Adamzattyń ustazdary – túrikter (jalǵasy)

Beısenbaı Bekjan Kálenuly

(Jalǵasy. Basy munda)

«Akademık A.P.Derevıanko basqaratyn RǴA Sibir bólimshesiniń arheologııa jáne etnografııa ınstıtýtynyń ǵalymdary Altaıdan budan (300-20) myń jyldar boıy, buryn adamdardyń turaǵy bolǵan úńgirlerdi tapqan. Ásirese, b.d.d. 48 myńynshy jyldary jasalǵan áshekeı buıymdar, sol zamanda-aq Altaıdyń baıyrǵy turǵyndary tań qalarlyq jetistikterge jetkenin dáleldeıdi. Akademık A.P. Derevıanko

My obnarýjılı takje fragment brasleta ı kolso vozrastom 45—40 tys. let. Eslı govorıt o braslete, to dlıa ego ızgotovlenııa prımeneno neskolko tehnıcheskıh prıemov: shlıfovanıe, sverlenıe, polırovka, kotorye bylı rasprostraneny v mezolıte (10 tys. let nazad), a naıdennye ýkrashenııa drevnee 40 tys. let, to est vıd, kotoryı ıh sdelal, obladal vysokımı kognıtıvnymı sposobnostıamı ı ýmel ýje ochen mnogoe

(planeta.moy.su/blog/sokrovishha_denisovoj_peshhery_uchjonye_dokazali_biblejskaja_istina_na_vse )

«Altaıdyń baıyrǵy turǵyndary Afrıkanyń «aqyldy adamy» «homo sapıenske» qatysy joq, osy Altaıdyń ózinde qalyptasqan jergilikti turǵyndar» degen qorytyndy jasaǵan.

Osy altaılyqtardyń izderi araǵa 25 myń jyldaı ýaqyt salyp, b.d.d. 22-24 myńynshy jyldary Sibirdegi Angara men Belyı ózenderi ańǵaryndaǵy Malta, Býret turaqtarynan tabyldy. Osynda tabylǵan ǵajaıyp sándik buıymdar, qarý jaraqtar, áıel jáne aqqý beınesindegi qus músinderin jan-jaqty zerttegen akademık A.P.Okladnıkov bul buıymdardy jasaǵan túrikterdiń arǵy babalary ekenin jazyp ketipti.

B.d.d. 20-21 myń jyldyqtarǵa jatatyn Sýngýr ózeni boıynan tabylǵan máıithanadan mamonttyń tumsyǵyndaǵy múıizdi túzetip jasaǵan naıza, etikpen birge tigilgen shalbar, bas kıimmen(kapýshon) birge tigilgen syrt kıim tabylǵan. Bul kıimder bylǵarydan tigilip, mamonttyń súıekterinen istelgen monshaqtarmen sándelgen.

Sýngýr adamyn zerttegen ǵalymdar, budan 22-23 myń jyl buryn ómir súrgen babamyzdyń aqyl oıy, sezim qabileti qazirgi adamdardan keıin bolmaǵanyn anyqtaǵan.

   Odan ári Iаkýtııadan budan 10 myń, 14 myń, 30 myń jyl burynǵy,   Taımyrdan budan 6-7 myń jyl burynǵy, Pechoradan budan 20 myń jyl burynǵy, tipti Shpısbergen aralynan tasqa oıyp salynǵan kıttiń sýreti men budan 6 myń jyl burynǵy adamdardyń turaǵy tabylǵan.

   Ataqty muhıt zertteýshisi Iа. Gakkel Arktıda araldyq materıginiń bolǵanyn, budan 9-12 myń jyldar buryn ol araldar birtindep sý astyna ketkenin dáleldeıdi.

   Grek ańyzdarynda «Gıperboreıalyqtar atalǵan bul halyqtyń órkenıettiń shyrqaý shyńyna shyqqanyn, zilzaladan keıin kememen qashyp qutylǵanyn » aıtady.

   «Eýropanyń Atlant muhıty jaǵalaýyndaǵy elderden olardyń qaldyrǵan izderi álige deıin tabylýda. Germanııa jerindegi bir úńgirden nemis ǵalymdary Eýropanyń eń alǵashqy turǵyndarynyń súıegin tapqan. Jasy 7500 jyl dep anyqtalǵan bul súıektiń DNKsyn teksergende olardyń túrikterge keletinin anyqtaǵan». Jerorta teńizi aýmaǵynda eń alǵashqy órkenıettiń negizin qalaǵan osy Gıperboreıalyqtar-atlanttar-túrikter.

B.d.d. XIV ǵasyrda Egıpetti bılegen Týtanhamon perǵaýynnyń DNK-syn anyqtap, R1b1a2 gaplogrýppasyna jatatyny anyqtalǵan.             Ǵalymdardyń aıtýynsha gaplogrýppa R1b tobynyń basynda turǵan erkek budan 16000 jyl buryn R1 tobyna jatatyn adamnan ortalyq Azııada týylǵan. Bul gaplogrýppa ókilderi batys Eýropaǵa b.dáýirimizden jeti myń jyl buryn kelip qonystanǵan deıdi ǵalymdar. Qazir osy gaplogrýppaǵa jatatyn adamdar Ispanııa men Fransııa jerinde turatyn bask halqynyń 88,1%-in, ıtalıandyqtardyń 40%-in, qazir Anglııa quramyna kiretin Ýels, Irlandııa halyqtarynda 90%-ke deıin, belgııalyqtarda 63%, norvegterde 25,9%-i quraıdy.

