

3. Tulǵaǵa tabynýshylyq

Tulǵa dep aıdarlaǵanymyzben, anaý aıtarlyqtaı tulǵa da emes. Alǵashqy Reseıdi Elsın 10 jyl basqarǵan tustaǵy saıası tulǵa men qazirgi Pýtınniń tulǵasy arasynda aıyrmashylyq jer men kókteı. Sondyqtan reseılikter Pýtındi qoldaıdy, jaqsy kóredi. Orystar úshin Pýtın - naǵyz macho, oryssha mýjık, qazaqsha naǵyz erkek. Bul árıne, Pýtınniń ımıdjmeıkerleriniń eńbegi bolar. Al jaı ýaqytta ol qandaı adam...

4. Ekonomıka

Pýtın prezıdenttikke keler tusta onyń ekonomıkalyq konsepsııasy aýqymdy bolǵan. Ol jeke kásipkerlerge qoldaý bildirý úshin salyqty tómendetti. Árıne, munaı baǵasynyń sharyqtaýyn ol utymdy ıgere bildi. Degenmen, ekonomıkadaǵy dıversıfıkasııa men óndiristegi modernızasııa aqsap turdy. Bıyl Reseıde Resessııa kútilýde. Iаǵnı, daǵdarysqa qarsy jańa saıasat jasalýy múmkin. Sebebi, Reseıdegi jumyssyzdar sany kún sanap artyp keledi.

5. Demografııalyq ósim

Pýtın bılikke kelgen tusta Reseıde halyq sany kúrt azaıa bastady. Sebep qarjylyq jaǵdaıdyń tómendigi.

6. Azııaǵa baǵyt

Pýtın kóppolıarly álemniń ortasynda júrgendi unatady.  Sońǵy kezderi ol Azııa memleketterimen ekonomıkalyq jáne áskerı yntymaqtastyqty arttyryp  keledi. Reseıdiń EO elderimen arasyndaǵy salqyndyq osy baǵyttyń qarqyn alýyna sebep boldy.

7. Gonenııa

Ol óziniń basty oppozısıonerleriniń kózin qurtty.  2011-2012 jj. Reseıde "Arab kókteminiń" qaıtalanyp ketýi múmkin edi.  Dál sol kezde Pýtın Bolotnyıdaǵy sherýdi uıymdastyrýshy 27 azamat pen Navlnyıǵa qatysty qylmystyq is qozǵatty. Búginde Pýtınniń jalǵan patrıotızminiń tasasynda birde bir oppozısııa qalmaǵan. Elde sóz bostandyǵy tunshyqty. Buryn bolǵan "demokratııapadobıe" atymen joǵaldy. El aýmaǵynda BAQ pen saıttarǵa qysym kórsetile bastady. Ondǵy materıaldar - ekstremıstik nemese balalarǵa kórsetýge tyıym salynǵan degen syltaýlarmen alynyp tastaldy. Pýtın kompanııasyndaǵylar bul iske erekshe qulshynyspen kiristi. Soltústik Kavkazdaǵy oqıǵadan keıin Pýtınniń qarsylastary álsirep qalǵan bolatyn.

8. Pýtınniń saıası júristeri

Eger Pýtınniń saıası portretine qarasańyz, onyń batystyq gegemonııaǵa qarsy Qytaımen tize qosyp, AQSh-qa azý bilegenin kóresiz.  О́z kezinde Elsın AQSh pen aýyz jalasyp júrgen bolsa, Pýtınniń bıligi tusynda Reseı-AQSh arasy alshaqtaı bastady.  Pýtın AQSh-tyń Irak pen Aýanstandaǵy basqynshylyq áreketterin aqtamady. Keıin ózi de Sırııaǵa qatysty AQSh qateligin qaıtalady.

9. Dondonograd

Pýtın men Batys arasy sýyǵanymen, kóptegen reseılikter Londan bankterine aqsha salyp, tipti kóship ketkeni ótirik emes.  Olıgarhtardan ózge Dondon pýtındik dıssıdentterdiń qonys aýdaratyn ornyna aınalǵan.

10. Korrýpsııa

Pýtın ózi bas bolyp korrýpsııamen kúresken syńaı tanytqanymen,  Reseıdegi jemqorlyq azaıǵan emes. Reseı jemqorlyqpen kúres jóninen álem elderi arasynda 136-orynǵa turaqtaǵan. Al Pýtınniń jeke shotyndaǵy baılyǵy 200 mıllıard dollardan asyp jyǵylady.

Nurzat Toǵjan