Ekspedısııa nátıjesi: altyn qulyptyń ar jaǵy – túrki mádenıeti (vıdeo)

Baıyrǵy túrki qaǵandary Astana salyp, bórili baıraǵyn qadaǵan Mońǵol jeri – tunyp jatqan eski túrki mádenıetiniń altyn besigi sanalady.  2011 jyly túrkolog, ǵalym, L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa Ulttyq Ýnıversıtetiniń Túrkologııa jáne altaıtaný ǵylymı Ortalyǵynyń jetekshisi Qarjaýbaı Sartqojaulynyń basshylyq etýimen Mońǵol jerine taǵy bir tarıhı ekspedısııa jasaldy. Ekspedısııanyń baǵyty –  Mońǵolııanyń  Bulǵyn aımaǵy, Baıannur aýdanynyń Moıhonol degen adyrly óńiri edi.  Quramynda qazaqstandyq restavrator  Qyrym Altynbekov pen jas ǵalym Jantegin Qarjaýbaıuly, Mońǵol tarıhshysy Oshyr men arheolog Erden Bold bar ǵylymı top tańǵalarlyq tarıhı qubylystyń kýágeri boldy. Tarıhı qubylys deıtinimiz, ekspedısııa nátıjesinde buǵan deıin belgisiz bolyp kelgen ejelgi túrki mádenıetiniń bir beti arshyp alyndy.

Bul VII ǵasyrda ómir súrgen Túrki qaǵanynyń jer betinen 8 metr tereńdikte jatqan  jer asty kesenesi eken. Mazar aýmaǵy 34-36 metr. Kirer esik  3 metrlik qazbadan keıin ǵana kóringen. Uzyn dálizdi boılaı bes jerden arka jasalypty. Bir tańǵalarlyǵy,  sońǵy esikke altyn qulyp salyp, bekitip qoıypty. Onyń ishinde boıy 20-50 santımetrlik qyshtan soǵylǵan 95 túrki músini tizilip tur. Olar uly qaǵanǵa úmit artqan orda adamdary ekeni baıqalady. Músinder qatarynda tulpar mingen túrki jaýyngeri, qaıtpas qas batyr tulǵasy, saılaýytty attar men saıaq jatqan tazy ıt kezdesedi. Tipti jaqutty júzik pen sap altynnan quıylǵan qaǵannyń altyn aıaǵy tur... Vızantııa dáýriniń 60 shaqty altyn aqshasy men túrkilerdiń altynnan quıylǵan tól teńgesi de kezdesedi. Al qabyrǵa sýretterinde arǵymaǵyn saılaǵan atqosshylar, báıterekti pir tutqan túrki beınesi, táńirlik senim úıi qaıqy shatyr ǵıbadathana... Eń keremeti  9 metrlik jolbarys beınesi syzylǵan. Súıinbaı men Jambyldyń jyrlaıtyn qyzyl jalyn jolbarysy mine osy demeske sharańyz joq.