OŃAIGÚL TURJAN: DIMASh BIZDIŃ UIYQTAP QALǴAN SEZIMDERIMIZDI QAITA TIRILTTI

«Dımash» jaıly esse-kitap dúnıege keldi. Shyn aıtaıyq, Dımashtyń jankúıerleri úshin, balasynyń Qytaıdan tolaǵaı jeńispen oralǵanyna áli de senbeı júrgen, avasııa men sensasııadan basy aınalyp, eseńgirep júrgen qazaq úshin bul úlken sıýrprız boldy. Osyndaı erekshe mánerde jaryq juldyzymyz Dımash jaıly kitap shyqty degen jańalyqty alǵash ınstagramnan oqyp bildik. Avtory qazaqtyń súıikti aqyn qyzy, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, EUÝ-niń «Teleradıo jáne PR» kafedrasynyń dosenti Ońaıgúl Turjan. Qýanyshy qoınyna syımaı, alǵashqylardyń biri bolyp halyqtan súıinshi surap, tusaýy áli kesilmegen dúnıege aqparattyq demeý kórsetkisi kelgen Qamshy aqparattyq agenttigi aqyn Ońaıgúl Turjanmen suhbat qurǵan bolatyn.

–Kitapty jazý, ony basyp shyǵarý biraz ýaqytty kerek etetin jumys. Eger de bul kitap onyń jeńisine arnalsa, siz kitapty qashan jazyp úlgergensiz? Dımashtyń álem ánshisi atanyp, elge oralǵanyna kóp bola qoıǵan joq. Álde Dımashtyń juldyzy erekshe jarqyraıtynyn aldyn-ala sezdińiz be?

  Kitaptaǵy áńgime Dımashtyń jeńisi týraly ǵana emes. Onyń jeńisi «I am a Singer» bastalǵanda alǵash oryndaǵan áninen-aq bastalǵan. Konkýrs qorytyndysynda qandaı oryn alatyndyǵyna qaramastan, ony álem moıyndap qoıdy. Men de sol álemniń bir túıir bólshegi edim. Ánshilik degen grammen ólshenetin salmaq emes. Ánshilik ánshilikpen ǵana ólshenedi. Men Dımashtyń jalpy ánshilik talanty týraly, onyń túpki negizi týraly jazdym. Kórermender men olardyń ónerdi baǵalaýynyń sebepteri, konkýrstyń ózi, qytaı kórermenderiniń ózindik erekshelikteri týraly jazdym. О́tken jyly «Slavıan bazaryndaǵy» jeńisinen keıin biz ózimizdiń «Tumar» jýrnalymyzda Dımashpen suhbat jarııalaǵan bolatynbyz. Sol kezde ol «Tanymal ánshi Tamara Asardyń grýzınniń kontralto ánshisi Tamara Gverdsıtelımen qosylyp «Aqbaıandy» aıtqany meni tánti etti. Men de sheteldiń «men» degen ánshilerimen qazaqtyń halyq ánin shyrqaǵym keledi» degen bolatyn. «I am a Singer» bastalǵanda onyń dál sol baǵytqa bet burǵanyna jáne dál sol armanyna jetpeı qoımaıtynyna kúmánim qalǵan joq. «I am a Singer» konkýrsyndaǵy alǵashqy ánin aıtyp shyqqannan keıin men Dımashtyń ákesi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Qanat Aıtbaevtan suhbat aldym. Suhbatqa kóp áńgime syımaıtyny belgili. Biraz oılarym aıtýsyz qaldy. Qanatqa telefon soǵyp, aıtaıyn degenderimniń teń jartysy syımaı qalǵandyǵyn, endi ony maqala etip jazýǵa nıetti ekendigimdi aıtyp, kelisimin aldym. Degenmen, Dımash kóńildiń túkpirindegi án óneri jaıly ishte jatqan talaı oılarymdy qozǵap jiberdi. Endi ol maqalanyń da kólemine syımaıtyn boldy.  Sóıtip osy kitap az ýaqyttyń ishinde jazyldy. Men jazaıyn dep jazǵan joqpyn, ózi jazyldy degenim dálirek bolatyn shyǵar. Bul bir jaǵynan talantty der kezinde baǵalaýǵa óz tarapymnan qosqan shaǵyn ǵana úlesim dep esepteımin.  

 

–Dımash qatelespesem, sizdiń jerlesińiz. Bir topyraqtan shyǵýlaryńyz da óz áserin tıgizgen shyǵar?