   Basqasha aıtsaq,

Egıpet jerindegi pıramıdalardy salǵan ejelgi egıpettikter de,

sýda júzýden aldyna jan salmaǵan fınıkııalyqtar da,

ıtalııa jerindegi eń alǵashqy órkenıettiń negizin qalaǵan etrýskler de, qazirgi Ispanııa jerindegi ejelgi Tartestiń turǵyndary-bask halqy da, Anglııa jerindegi kóne megalıtterdi-Stoýnhedjdi salǵan halyq ta, bári sol atlanttar-gıperboreılikter-basy Altaıdan shyqqan TÚRIK halyqtary.

   Ádil Ahmetovtiń «Túbi túrki órkenıet» atty kitabynda mynandaı derek bar: «Bir eski kitapta jazylǵan materıal boıynsha, b.z. 668-1175 jyldary aralyǵynda qazirgi Meksıka ornalasqan jerge lek-lek mońǵoltektester kelip qonystanǵan.

Olardyń burynǵy mekeni sý boıyna jaqyn ornalasqandyqtan Anahýak (Sý boıy) bolyp atalǵan. Teńizden ótip kelgen soń álgi mońǵoltektester jańa mekenderine ózderiniń baıyrǵy jer-sý ataýlaryn berip, olardy da Tollan, Týla dep ataı bastaǵan. Keıinirek ol óńir de sý boıyna jaqyn ornalasqandyqtan Anahýak bolyp atalyp ketken, sebebi ol zamanda qazirgi Mehıko qalasy ornalasqan jerde shalqar kól jatqan. Al kóldiń jaǵasyn jaılaǵan halyq ózderin nahýatlaktar dep ataǵan jáne ózderiniń o basta Astlannan kelip qonystanǵanyn, jeti taıpaǵa bólinetinin tarıh qylyp aıtatyn. Nahýa tilinde sóıleıtin halyq ózderin nahýatlaktar deýmen qatar baıyrǵy otany Astlanmen baılanystyryp, astekter dep te ataǵan.»

   Ǵalymdar túrik tilderimen uqsas sózderdi ıýto-astek tobyna kiretin papago, hoýpı, tarahýmara, astek (nahýa) jáne olarmen týystyǵy dáleldengen maııa, kechýa, sıý sııaqty tilderdiń leksıkasynan kóptep kezdestirgen.

   Osy halyqtardyń tilindegi baıyrǵy otandary Astlan, grek, egıpet tilderindegi Atlanttyń tildik erekshelikterine baılanysty buzylyp aıtylýy sııaqty.

   Astlan -Atlan-Atlant-Atlantıda-Atlanttar eli.

     Atlantıda týraly eń alǵashqy jazba derek b.d.d 428- 348 jyldary ómir súrgen ejelgi grek fılosofy Platonnyń «Tımeı» jáne «Krıtıı» atty eńbekterinde kezdesedi.

                               Platon men Arıstotel.

Rafaeldiń «Afına mektebi» kartınasynan alynǵan. 1509 jyl

Egıpet abyzynyń sózi: «Gerakldiń baǵanalary (qazirgi Gıbraltar buǵazy) dep atalatyn shyǵanaqtyń aldynda aral bolǵan. Al ol araldan basqa aralǵa ótý, al ol araldan sol teńizdi qamtıtyn qarama- qarsy qurlyqqa (qazirgi Amerıka qurlyǵy) ótý sol kezdegi saıahatshylarǵa ońaı edi.

     Atlantıda dep atalatyn osy aralda basqa da araldarǵa jáne qurlyqtyń jartysyna bıligi taraǵan tańdanarlyq uly patshalardyń odaǵy paıda boldy. Sóıtip olar buǵazdyń bergi jaǵynda Lıvııadan Egıpedke deıin, Evropadan Tırrenııaǵa deıin ıelendi.

Biraq keıinirek kóz kórmegen jer silkinisteri men topan sý ýaqyty kelgen kezde, bir ǵana sum táýliktiń ishinde Atlantıda tuńǵıyqqa batyp joq boldy». Bul Platonnyń qaldyrǵan deregi.

   Osy, basy Altaıdan shyǵyp, b.d.d. 14-12 myńjyldyqtarda soltústiktegi Gakkelshe Arktıda, kóne grektershe Gıperboreıa, egıpet abyzynyń tilinde Atlantıda atalatyn Eýrazııadan Amerıka qurlyǵyna deıin sozylyp jatqan araldarǵa jetken túrik taıpalary, joǵary órkenıetke qol jetkizedi.

   B.d.d. 10 myńynshy jyldary bastalǵan zilzala kesirinen Atlantıda araldary sýǵa kete bastaǵanda olar úshke bólinip qalǵan. Negizgi bóligi ata qonys Ortalyq Azııa, Sibirde qalsa, bir bóligi Atlantıda muhıtymen júzip kelip Batys Eýropanyń atlantıkalyq jaǵalaýyna, odan ári Gıbraltar buǵazy arqyly Jerorta teńizine enip Atlanttar atalady. Al Amerıka qurlyǵynda qalǵandar Atlant-Astlannan kelgender- astekter, Týladan kelgen-toltekter, maııalar, sııý, kechýa halyqtary dep atalady.

