"Bórisyrǵaq" kiripti: sary aıaz qashanǵa deıin jalǵasady?

Bolat Bopaı qazaqtyń aspan esebine saı 12 aıdaǵy 24 amaly týraly aqparatpen bólisip, aldaǵy aıǵa boljam jasady, dep habarlaıdy Qamshy.kz.

Etnograf-maman ata-babamyzdyń tańnyń atýyna, kúnniń batýyna, qustyń qaıtýyna, oralýyna, sýdyń aǵysyna, bulttyń aýysyna, jándikterdiń qımylyna, aı, kún, juldyzdardyń oryn almasýyna, jel men borannyń soǵý baǵytyna, aıdyń kirisine qarap, aýa raıyn dóp boljaǵanyn aıtady.

1. Naýryz aıynyń 9-24 juldyzy «Bes qonaq amaly» dep atalsa, 18- 21 juldyzy «Áz amaly» kiredi. О́liarada kún salqyndaıdy. Qarly burqasyn bolady. 26-28 juldyzy "Qus qanaty amaly" kirip, qypylyqtap qar jaýady. Osy qarmen jyl qusy ilese keledi. Qazaqtyń «Qus qanat amaly» dep júrgeni osy.
2. Kókek aıynyń 9-14 juldyzynda «Ot amaly» kiredi. Jer oty tebindep, mal kók ishekteı bastaıdy. 18-19 juldyzy «Qyzyr qamshysy amaly» nemese «Sáýir amaly» kiredi. Bul amalda kún kúrkirep, naızaǵan jarqyldaıdy. Soǵan qarap, bul amaldy keı aımaqtarda «Qyzyr qamshysy amaly» dep te atap ketken. Al baǵyzaman esepshileri ony «Sáýir amaly» dep ataǵan. Osy amal kezinde ata-babamyz jaýǵan jaýynǵa bastaryn tosatyn yrym jasaǵan. «Kóktemdegi jaýyn - saýyp turǵan saýyn» dep baǵalaǵan.
3. Mamyr aıynyń 9- 14 juldyzynda «Sartan amaly» (keı aımaqta muny «Búrshik amaly», «Qyzyl jumyrtqa amaly» dese, basqa óńirlerde «Quralaı salqyny» deıdi), 19-25 juldyzynda «Zaýza amaly» kiredi (bul kúnderi Sartan juldyzynan keıin, Zaýza juldyzy týady). Kıikter quralaıyn - laǵyn órgizse, qaz-úırek balapanyn jumyrtqadan shyǵarady). Osy amaldardan keıin Úrker shoq juldyzy aspannan ǵaıyp bolady. 29- 31 juldyzy - óliarada «Úrkerdiń batýy amaly» kirip, kóktem amaldary tolyq aıaqtalady.
4. Maýsym aıynyń 9-14 juldyzynda «Qyrkúıek», 19- 25 juldyzynda «Myrza» amaldary kiredi. Bul kezde jazdyń aq jaýyndary bastalady.
5. Shildeniń 9-14 juldyzynda «Bas shilde amaly», 19- 25 juldyzynda «Sarsha amaly» kiredi. Osylaısha shildeniń aptap ystyq kúnderi bastalady.
6. Tamyz aıynyń 9-14 juldyzynda «Úrker tolǵaq», 19- 25 juldyzynda «Sarsha tamyz» amaldary bastalady. Osy kezde Úrker aspanǵa kóteriledi. Artynan Tarazy juldyzy týyp, tań men kesh salqyn tartady. Osy amaldar ótkende jaz mezgili aıaqtalady.
7. Qyrkúıek aıynyń 9-14 juldyzynda «Masaq», 19-25 juldyzynda «Tarazy» amaldary kiredi. Aspanda Súmbile juldyzy týady. Tary bıdaı pisedi. Eginge oraq salynady. Sý sýıdy.
8. Qazan aıynyń 9-14 juldyzynda «Qarajel», 19-24 juldyzynda «Buǵy múıiz» amaldary kiredi. Bul kezde jaýǵan qarǵa buǵylar múıizin tósep, kele jatqan qystyń qyryn baıqatady. Múıizi syrqyrasa, bul qystyń qatty, aıazdyń kúshti bolatynyn sezip jer aýdaryp ketedi. Al múıizi syrqyramasa, jaılanyp jaıylyp júre beredi. Sondyqtan bul amaldyń atyn «Buǵy múıiz» dep ataǵan.
9. Qarasha aıynyń 9-14 juldyzynda «Qaýys», 19-25 juldyzynda «Boqyraý» amaldary kiredi. «Qaýys kári-qutańdy taýys» dep , qys qyrynan shyqpaıtyn maldy soıyp ne satyp jiberedi. Osy amalda kún kúrt sýyp, boqqa qyraý qatady. Soǵan qarap ony «Boqyraý amaly» dep ataǵan. Bul amaldar ótken soń , kúz amaldary tolyqtaı aıaqtalady.
10. Jeltoqsannyń 9-14 juldyzynda «Aqyrap», 19-25 juldyzynda «Serne» amaldary kiredi (Bul amaldy keı aımaqta «Qyrbastyń qyzyly», «Tekeburqyldaq», «Arqarjalaq» dep te ataıdy). Bul - aıazdyń den alyp kúsheıgen kezi.
11. Qańtardyń 9-14 juldyzynda «Qyryqaıaq», 19-25 juldyzynda «Toqyraý» amaldary kiredi. Sońǵysynda tún uzaryp baryp toqyraıdy. Buny «Túnniń qysqy toqyraýy» dep ataıdy. Soǵan qarap ony «Toqyraý amaly» dep ataǵan.
12. Aqpannyń 9-14 juldyzynda «Aqpan», 19-25 juldyzynda «Ut» nemese «Taqpan amaly» kiredi. (Bul amalda Úrker shoq juldyzy tas tóbede turady. Kúni-túni saqyldaǵan sary aıaz júredi. Qar ombylap túsedi. Osy amaldardan keıin, qys amaly tolyq aıaqtalady.

«Qazaq halqy bir jyldaǵy 24 amaldy durys esepteýdiń nátıjesinde, qystaýǵa qaı aıda kóshý, kókteýge qaı mezgilde barý, otarǵa maldy qashan aıdaý, jaılaýǵa qashan qonystaný, jolǵa qandaı sátti kúnderi shyǵý, juldyzǵa baǵyp ótkel, sýattardy jańylmaı tabýdyń joldaryn, tájirıbelerin jasaǵan.

Mine, "Astrolog halyq" dep uıalmaı turyp, qazaq halqyn aıtýǵa bolady.

Al, 2024 jyly Grıgorıan esebi boıynsha, qańtar aıy - jańa jyl. Hıjıra esebi boıynsha, alda Qoıan jylynyń sońǵy eki aıy áli bar. Qoıan jyly naýryz aıynyń 21 kúni aıaqtalady. Osy negizde eseptegende qańtardyń 1 - 28 juldyzynda «Bórisyrǵaq», «Bóriuıyq», «Bóritaban» degen amal kirip, qalyń qar jaýyp, kún sýyp, sary aıaz bolady.

Aqpannyń 9-16 juldyzy «Aqpan amaly» kiredi. 19-27 juldyzy «Taqpan amaly» kirip qalyń jaýyp, qatty aıaz bolady. Sosyn ary qaraı Ulý jyly kirip kóktem amaldary kire bastaıdy», - deıdi Bolat Bopaıuly.