Joq, Dımash meniń jerlesim emes. Ol – Aqtóbeden. Men – Mańǵystaýdan. Maǵan áser etkeni onyń tek ánshiligi ǵana desem, ol qysqa qaıyrǵandyq bolady. Ol álem aldynda óziniń qazaqy tárbıesin kórsetti. Álem aldynda qazaqy tárbıe degenimiz – parasattylyq jáne patrıottyq ekendigin tanytty. Úlken sahnadan «Assalaýmaǵalaıkým!» dep amandasyp, tek qazaq tilinde suhbat berdi. Munyń ózi óz elimizde júrip, óz tilimizde sóıleýge namystanatyn qazaqtardyń aldynda tilimizdiń bedelin altyn taqqa otyrǵyzdy der edim.  Bul tek meniń ǵana emes, talaı qazaqtyń kóńiline qýanysh syılaǵany anyq.

 

– «Mýzyka týraly tek mýzykatanýshylar jazsyn» degen ereje bar shynymen de. Siz ol erejeden keshirim surapsyz. «Biz Dımash arqyly ózimizdi basqasha tanı bastadyq» depsiz ınstagramdaǵy jazbańyzda. Sonda bul kitap mýzyka jaıly ma, qazaqty taný jaıynda ma? Esse-kitaptyń burynǵy kitaptaryńyzdan ereksheligi nede bolmaq?

Bul kitap, árıne,  Dımash týraly. Al Dımash týraly áńgimeniń mýzyka, jalpy án óneri týraly áńgimeden alshaq turmaıtyny belgili.  Mýzykatanýshy bolmasam da, mýzyka týraly jazǵan sebebim mynaý: mýzyka mýzyka úshin emes. Ol sony tyńdaıtyn halyq úshin. Tyńdarman bar bolsa – óner bar. Baǵalaıtyn tyńdarman joq bolsa, óner de joq. О́nerdiń sýsyndaıtyn ózegi – halyqtyń kókireginde. Men sol tyńdarman halyqtyń biri retinde ónerge degen, ánshilikke degen jáne Dımashtyń ónerine degen óz kózqarasymdy aıttym. Kórermenge baǵa berip kórmegen basymyz – kórermendi jáı ánsheıin erigip kelip otyrǵandar retinde qaraıtyndyǵymyzdy olar týraly bir aýyz áńgime jazbaıtyndyǵymyz arqyly dáleldep júrgen sııaqtymyz. Biz negizinde óner ıesine qanshama qol soǵatyn bolsaq, kórermenge  odan da zor qol soǵýymyz kerek. О́nerdi óltirmeı kele jatqandyǵy úshin. Men osy týraly da jazdym. Biz ımıdj degen máselege nemquraıly qarap kele jatqandardyń birimiz. Múldem qate. Dımashtyń ımıdjine qarap otyryp men sony uqtym. Biz talaı nárseni joǵaltqandarmyz. Men sony jazdym. Biz tipti ózimizdi óte kúrdeli jaratylys retinde tanýdan da bas tartqan sııaqtymyz. Sony jazdym. Osynyń bári Dımashtyń ánin tyńdap otyrǵanda kelgen oılar. Dımash bizdiń uıyqtap qalǵan nemese kóńil muhıtymyzǵa batyp ketken sezimderimiz ben oı-túıinderimizdi qaıta tiriltti. Al bul kitaptyń jazylý ereksheligin oqyrman ózi aıtatyn shyǵar.

 

– Dımash sizge eksklıýzıvti suhbat berdi me? «Dımash» esse-kitabynda Dımash jaıly esh jerde aıtylmaǵan dúnıe oqyrmanǵa jarııa bolady ma?

Dımash maǵan eksklıýzıvti suhbat bergen joq. Ol «I am a Singer» konkýrsynyń uıymdastyrýshylarymen jasalǵan kelisimsharty boıynsha ázirge suhbat bere almaıtynyn Alpamys Sharımov ta, Qanat Aıtbaev ta aıtqan. Sondyqtan basqa jurt bilmeıtin jańalyq degennen góri, bul kitapta Dımashtyń basqa jurt nazar aýdarmaǵan qyrlary týraly aıtyldy desem durysyraq bolady. Jalpy erekshe talant ıesi adamdar óziniń is-qımylymen, sóılegen sózimen nebir keshendi oılarǵa silteme jasap júredi ǵoı. Sol siltemeler kóptegen máseleler jaıly áńgime qozǵatty.

 

–Kezinde otandyq bir mýzykalyq-televızııalyq joba barysynda aıtysker aqyn Rınat Zaıtov Dımashty qatty synǵa alǵan bolatyn. Dımash Qytaıda jurtty tań qaldyra bastaǵanda eski sol vıdeo ǵalamtorda qaıta tarala bastap, shý shyǵardy. «Dımashta» Rınat Zaıtovqa oryn bar ma? Onyń aǵynan jarylyp, suhbat bergeni halyqqa kerek sııaqty.