Osy Amerıkalyq atlanttardyń bir toptary Amerıka qurlyǵyn boılaı júzip Antarktıdaǵa da jetken. Antarktıdada Mod koroldigi, t.b. atalǵan órkenıetti jasaǵan, pıramıdalar da salǵan osylar. Keıinnen klımat aýysyp, Antarktıda muz astynda qalǵanda Amerıka qurlyǵyna qaıta oralǵan sııaqty.

Amerıkalyq úndisterdiń túrik tekti halyq ekeni syrtqy túr kelbetimen de, alla taǵalanyń túrikterge salǵan erekshe tektilik belgisi-jańa týǵan náresteniń quıymshaǵynda bolatyn alaqandaı kókshil daǵymen de, tilimen de dáleldengen. Olardyń ólikti jerleý salt-dástúri de, patshalaryna qorǵan, pıramıdalar ornatýy da uqsas. Tipti budan 12-10 myń jyldaı buryn aralary bólinip qalǵanyna qaramastan jazýlarynda da uqsastyqtar tabylýda.

Amerıka qurlyǵyndaǵy Bolıvııa memleketiniń Altyn mýzeıiniń dál ortasyna qysh qumyra qoıylypty. Kórgender tań qalady. Ylǵı altynnyń ortasynda qysh nege tur? Sebebi, qumyranyń ishi de, syrty da jazý. Shýmer jazýy! Jerdiń qarama-qarsy betinde jatqan eki el arasynda qandaı baılanys bolǵan?...Bul qysh qumyranyń quny kez kelgen altynnan qymbat ekeni endi túsinikti shyǵar.

Eýropanyń qaq ortasyndaǵy Rýmynııanyń Terterıı (rým. Tartaria) mekeninen arheologtar 1961 jyly úsh alaqandaı qysh taqtaısha tapqan. Jazýlary shýmer jazýy. Tańqalarlyǵy qysh taqtaıshalar osy jerde jasalyp, paıdalanylǵan.

Radıoýglerodty analız qysh taqtaıshalardyń jasyn b.d.d. 5500 jyl dep anyqtady.

Buǵan deıin b.d.d. 3100 jyldary paıda bolǵan dep júrgen shýmer jazýy eń kóne jazý dep esepteletin. Al Terterıı jazýy shýmer jazýynan 2400 jylǵa kári bolyp shyqty.

Alǵashqyda Terterıı jazýyn ashqan ǵalym N. Vlassýdy arheologııalyq qatpardy aýystyrǵan dep aıyptap, akademık ataǵyn alyp tastaǵan.

Moskvalyq shýmerolog Anatolıı Kıfıshınniń «shýmer jazýy da, Terterıı jazýy da ortaq bir jazýdan taraıdy» degen málimdemesine eshkim de nazar aýdarmaıdy.

Keıinnen Rýmynııa, Bolgarııa, Iýgoslavııa, Vengrııa aımaqtarynan kóptegen kóne órkenıet oshaqtary, olarmen birge jazýlar tabyldy. Vıncha órkenıeti, Lependik Vır órkenıeti atalǵan bul órkenıet oshaqtarynan tabylǵan jazýlar Shýmer jazýynan buryn paıda bolǵany anyqtaldy.

XX ǵasyrdyń basynda Iýgoslavııa, Bolgarııa jerinde Vıncha órkenıeti tabylǵanda Eýropalyqtar qandaı qýandy deısiz. Sebebi, Vıncha jazýy buǵan deıin álemdegi belgili ejelgi jeti jazýdyń ishindegi eń kónesi shýmer jazýynan(3100j. b.d.d) tórt ǵasyrǵa jýyq (b.d.d 3470j. Vıncha jazýy paıda bolǵan) kóne bolatyn. Biraq, teksere kelgende bul jazý Eýropalyqtarǵa emes, túrki tektes etrýsk halqynyń jazýynyń bastapqy kezeńi ekeni dáleldendi.

Radıvoe Peshıchtiń zertteýi boıynsha Vıncha jazýynyń negizgi tańbalary.

Al Lependik Vırden tabylǵan jazýlar odan da kóne bolǵanymen, etrýsk jáne Vıncha jazýynyń bastapqy kezeńi ekeni anyqtalǵan soń eýropalyq ǵalymdardyń qyzyǵýshylyǵy bolmaı qaldy.

                                            Tas Mola. (Kamennaıa Mogıla)

Zaporojeniń Azov teńizine baratyn joldaǵy Melıtopol aýyly mańynda, burynǵy Sarmat teńiziniń tabany aýmaǵynda ornalasqan bul alyp tasbaqaǵa uqsaǵan tastardyń úıindisi týraly ańyz tipti kóp. Solardyń biri jergilikti noǵaı halqynyń ańyzy: «Allah ózine Bogýr esimdi alyp batyrdy shaqyryp alyp, oǵan jaqyn mańdaǵy taýdan tas tasyp, tóbesine shyqqanda aınaladaǵy keń dala anyq kórinetindeı etip bıik tóbe jasaýdy buıyrady. Bogýr batyr biraz eńbektengennen keıin bul «qudaıdyń baqylaý alańyn» salyp bitkenshe óte kóp eńbektený kerek ekenin túsinedi de, qýlyqqa basady. Ol tastardyń arasyn ashyq qylyp qoıa bastaıdy. Endi jumysy jyldamyraq júredi. Biraq, kelesi bir tasty tóbeniń basyna kóterip kele jatqanda aıaǵy taıyp ketip, tastardyń arasyndaǵy qýysqa qulap ketedi. Jaratýshynyń ózin aldamaqshy bolǵan Bogýr osylaısha tastyń arasynda qalyp qaıtys bolady. Osylaısha tastardyń úıindisi Bogýr Dag (Bogýrdyń múrdesi) dep atalady.

