Qurylys materıaldarynyń 80 paıyzyn otandyq kásiporyndar usynýy kerek

Sońǵy ýaqyttary Qazaqstanda sement, beton buıymdary, qabyrǵalyq jáne jylý saqtaıtyn materıaldar, gıps, taskendir, armatýra, gıpsti karton, qıyrshyq tas, qum syndy qurylys materıaldaryn óndirý isi jolǵa qoıylǵan. Degenmen de otandyq qurylys materıaldary qunynyń shetelderdiń arzan ımportymen salystyrǵanda qymbat. Daǵdarys kezinde elimizdegi qurylys materıaldaryn tutynýynyń qysqarýy, óndiris kóleminiń tómendeýine ákep soqqany jasyryn emes. Aldaǵy ýaqytta otandyq qurylys materıaldarynyń sapasy men óndiris kólemin arttyryp, joǵary sapaǵa qol jetkizýiniń mańyzy zor. Sondaı-aq, qurylys materıaldaryn óndiretin kásiporyndardyń zańdy múddeleri men quqyqtaryn qorǵaýdy da nazardan tys qaldyrmaǵan jón. Úkimet bul baǵytta otandyq qurylys materıaldaryn óndirýge den qoıǵan kásiporyndarǵa suranystyń bolýyna, ınnovasııalyq damý múmkindigin keńeıtýge, qurylys materıaldary óndirisi boıynsha kásiporyndardy basqarýdyń ozyq úlgisi men jańa tehnologııalaryn engizýine kómek qolyn sozýy tıis.

Erlan ALShYNBAEV, «ASSM-01» qurylys kompanııasynyń dırektory, qurylysshy.

Sońǵy ýaqyttary Úkimettik deńgeıde qabyldaǵan «Qoljetimdi baspana — 2020» jáne Turǵyn úı kommýnaldyq sharýashylyǵyn damytý baǵdarlamalary men iri jobalar el aýmaǵyndaǵy qurylys materıaldaryn óndiretin kompanııalarǵa tyń serpilis berip otyr. Aıtalyq, bir ǵana «Qoljetimdi baspana – 2020» baǵdarlamasyn ázirleý týraly Memleket basshysynyń tapsyrmasyn oryndaý maqsatynda QR Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar mınıstrligi osy baǵdarlama boıynsha 7 mln. sharshy metr baspana salýdy josparlap otyr. Osy rette mınıstrlik qurylys jumystarynyń kólemin qaıta eseptep, qanshalyqty qurylys materıaldary qajettiligin anyqtaýy tıis. Dál osyndaı esep-qısaptar TKSh-ni jańǵyrtý jáne «Aqbulaq» baǵdarlamasyn iske asyrý barysynda da júrgizýdiń mańyzy zor. Budan basqa elimizdegi jol qurylysyna da qomaqty qurylys materıaldary qajet. Osyndaı aýqymdy jumystardy abyroımen atqarý úshin bizge sapaly qurylys materıaldary asa qajet. Búginde Úkimet údemeli ındýstrııalandyrý baǵdarlamasy sheńberinde salynyp jatqan óndiris oshaqtaryna qajetti qurylys materıaldarynyń 80 paıyzǵa jýyǵyn otandyq kásiporyndar usynýy kerek degen talap qoıylyp otyr. Eger oıǵa alǵan bul meje tolyqtaı iske asatyn bolsa, memlekettik baǵdarlamalar qurylysqa qajetti túrli buıymdar shyǵaryp jatqan otandyq kásiporyndardyń jumysyna serpilis týǵyzatyny sózsiz. Búginde qurylys júrgizý isi zaman kóshinen qalmaı, alǵa ozyp ketkeni belgili. Irgeli, strategııalyq mańyzdy qurylystardy júrgizý úshin bizge bilikti qurylysshylar aýdaı qajet. Úkimet «Bolashaq» baǵdarlamasy arqyly shetelge jastardy oqyta bastaǵan tusta elimizde kásibı-tehnıkalyq mamandardy daıyndaýdy qosymsha alyp júrýdiń mańyzy zor edi. Kezinde kásiptik maman daıyndaýǵa tıisti deńgeıde kóńil bólgenimizde maman tapshylyǵy máselesimen bulaısha betpe-bet kelmes edik. Bul baǵytta Úkimet pen kásiporyndar birlesip jumys isteýiniń mańyzy zor. Aýyldaǵy kásiptik-tehnıkalyq mamandar daıyndaıtyn kolledjdermen aradaǵy baılanysty jandandyrǵan jón. Aldaǵy ýaqytta «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha zańger, ekonomıst mamandaryn oqytýdyń qajeti joq. Olar syrt elderge barady da sol eldiń zańy men ekonomıkasy jaıynda tereń bilim alyp keledi. Al Qazaqstandaǵy ekonomıka men quqyqtyq qatynastar múlde basqa. Zańgerler men ekonomısterdi daıyndaýǵa elimizdegi joǵary oqý oryndarynyń shamasy jetedi. Qaıta biz syrt elderge tehnıkanyń syryn úırenýge talpynǵan jastardy jiberýimiz kerek. Táýelsizdik jyldary gýmanıtarııa salasynyń tutqasyn ustaıtyn mamandar tolyǵymen qalyptasty. Al tehnıkalyq ıntellıgensııa barynsha qartaıa túsken. Aldaǵy ýaqytta bizder jastardyń tehnıkalyq mamandyqtardy tańdaýyna keńinen jol ashýymyz kerek. Qazirgi tańda óndiris pen qurylystyń basynda júrgen bilikti mamandardyń jasy 50-den asyp ketken. Jastardy tehnıkalyq mamandyqtarǵa baýlymasaq, aldaǵy on jylda óndiris oshaqtarynda jumys isteıtin mamandardy emge taba almaı qalýymyz múmkin.

