D.KRIVOShEEV:1-MAMYR - BÁRIMIZGE ORTAQ TIL QAZAQ TILI KÚNI BOLSYN!

Qazaq tiliniń latynǵa kóshýi týrasynda  BAQ qana emes Qazaqstandaǵy ózge ult ókilderi de óz pikirlerin  bildirýde. Denıs Krıvosheev esimdi jýrnalıst óziniń feısbýktaǵy paraqshasynda óz pikirin bildirdi. Qamshy aqparattyq agenttigi jýrnalıstiń pikiri men usynysyn oqyrman nazaryna usynady.

"1 mamyr da ótti. Bul meıramnyń uzaq jáne baı tarıhy bar. Qazaqstanda bul kún –halyqtar dostastyǵy men birligi kúni. Eńbek, ınternasıonalızm kúni emes, halyqtar kúni. Birge ómir súretin adamdardyń kúni. Birikken ujymnyń jetistigi, memleket –  sımvoldardyń ǵana emes, bir ıdeıamen birikken bir komanda. Ol komandanyń basty maqsaty- bir-biriniń bastamasyna qoldaý kórsetý.

Osyǵan oraı, men mamyrdyń birinshi kúninde qazaq tiliniń latyn grafıkasyna kóshýin qoldaýǵa shaqyramyn. Sonymen birge, osy kúndi Qazaq tili kúni etip belgileýge shaqyramyn.

Bul ıdeıamdy negizdeý úshin Qazaqstandaǵy qazaq emes ult ókilderine bul bastamanyń mańyzdylyǵyn túsindirip kóreıin.

1. Eger halyq osylaı jasaǵan durys dep eseptese, solaı bolýy tıis. Qazan revolıýsııasynan keıin orys tili úlken transformasııaǵa ushyrady. Zańdylyqtar ózgeriske ushyrady, barlyq ádebıetti qaıta basyp shyǵarý qajettiligi týdy.

Bul reformany qoldaǵandar da, oǵan qarsy shyqqandar da boldy. Biraq nátıjesinde bul reforma tildi baıytty.

Latyn grafıkasyna kóshý tildi qaıta qabyldaýǵa áser etedi. Demek, tildi qabyldaý men túsiný ońtaılanatyn bolady. Dúnıejúzi tilderi osyǵan umtylady.

2. Bul jańalyq emes. Qazaqstan buryn da latynsha jazǵan.

3. Latyn-kompıýter tili. Alaıda biz qabyldaı bermeıtin pernetaqtadaǵy jazýlar tili.

4. Áripter men sımvoldardy bilý-tildiń ózin bilý degen sóz emes. Máselen bolǵarlar orys tilin bilmeıdi, sondyqtan ony túsinbeıdi, bul tilde sóıleı almaıdy, mońǵoldar da solaı.

Áripter-bul sózdiń maǵynasyn túsinýge járdem etetin sımvoldar.  Fransýz, nemis, aǵylshyn, ıspan tilderindegi latyn- tildi túsinýge múmkindik bermeıdi. Zamanaýı alfavıt kóne alfavıt emes. Ol ýnıversaldy. Sımvoldardyń dybystan basqa eshqandaı máni joq.

5. Latyn álemi nemese kırıllısa álemi degen nárse joq. Tek qana alfavıtti argýment retinde qoldanatyn ıdeologııalar bar.

6. Zamanýı adam úshin alfavıttiń eshqandaı alyp bara jatqan maǵynasy joq. Al qazaqtar bolsa grýzın nemese arab alfavıtine, qytaı jazbasyna kóship jatqan joq, bul-latyn.  Eger kırıllısada mátindi túsinbeı oqı alsań, latynda da oqı alasyń degen sóz.

7. Kez-kelgen  tildi latynsha jazýǵa bolady. Sımvoldar-bul tek sımvoldar. Eń bastysy- zańdylyqtar  men normalardy anyqtaý kerek. Qalǵany- ádet máselesi.

Jáne eń bastysy- álem ózgeredi. Adamnyń sózin bir ýaqytta aýdaratyn gadjetter paıda bolyp jatyr.  Bir tilden ekinshi tilge aýdarý algorıtmderi de paıda bolýda. Tildiń maǵynasy tehnologııalyq emes, salt-jora máselelerine qaraı yǵysýda. Fýtýrologtar barlyq álem bir tildi bolady degen boljam jasaýda. Jáne ol til- latyn bolýy múmkin.

Mamyrdyń birinshi kúni - jańa qazaq tiliniń kúni bolsyn. bizdiń qoldaýymyzben osy bastama iske asyrylsa, latynǵa kóshý de ortaq is bolmaq. Qazaq tili- jergilikti halyqtyń týǵan tili, elimizdiń tili. Demek, bárimizge ortaq til. Bilsek te, bilmesek te ol -ortaq til. Latynǵa kóshý- barlyǵymyz úshin qazaq tilin úırený men túsinýge jasalǵan úlken qadam bolmaq".

 

aýdarǵan Nazerke Musa