Osy tas molanyń ishki betterindegi sýretterdi jáne ańyzdardy zerttegen keıbir ǵalymdar «Bogýr týraly ańyz-adamzatqa otty sılap, osy múrdede óziniń máńgilik tynyshtyǵyn tapqan «dalalyq Prometeı» týraly» kóne ańyzdyń bir jańǵyryǵy dep esepteıdi.

1837 jyly orys akademıgi P.I.Keppen tóbeni zerttep, bylaı dep jazypty: «...betin shóp basqan tas qabyrǵalardyń arasynan eni 2-3 arshyn bolatyn dáliz tárizdi keńistik kórinedi. Osy jerde buryn úńgirge kiretin tesiktiń aýzy bolǵan.» Akademıkke jol kórsetken qoıshy bala kezinde osy tesikten kirip, qabyrǵadaǵy jazýlardy kórgen. Bul tesik 1822 jyly qummen bekitilip tastalǵan.

1890 jyly Prıazovege ataqty arheolog, professor N.I.Veselovskıı keledi. Ol Tas Molany skıf patshasynyń molasy bolýy múmkin dep tekserý júrgizedi. Biraq, eshqandaı múrde tappaıdy. Dalalyq Zaporojeniń Úlken Znamenka aýylyna jaqyn jerden 18 metrlik Soloha qorǵanyn qazyp, odan keıin aty álemge belgili bolǵan skıfterdiń altyn taraǵyn (greben) tapty.

Tas molany turaqty zertteý 1932 jyly bastaldy. Arheologtar osy mańnan kóptegen adamdardyń kóne qonystaryn tapty. Olardyń jasy b.d.d. VIII myńjyldyqqa jatatyny anyqtaldy. Ǵalymdardyń anyqtaýynsha, Tas Molaǵa adam jerlemegen, ol jer qudaılarǵa sıynatyn oryn bolǵan.

Tas Molanyń ishki joldary men zaldarynyń barlyq qabyrǵalary, tóbeleri myńdaǵan sýretterge toly. Sýretter ár túrli. Janýarlardyń sýretteri, adam aıaǵynyń sýretteri, kóptegen tiginen jáne kóldeneń syzylǵan syzyqtar, dáńgelekter, rombıkter, kvadrattar, krestter túrinde de kezdesedi. «Sıqyrshynyń úńgiri» atalǵan bólmeden balyqshy aýy men labırınt sııaqty sýretter de kezdesedi.

Ásirese, arbanyń, dóńgelektiń, soǵys arbasynyń kóptegen sýretteri bul sýretterdiń ıeleri dalalyqtar degen oıǵa jeteleıdi.

50- nshi jyldardyń basynda osy jerde Melıtopol GESin salmaq bolady. Ǵalymdardyń qarsylyǵynan keıin, qurylys orny ózgertilip, Tas Mola aman qalǵan.

Al odan birneshe jyl buryn Kahov sýjınaǵysh toǵanyn salyp, «Zaporojeniń Stoýnhedji» atalǵan kóne qala sý astyna ketken. Bul kezinde Gerodot baıandaǵan ǵajaıyp el Gıleıanyń orny-kóne qala Kýrsemel bolatyn. Adamzattyń eń kóne tarıhynyń syryn ashatyn myńdaǵan tarıhı eskertkishter sý astynda qaldy.

Ǵalymdar Tas Moladan 12 jańa qýys bólmeler men úńgirler tapty.

Tas Molany uzaq jyldar zerttegen arheolog Iýrıı Shılov «budan 8200 jyl buryn jer betindegi jazý sıstemasyn jasap shyqqan jer jyrtýshy-arattardyń álemdegi birinshi órkenıeti tabıǵı zilzala kesirinen Azov-Qara teńiz sýlarynyń astynda qalǵan. Bul órkenıettiń sıynatyn hramy, bas mádenı jáne rýhanı ortalyǵy osy Sút ózeniniń ústine salynǵan Tas Mola bolatyn.» deıdi.

1994 jyly Anatolıı Kıfıshın júzden asa teksti oqyp, deshıfrovka jasaıdy. Teksterdiń kópshiligi shýmerlerdiń álemniń paıda bolýy men qudaılardyń ómiri týraly «toǵyz qasıetti dinı jazbalardyń» ańyzdaryn qaıtalaıdy eken.

Qazirgi kezde Tas Molanyń tórt qupııa qýystarynda saqtalǵan 160 jazýy bar tas tablısalar men bólmeler men úńgirlerdiń tóbeleri men qabyrǵalarynda tabylǵan 130 jazýy bar panno tabylǵan. Tas Moladaǵy pıktografııalyq (sýretpen jazý) jazýlar shýmerlerdiń syna jazýlaryna deıin qoldanǵan jazýlaryna óte uqsas. Ári sóılem quraý máneri de, tipti qudaılardyń esimderi men sandary da birdeı.

Anatolıı Kıfıshınniń jarty ǵasyrlyq zertteýiniń nátıjesinde 2001 jyly jaryqqa shyqqan «Tas Mola kóneniń kıeli orny. B.d.d. XII-III myńjyldyqtardaǵy protoshýmerlerdiń murasyn deshıfrovka jasaý tájirıbesi» degen monogrammasy tarıhshylar úshin óte qundy eńbek boldy. A.Kıfıshın osy eńbeginde «Qazirshe basqa derekkózderi tabylmaǵandyqtan, Tas Molany álemdegi eń kóne jazýdyń eń kóne muraǵaty dep esepteýge bolady» deıdi.