Kedendik odaq qurylǵan soń, áli aıaǵyna nyq turmaǵan otandyq kásiporyndarymyz Reseı men Belorýssııanyń kásiporyndarymen betpe-bet kelip, óziniń múmkindigin baǵamdady. Qazaqstandaǵy kásiporyndardyń atalǵan eki eldiń kásiporyndarymen básekelestikke túse alatyn tolyq múmkindigi bar. Al Shyǵystaǵy kórshimiz Qytaımen qurylys materıaldaryn óndirip, jarysqa túsý múmkin emes. Úkimet qurylys materıaldaryn óndirýge talpynǵan kásiporyndarǵa salyqtyq, jeńildetilgen nesıe turǵysynan qoldaýlar kórsetýi tıis. «Indýstrııaldy-ınnovasııalyq baǵdarlamanyń sheńberinde salynatyn zaýyt, fabrıkalarǵa 80 paıyzǵa deıin otandyq qurylys materıaldaryn qoldaný kerek», dep Elbasy Nursultan Nazarbaev málimdegeni belgili. Túsine bilgen adamǵa bul úlken qoldaý. Aldaǵy ýaqytta otandyq kásiporyndardyń múddesin kózdeıtin mundaı ıgilikti bastamalardyń aıasyn keńeıte túsýimiz kerek. Prezıdent Úkimettiń aldyna naqty osyndaı mindet qoıǵan soń, quzyrly oryndar qurylys materıaldaryn óndiretin otandyq kásiporyndardy qoldaý sharalaryn keńeıtýi qajet. Qazaqstan – jer aýmaǵy úlken memleket. Almatyda óndirgen qurylys materıalyn sonaý Atyraýǵa, Shyǵys Qazaqstanǵa jetkizý úshin qyrýar shyǵyn shyǵady. Al Reseı men Belorýssııada halyq tyǵyz ornalasqan, qajetti ınfraqurylym da joǵary deńgeıde damyǵan. Úkimet otandyq kásiporyndardyń órisin keńeıtýdi oılasa, el ishindegi kólik pen temir joldardy barynsha damytý qajet. Budan basqa kásiporyndar úshin kommýnaldyq tólemderdi de kemitip, salyqtyq júktemelerdi meılinshe azaıtýdyń da mańyzy zor. Qazaqstanda qurylys materıaldaryn shyǵaratyn kásiporyndardyń ónimi baǵasy básekelesterine qaraǵanda tómen bolýy shart. Bul úshin Úkimet elektr baǵasy men kommýnaldyq tólemderdiń baǵasyn Reseıden kem qylmaý tıis. Sondaı-aq bızneste jeń ushynan jalǵasqan jemqorlyqtyń da jolyn kesýimiz kerek. Reseıdiń qurylys materıaldaryn óndiretin kásiporyndarymen salystyrǵanda Qazaqstannyń zaýyttary shaǵyn. Zaýyttyń óndiretin ónimi kóp bolǵan saıyn, onyń ózindik quny da az bolatyny belgili. Sondyqtan bizder Reseıdegi básekelesterimizdi aınalyp ótý úshin ınnovasııalyq zamanaýı óndiriske boı urýymyz kerek. Bul úshin qurylys salasy joǵary deńgeıde damyǵan eldermen yntymaqtastyǵymyzdy keńeıtip, kóptegen birikken kásiporyndar ashýǵa kúsh salýymyz kerek.