Talantqa ár kezde ár túrli baǵa berilýi múmkin. Ol baǵalaýshyǵa baılanysty. Biraq shyn talant ıesi baǵalaýshynyń deńgeıine táýeldi emes.

 

–Elbasy Dımashty qabyldaǵan kezde «qazaq degen halyq óte jaqsy kórgennen qushaǵyna qysyp, óltirip jiberýi múmkin, sodan baıqa» dep atalyq aqylyn aıtty. Qazaqtyń mahabbaty qasiretke aınalmas úshin Dımash neden saqtaný kerek? О́zin qalaı ustaǵany durys?

Qazaqtyń mahabbaty qasiretke aınala qoımas. Oǵan bilimin shyńdaý kerektigi týraly Maıra Muhamedqyzy da, Aıman Musahodjaeva da óz pikirlerin bildirgenin oqydym. Naǵyz talant ıesiniń aınalasynda qyzǵanysh ta qatar shaýyp júretini túsinikti. Biraq, onyń bári qandaı da bir aýyr keselin tıgizip keter dep oılamaımyn. Elbasy aıtqandaı, densaýlyǵyn kútip, ár nársege salmaqpen qarap júrse, halyqtyń shynaıy mahabbatynyń ózi Dımashty áli talaı bıikterge jetkizedi.

 

–Kitap qazaq tilinde. Dımash álemdik masshtabtaǵy juldyz. Negizgi (bul jerde Dımash úshin ólip-óshýge daıyn kádimgi fanattardy aıtyp otyrmyn) jankúıerleri Qytaıda. Qytaıdan aýdaryp basaıyq degen ótinish-usynystar túspedi me? Tússe, qandaı sheshim qabyldaısyz?

Qytaıdan qyzyǵýshylyq tanytyp jatqandar bar. Al ony qytaı tiline aýdartý máselesin ýaqyt kórseter dep oılaımyn. Kitaptyń jaryqqa shyqqany da keshe ǵana ǵoı.

 

–Dımashtyń ata-anasy Qanat pen Svetlana kitaptyń dúnıege kelýi barysynda qandaı ról oınady? Dımashtyń balalyq shaǵy kitapta qamtylǵan ba?

Kitapta Qanattyń da, Svetlananyń da aıtqan oı-pikirleri barshylyq. Tipti negizinen osy kisilerdiń aıtqandaryna súıenip jazdym desem de bolady. Dımashtyń bala kezdegi ómirge kózqarasy týraly da jazdym. Ol kózqarasty qaıdan tapqanym kitapta jazylǵan.

 

–Kitaptyń jarnamasyn júrgizý maqsatynda arnaıy pıar mamandardyń kómegine júginesiz be?

 Joq, júginbeımin. Men ózim pıar teorııasy men praktıkasy týraly Stambýl ýnıversıtetiniń professorlary Aıdemır jáne Aıla Okaımen birigip oqýlyq jazǵan mamanmyn. «Imıdjelogııa» atty oqý quralynyń avtorymyn. Solaı bola tura, arnaıy pıar mamandaryn jaldaǵanym uıat shyǵar. Biraq, bizdiń Qazaqstanda kitap pıary degen múldem joq deýge bolady. Kerisinshe, sheteldik avtorlardyń kitaptaryn jaqsy tanystyramyz. Al bizdiń qazaqstandyq avtorlardyń qanshama tamasha týyndylary oqýshysyn taba almaı, sórelerden qarap tur. Sondyqtan pıar máselesi bizde óte kenje qalǵanyn moıyndaýymyz kerek. Ony damytý úshin biz qazir ýnıversıtette arnaıy mamandar daıarlap jatyrmyz.

 

–Kitaptyń tusaýkeserin qaı qalada, qalaısha kespekshisiz?

Kitaptyń tusaýkeserin Astanada ótkizemiz buıyrtsa. Taıaý arada bolatyn shyǵar.

 

–Tusaýkeserde kútpegen tosynsyı uıymdastyrylady ma?

Tosyn syı týraly ázirge oılanǵanymyz joq.

 

Ońaıgúl hanym, «Dımash» atty kitabyńyzdyń jaryqqa shyǵýymen quttyqtaımyz. Dımash inińizge qoldaý bildirip, qoltyǵynan demep, kitap keıipkeri atanýyna sebepker bolǵanyńyz úshin Dımash jankúıerleri atynan alǵys bildiremin. Qamshy aqparattyq agenttigi sizge shyǵarmashylyq tabys tileıdi.

 

Suhbattasqan Jazıra Baıdaly