Ǵalymdar «shýmerlerdi Mesopotamııa aımaǵyna Ýkraınanyń Azov teńizi jaǵalaýynan Dýnaı boıy arqyly barǵan» dep esepteıdi. «Keıinnen Rýmynııa jerindegi Trıpolı (Rýmyndar Kýkýtan dep ataıdy) mádenıeti atalǵan órkenıetti salǵan da osy halyq» dep esepteıdi Iý. Shılov.

O chem govorıat petroglıfy Kamennoı Mogıly

Istochnık: A. Kokotıýha, V. Sklıarenko, V. Sıadro, P. Harchenko. 50 znamenıtyh zagadok ıstorıı Ýkraıny. — Harkov : Folıo, 2010.

Shýmerler men Ýkraına jerindegi Tas Moladaǵy mádenıetterdi salǵan halyqtardyń uqsastyqtary kóp:

• О́zender men qalalardyń attary ekeýinde de birdeı.
• Qudaılarynyń attary da birdeı.
• Qudaılarǵa sıynýy men dinı rásimderi de birdeı.
• Turmystaǵy sáıkestikteri de óte kóp.

A. Kıfıshın ózine aýdarmany (deshıfrovka) qate jasady dep aıyptamasyn dep basqa ataqty shýmerologtardy da shaqyrady. Olardyń da nátıjeleri birdeı bolyp shyqty. Biraq báribir Eýropa ǵalymdary bul týraly ashyq aıtqysy kelmeıdi.

(N. Lan. Istochnık «X-Files. Sekretnye materıaly 20 veka. Dose.»)

                                                         - - -

Amerıka «úndisteriniń» ishinde jan-jaqty damyǵan biregeı jazý júıesi tek maııalarda bolǵan. Ǵylymda bul XVI ǵasyrdan málim. Alaıda odan beri tórt ǵasyr ótse de maııa ıeroglıfiniń astronomııa men kúntizbelerge qatystysy bolmasa, basqasy báz qalpynda kúni búginge

                                               Maııa kalendary

deıin syry ashylmaǵan jumbaq kúıinde myzǵymaı tur

Maııalardyń astronomııalyq esepteri dáldigi jaǵynan aldyna jan salmaǵany baıqalady. Tipti búgingi zamannyń eń ozyq astronomııalyq tehnologııalary jáne eń ushqyr teleskoptarymen qarýlanǵan astronomdar da maııalardyń matematıka ǵylymyn sonshalyqty tereń meńgergenderine tańdaı qaǵady. Máselen, maııalardyń Aı men Kún, Jer men Sholpan nemese Úrker top juldyzdarynyń sıkldaryna qatysty esepteriniń búgingi astronomdardyń qol jetkizgen nátıjelerinen asyp túspese eshbir kem emes ekendigi maııa ǵylymy men biliminiń asa joǵary deńgeıde bolǵanyn tolyq dáleldeıdi.

Ǵalymdar maııalardyń ár qıly maqsattar úshin paıdalanatyn 17 túrli kúntizbe júıesi bolǵanyn ashyp otyr. Alaıda solardyń ishinde eń jıi qoldanylatyn úsh ámbebap kúntizbesi erekshe nazar aýdarady.

   Úshinshi kúntizbe-maııalardyń «Uzyn esep» dep atalatyn mıllıondaǵan jyldardyń aýmaǵyn qamtıtyn júıe. Bul kúntizbe boıynsha, Uzyn esep bizdiń zamanymyzdan 3113 jyl buryn bastalyp, 2012 jyldyń sońyna deıingi kezeńdi qamtydy. Maııalyqtar sol zamandarda-aq 2012 jylǵy jeltoqsan aıynyń 21-shi juldyzynda biz tirshilik etip otyrǵan ǵalamsharda tarıhı betburystar men uly ózgerister bastalatynyn aldyn ala boljap qoıǵan. Alaıda álgi qubylystardyń búge-shigesi bizderge tolyq jetpeı qalǵan.

                                              - - -

B.d.d. 24-22 myńjyldyqtarǵa jatatyn Sibirdegi Malta, Býret turaqtarynan tabylǵan órkenıettiń ıelerin ǵalymdar túrikterdiń arǵy babalary dep moıyndaǵan. Osynda tabylǵan zattardy zerttegen ǵalymdar sol kezdiń ózinde olardyń astronomııadan, astrologııadan joǵary jetistikke jetkenin dáleldedi.

           Malta múrdesinen tabylǵan astronomııalyq quraldar.

1929 jyly Irkýtskden 80 km jerdegi Malta aýylyna jaqyn jerden paleolıt dáýirine jatatyn, tas jáshikke jerlengen jas balanyń máıiti tabyldy. Sábıdiń bir ereksheligi- eki qatar tisi bolǵan. Sondyqtan bolar sábı erekshe qurmetpen jerlengen. Moladan kóptegen baǵaly zattar tabyldy. Solardyń ishinde ǵalymdardyń nazaryn erekshe aýdarǵan 4 zat boldy:

• Salpynshaqtary bar alqa.
• Beldiktiń toǵasy
• Kishkentaı taıaqsha
• Trapesııa beıneli taqtaısha.