Qazaqstanda Reseıden kem túspeıtin mıneraldy-shıkizat bazasy bar. Aıtalyq, granıt, mramor, saz jáne qurylysqa qajetti túrli rýdany elimizdiń kez kelgen jerinen tabýǵa bolady. Bul shıkizattardy ári qaraı óńdep, daıyn qurylys materıalyn jasap shyǵarýǵa bolatyndaı ónerkásiptik ınfraqurylym da birshama qalyptasqan. Qazirgi tańda Qaraǵandy, Temirtaý, Pavlodar, Shymkent sııaqty qýatty ónerkásiptik ındýstrııaldy aımaqtar tolyq kúshinde jumys istep jatqan joq. Sonymen qatar, Balqash, Jezqazǵan jáne Temirtaý qalalarynyń iri metallýrgııalyq kásiporyndarynyń qaldyqtarynyń kóp qory iske aspaýda. Aldaǵy ýaqytta aımaqtardaǵy shıkizat ónimderin qurylys materıaldaryn daıyndaýǵa keńinen qoldanýymyz kerek. Keńes zamanynda Qazaqstanda temir-beton konstrýksııalaryn jáne úı salatyn kólemdi paneldi ónerkásibi jaqsy damyǵan bolatyn. Sol kezde bir ǵana Almaty úı-qurylys kombınatynda 7 myńnan astam adam eńbek etken edi. Qazir kóptegen adamdar kólemdi paneldi-qurylys kombınattaryn salý kerektigin túsine bastady. Nege, paneldi qurylys? Birinshiden, bul óte arzan, jyldyń kez kelgen ýaqytynda tez jáne ońaı montajdap, elimizdiń kez kelgen aımaǵyna jyldam jetkizýge bolady. Almatynyń Aqsaı yqshamaýdanynda AÚQK panelderimen eki aı ishinde toǵyz qabatty eki podezdy úıler turǵyzyldy. Almaty úı-qurylys kombınatynyń bazasynda tıptik jobalaý bolǵan. Sonyń arqasynda sapaly beton qabyrǵalar shyǵarýǵa múmkindigi joq aýyldy jerlerde mektepter men aýrýhanalar kóptep salyndy. Mektepter men aýrýhanalar 2-3 aı ishinde AÚQK panelderimen montajdalǵanyn bilemin. Qazir osy sııaqty aýyldyq jerlerdegi qoǵamdyq oryndardyń qurylystary jeke joba boıynsha qymbat materıaldarmen jasalynady. Sondaı-aq jumys kadrlarynyń jetispeýshiligi men transporttyq joǵary shyǵynnyń esebinen obektilerdi ótkizý ýaqyty keshiktirilip jatqany da jasyryn emes. Qazaqstandaǵy jumys kadrlary árqashan jetispegen, qazir tipti. Sebepteri: úlken terrıtorııa, az halyq. Barlyq qurylys nysandarynda О́zbekstan men Qyrǵyzstannan kelgen eńbek mıgranttary jumys jasaıdy. Olar zańsyz jumys istegennen keıin, olardyń janynda krımınaldy-jemqorlyq oqıǵalar beleń alatyny belgili.

 Qazirgi tańda elimizde qurylys materıaldaryn óndiretin kásiporyndarynyń múddesin qorǵaıtyn, qordalanǵan máselelerdiń túıinin tarqatatyn qoǵamdyq uıymdar neken-saıaq. Elimizdiń ár aımaǵynda qurylys zattaryn shyǵarýdy myqtap qolǵa alǵan shaǵyn kásiporyndar barshylyq. Olardyń jumysyna kedergi keltirip, adymyn ashtyrmaıtyn jaıttar da kezdesetini jasyryn emes. Aldaǵy ýaqytta osyndaı keleńsiz jaıttardy qaýymdastyqtyń aralasýymen zań sheńberinde sheship otyrýdy aldymyzǵa maqsat etip qoıyp otyrmyz. Bizder qurylys materıaldaryn óndirýshi kásiporyndar arasynda teń quqyqty básekelestiktiń qalyptasýyn jáne monopolııaǵa qarsy zańdylyqtardyń saqtalýyn basshylyqqa almaqshymyz. Sondaı-aq kásiporyndarǵa salyq jáne keden zańy, ekologııa boıynsha zańdyq keńester berýdi de josparlap otyrmyz. Jalpy, salyq pen kedendegi túıtkilder shaǵyn jáne orta bıznes ókilderiniń basty bas aýrýy desem artyq aıtqandyq bola qoımas. Qazaqstan óziniń Táýelsizdigine qol jetkizip, naryqtyq qatynastarǵa kóshken kezde kóptegen kásiporyndar óziniń jumysyn toqtatyp, myńdaǵan kásibı mamandar jumyssyz qalǵany belgili. Olardyń birshamasy ózderiniń tarıhı otanyna bet alsa, qalǵany jergilikti kadrlar saýdaǵa bet buryp, mamandyǵy boıynsha jumys isteýdi toqtatqan-dy. Búginde bizder osy maman tapshylyǵyn aıryqsha sezinip otyrmyz. Sondyqtan qaýymdastyq kásibı kadrlardy tartýǵa, daıyndaýǵa jáne qaıta daıarlaýǵa basa mán berip otyr.