Qazir Ermıtajda saqtaýly turǵan bul kóne dúnıe jádigerlerin jan-jaqty zerttegen ǵalymdar sol zamannyń ózinde Maltalyq babalar kún kalendary, aı kalendary, planetalardyń sıkly, aı, kún tutylý perıody sııaqty astronomııalyq esepteýler júrgizgenin anyqtaǵan.

Alqa men beldiktiń toǵasyndaǵy oıyqtar adamnyń uryǵynan sábı dúnıege kelgenge deıingi esepteýlerge paıdalanylsa, taıaqshaǵa shekilgen belgiler kún týtylýyn esepteýge jáne t.b. astronomııalyq esepteýlerge paıdalanylǵan.

Bul taqtaıshanyń artqy betine úsh jylan beınelengen. Al jylan túrikterde tylsym qupııanyń syryn ashý-tereń bilimniń belgisi. Ejelgi grek ańyzdarynda medısınanyń atasy- gıperboreıalyq Asklepııdiń erekshe belgisi jylan. Kóne túrki ańyzy boıynsha da temir ıgerýdiń qupııasyn úıretetin «Jylan qaıys» ańyz, salt-joralǵysynda da jylan basty tulǵa.

Osyndaǵy ortadaǵy úlken oramdaǵy oıyqtardyń sanyna 243 shetki oramdardaǵy oıyqtardyń sanyn 122 qosý arqyly kún kalendaryn 243+122=365 shyǵarady. Osy oramdardaǵy oıyqtardy paıdalaný arqyly túrli esepteýler júrgizgen deıdi ǵalymdar.

                               Kún sıstemasynyń kartasy.

Álemniń gelıosentrıstik kartasy (1jyl=365 kún) ýaqyttyń gelıosentrıstik beınesinde (kún/sholpan/aı=jer=mars/ıýpıter/satýrn), ýaqyttyń sarossha esebimen (1sar=486 jyl)

Kóne zamandaǵy ǵalymdardyń matematıka, astronomııa, astrologııa, genıkologııa salasyndaǵy jetistikterin (rudocs.exdat.com/docs/index-137881.html?page=6) saıtynan tolyǵyraq oqı alasyzdar.

Osynyń bárin qoryta kele aıtarymyz, budan 24-26 myń jyl buryn ómir súrgen babalar sol kezdiń ózinde tek jer betin ǵana emes, alys aspan álemin zerttep, keremet jetistikterge jetken. Ǵalymdardyń aıtýynsha Malta turǵyndary da Maııalyq týystary sekildi ártúrli maqsatta túrlishe kalendarlar qoldanǵan.

                                                   ---

Endi osy málimetterdi jınaqtap, budan 6000 jyl buryn muz basyp qalǵan ońtústik polıýstegi Antarktıdanyń kartasy men budan 12000 jyl buryn sý astyna kete bastaǵan soltústik polıýstegi Arktıkanyń kartasyn jasaǵan kimder degen suraqtarǵa jaýap izdep kóreıik.

Eýropalyqtar Kolýmb Amerıkany ashqanǵa deıin tipti Indııaǵa baratyn joldy da bilmeıtin. Keıbir zertteýshiler Kolýmb kóne kartany paıdalanǵan degen derek te keltiredi. Biraq eýropalyqtar Kolýmbty Amerıkaǵa Indııany izdep adasyp bardy deıdi. Naqty belgilisi túrikter myńdaǵan jyldardan beri saýda jasap, baryp-kelip júrgen Indııany bilmeıtin eýropalyqtar álemniń kartasyn jasaýy esh múmkin emes. Muny amerıkalyq ǵalymdar ashyq aıtyp otyr. Hepgýd pen Streıchan Oronteı Fıneıdiń kartasy da, Merkatordyń kartasy da kóne kartalardan kóshirilgen deıdi. Al Pırı Reıstiń ózi kartasyn kóne kartalardan kóshirgenin ashyq jazyp ketken.

• Budan 6000 jyl buryn muz basyp qalǵan Antarktıdany sol zamanda ómir súrgen, ári órkenıetinde sondaı karta syza alatyndaı joǵary deńgeıge qol jetkizgen adamdar syzǵan;
• Budan 12000 jyl buryn sý astyna kete bastaǵan Arktıkadaǵy araldardyń túrli kezeńderdegi kartasyn jasaǵan adamdar da sol kezeńderde ómir súrgen, ári kózben kórgen joǵary órkenıet ıeleri;
• Budan 6000 jyl buryn Antarktıdada ómir súrgen adamdar men budan 12000-8000 jyl buryn soltústik polıýstegi Arktıkada ómir súrgen adamdardyń bir-birimen jaqsy baılanysy bolǵan. Sebebi, Pırı Reıstiń kartasynda Arktıkadan Antarktıdaǵa deıin baratyn teńiz joly kórsetilgen. Charlz Hepgýd tipti Antarktıdanyń turǵyndary Soltústiktegi Arktıkadan kelgen degen qorytyndy jasaıdy.
• Pırı Reıstiń kartasyndaǵy teńiz joly Amerıka qurlyǵyn jaǵalap Antarktıkaǵa deıin jetedi. Onyń ústine Ońtústik Amerıka qurlyǵynyń tómengi shegi kóne kartalarda Antarktıkaǵa jalǵasyp jatyr dese de bolady.
• Osy kóne zamannyń kartasyn jasaǵan adamdardyń Qytaı jerimen baılanysy bolǵan. Sebebi:

a)Pırı Reıstiń, Oronteı Fıneıdiń kartalaryn qytaı jerinen 1137 jyly tabylǵan, tasqa shekip salǵan kartamen salystyrǵan Charlz Hepgýd olardyń birdeı ekenin anyqtap, osyndaı qorytyndy jasaǵan;

b) Qytaı jerinen b.d.d. 2250 jyly jazylǵan delinetin, Amerıka qurlyǵyna saıahatty sýretteıtin kóne kitap tabylǵan. Kitapta Amerıka qurlyǵynyń kórnekti jerleri óte dál sýretteledi.

Eýropanyń eń kóne órkenıeti delinetin grekter b.d.d. 620-555 jyldary ómir súrgen skıf Anaqarysty zákirdi oılap tapqan deıdi. Bul- grekter buǵan deıin teńizde júzýde artta qalǵandyǵyn bildiredi.

   Shyǵys Azııanyń kóne órkenıeti delinetin Qytaı tarıhshylary óz tarıhyn b.d.d. birneshe ǵasyrdan ǵana bastaıdy. Qytaı jerindegi budan 5000 jyldan asa buryn salynǵan pıramıdalarǵa hanzý(qytaı) halqynyń esh qatysy joq ekenin qytaı ǵalymdary moıyndaıdy. Sol sııaqty qytaı jerindegi tasqa shekip salǵan kartany jasaǵandar da, Amerıka qurlyǵyna saıahat jasaǵandar da qytaılar emes. Qytaı jerindegi kóne monastyrlardaǵy 5000 jyldan asa buryn jazylǵan kóne óte qundy kitaptardy órtep jibergen qytaılar, ol kitaptardaǵy tarıhı shyndyqty da jasyrǵysy keledi.

Evreıler úshin Izraıldiń ataqty patshasy Súleımen men Tırdiń patshasy Hıram uıymdastyrdy delinetin Qyzyl teńizden shyǵyp Úndi muhıtymen Indııaǵa jasalǵan saıahat úlken jetistik sanalady. « Altynǵa óte baı Ofır eline saıahat» týraly Bıblııada jazylady. Onda da bul saıahatty jasaǵan evreıler emes, atlanttardyń urpaqtary fınıkııalyqtar.

   Orystar 10 000 jyldyq tarıhy bar, kezinde Gerodot ańyz qylyp jazyp ketken Gıleıa eliniń qaldyǵy-kóne qala Kýrsemeldi sý astyna qaldyrǵan. Sebebi, ol orys tarıhyna qatysy joq, kerisinshe orystar sonsha jasyratyn túrikterdiń kóne tarıhyn pash etetin.

Árıne, qazir qalyńdyǵy 1500 metrge deıin jetetin qalyń muz astynda jatqan Antarktıdanyń budan 6000 jyl burynǵy turǵyndary týraly derekti arheologtar da, genetıkter de asha almasy sózsiz. Biraq Antarktıdaǵa Amerıka qurlyǵy arqyly jetkenin eskersek, olardyń izin Amerıkanyń baıyrǵy turǵyndary arasynan izdeýge bolady. Tabıǵı zilzalalardyń áserinen muhıttaǵy araldardan qaıyqpenen qonys aýdarǵan ońtústik Amerıkanyń keıbir halyqtarynyń ańyzdaryn aǵylshyn ǵalymy Djeıms Cherchvard jazyp alǵan.

« Amerıka «úndisteriniń» ishinde jan-jaqty damyǵan biregeı jazý júıesi tek maııalarda bolǵan. Ǵylymda bul XVI ǵasyrdan málim. Alaıda odan beri tórt ǵasyr ótse de maııa ıeroglıfiniń astronomııa men kúntizbelerge qatystysy bolmasa, basqasy báz qalpynda kúni búginge deıin syry ashylmaǵan jumbaq kúıinde myzǵymaı tur» deıdi resmı derek.

Maııalardyń astronomııa salasyndaǵy keremet jetistikterin jan-jaqty taldap, matematıka salasyndaǵy jetistikterin óz paıdalaryna paıdalanyp, qajet kezinde kóne ańyzdaryn da oqyp júrgen (mysaly D.Cherchvard) eýropalyqtar, maııa ıeroglıfteriniń astronomııa men kúntizbege qatystysynan basqasynyń syry ashylmaǵan dep sendirgisi keledi.

Al eýropalyq «Uly kartograftar» budan 8000-12000 jyldar buryn joıylyp, sý astyna ketken araldardyń kartasyn Eýropalyq orta ǵasyrlyq bilim deńgeıimen salý múmkin emes ekenine qaramastan óz atynan salyp, tipti qazir joq araldyń atyn da dál kórsetedi.

Amerıka qurlyǵynda qatardaǵy qyzmetker esebinde birneshe ret qana bolǵan Amerıgo Vıspýchchı «Eýropa men Japonııanyń arasyn Atlant muhıtynan basqa taǵy bir materık pen muhıt bólip jatyr» degen keremet jańalyq ashady. Ony qaıdan bildi? Eń keremeti shala saýatty usaq saýdagerdiń sózine bári op-ońaı sene salady.

Osynyń bári aqylǵa sımaıdy, sondyqtan da kóńilge kúdik uıalatady.

Amerıkalyq ǵalymdar Hepgýd pen Streıchan durys aıtady, eýropalyq kartograftar bul kartalardy kóne kartalardan kóshirip alǵan.

   Sonda ol kartalardy olar qaıdan alýy múmkin? Hepgýd kartalardy sferoıdtyq geometrııa tásilimen tekserip, kartalardy proeksııalaǵanda ortalyq Kaır qalasy mańyna keletinin, basqasha aıtsaq kóne kartany Egıpet jerinde jasaǵanyn aıtady. Al Pırı Reıstiń, Gerard Merkatordyń, Oronteı Fıneıdiń kartalarynda barlyq geografııalyq birlikter durys kórsetilgenimen, masshtabtarynda qatelik baryn anyqtaǵan. Bul burynǵy kóshirilgen kóne karta men jańadan syzylǵan kartalardyń sentrleri men masshtabtary týra kelmegendikten bolǵan degen qorytyndy jasaǵan.

Sol sııaqty kóne kartalardyń qytaı jerindegi monastyrlardaǵy kóne manýskrıpter arasynan da shyǵýy múmkin. Tasqa shekip karta salǵan adamdar, manýskrıpterde nege karta salmasqa?

Al eń negizgisi, kóne kartalardyń amerıkalyq maııa jazbalary arasynan tabylýy múmkin. Antarktıdanyń baıyrǵy turǵyndary osy Amerıka qurlyǵyna qonys aýdarǵan bolýy kerek. Al Antarktıdanyń kóne kartasyn tek sol halyqtan shyqqan ǵalymdar ǵana sala alady. Amerıka qurlyǵynda birneshe ret bolyp kelgen Amerıgo Vıspýchchı óz jańalyǵyn Amerıkadan alyp kelgeni sózsiz. Amerıgo Vıspýchchıdiń qolyna Amerıkada maııalardyń kóne jazbalary men álemniń kartasy túsken sııaqty.

Gerard Merkatordyń da qolyna osyndaı kóptegen kartalar túsken bolsa kerek. Onyń ústine Gerard Merkator dúnıege kelgen Nıderlandy jeri kóne atlanttardyń jeri bolyp tabylady. Ǵalymdar qazirgi Belgııa halqynyń 63%-iniń geni R1b1a2 gaplogrýppasyna jatatynyn anyqtaǵan. Bul gaplogrýppa ıeleri kóne atlanttardyń urpaqtary. Gerard Merkator gımnazııada kóne tilderdi oqyp úırengen. Demek ol kóne jazbalardaǵy jazýdy oqyp, túsine alǵan. Gerard Merkatordyń uly Rýdolf Merkator óziniń 1595 jyly jarııalaǵan «Soltústiktegi Jerlerdiń» kartasynda áldeqashan jer betinen joıylyp ketken araldardyń kóne attaryn da dál kórsetken.

   Endi, osy málimetterden qorytyndy jasaıyq;

• Bul kartalardy jasaýǵa qazirgi eýropalyqtardyń da, qytaılardyń da, evreılerdiń, orystardyń da esh qatysy joq;
• Hepgýdtiń zertteýiniń nátıjesi boıynsha ertede Antarktıdada qonystanǵandar soltústiktegi Arktıkadan kelgen. Olardyń keıinnen qonys aýdarýǵa eń qolaıly jeri Amerıka qurlyǵy.
• Amerıkalyq túrik tektes maııalardyń eýropalyqtar barǵanǵa deıingi órkenıette jetken jetistikteri óte joǵary. Olardyń astronomııa salasyndaǵy jetistikterine qazirgi zamanǵy ǵylymnyń ózi jete qoıǵan joq dese de bolady.
• «Sibir arheologııasynyń atasy» akademık A.P.Okladnıkov turikter dep moıyndaǵan b.d.d.24-22 myńjyldyqtardaǵy Malta, Býret turǵyndary da sol kezdiń ózinde astronomııa, matematıka, gınekologııa (bul bizge belgilileri ǵana) salasynda úlken jetistikterge jetken.
• Jazý-syzý salasynda da túrik halyqtarynyń alǵashqylyǵy daýsyz;

a) Eýropadan tabylǵan kóne jazýlar Vıncha jazýy da, Lepındik Vır jazýy da (b.d.d.IV-VI myńjyldyqtar) túrki tekti Etrýskler jazýynyń bastapqy kezeńi bolyp shyqty;

b) Terterıı jazýy (b.d.d. 5500 jyl) da, Ýkraına jerinen tabylǵan Tas Mola jazýy da (b.d.d.VIII myń jyl),(shýmerolog A.Kıfıshınniń eńbegi «Drevnee svıatılıshe Kamennaıa Mogıla. Opyt deshıfrovkı protoshýmerskogo arhıva XII-III tysıacheletıı do n.e.» dep atalady.)

           shýmer jazýynyń bastapqy kezeńi ekeni dáleldendi.

• Qytaı jerindegi monastyrlardaǵy budan 5000 jyl buryn jazylǵan jazýlardy qytaılar órtep jibergen. Sebebi, ol jazýlardy jazǵan qytaılar emes.
• Qytaı jerindegi júzdegen pıramıdalardy salǵan, kóne jazýlardy jazǵan kóne túrikterdiń Amerıka qurlyǵyndaǵy Aǵaıyndarymen baılanysy bolǵan. Sebebi;

a) amerıka qurlyǵyna saıahat týraly kitap tabylǵan;

b) qytaı jerinen tabylǵan tasqa shekip salynǵan kartada jer júziniń kartasy óte dál beınelengen.