О́limniń jedelsatysy

Qozǵalystyń bul túri áldeqashan qaýipsiz bolýdan qalǵan. Lıftterdi ornatý men paıdalanýdy quzyrly organdar nashar baqylaıdy. Tıisti materıaldyq-tehnıkalyq bazasy joq kez kelgen jeke kásiporyn jolaýshylar men júk lıftilerin ornatyp, rettep, jóndeı alady. Oǵan arnaıy qoıylǵan biliktilik talaptary joq. Bul máseleniń túbiri 2014 jyly elevatorlardyń jumysyn baqylaý jergilikti atqarýshy organdarǵa berilgeninde. Kóptegen aımaqtarda baqylaýdy júzege asyrý úshin resýrstar jetispeıdi. Osydan keıin lıftke baılanysty apattar jıilep ketken.

Elimizdegi turǵyn úılerdegi lıftterdiń 4 myńnan astamy jóndeýdi nemese aýystyrýdy qajet etedi. QR Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń málimetinshe, 2018-2022 jyldar aralyǵynda elimizde lıftterdiń durys jumys istemeýi saldarynan 13 tótenshe jaǵdaı tirkelgen. Onyń 8-i adam ólimimen aıaqtaldy. Bıyl da qaıǵyly oqıǵalar kóp boldy. Aqtaý qalasynda lıft qulap, 34 jastaǵy er adamdy basyp qaldy. Kúni keshe Astanada Baıtursynov kóshesindegi kópqabatty úılerdiń birinde lıft ishindegi temir konstrýksııa turǵynnyń basyna qulady. «Aljır» mýzeıinde jedelsaty qulap, eki áıel japa shekken. Qylmystyq kodekstiń 306-babynyń 2-bóliginiń 2-tarmaǵy «Qaýipsizdik talaptaryna saı kelmeıtin taýarlardy shyǵarý nemese ótkizý, jumystardy oryndaý nemese qyzmetterdi kórsetý» boıynsha is qozǵaldy. Lıft jańa bolǵanymen, qaýipsiz emes ekeni, jóndeý, tekserý jumystary olqy júrgizilgeniniń dáleli osy.

Qazaqstan lıftshileri ulttyq qaýymdastyǵynyń prezıdenti Erjan Igibaevtiń aıtýynsha, naryqta lıftterge qyzmet kórsetý jáne ornatýmen aınalysatyn biliktiligi joq, ulttyq standartqa saı isteı almaıtyn kompanııalar kóp. Alaıda, olardy tekserýge moratorıı kedergi keltiredi. Sondyqtan ýákiletti organdar eshqandaı shara qoldana almaı otyr. E.Igibaev attestaty joq kompanııalardyń da tender utqan kezderi kezdeskenin aıtady. Adam qaýipsizdigi emes, jekelengen adamdardyń qaltasyn qampıtý basty orynǵa shyqqan.

Qazaqstannyń lıft operatorlarynyń ulttyq qaýymdastyǵynyń dereginshe, basty problema – eskirgen lıftterdiń kóptigi jáne tıisti jóndeý jumystarynyń júrgizilmeýi. Qazaqstanda merzimi 25 jyldan asyp ketken 4500-ge jýyq lıft shuǵyl aýystyrýdy qajet etedi. Bul jaǵynan Pavlodar oblysy kósh bastap tur. Munda 1000-nan astam lıftti aýystyrý kerek.

25 jyl qoldanysta bolǵan lıftterge baǵalaý júrgizilýi tıis. Baǵalaýdy zańnamaǵa sáıkes akkredıttelgen jáne lıftke qyzmet kórsetýge jaýapty uıym júrgize alady. Biraq kompanııa jaramdy dep tapsa, jumysyn jalǵastyra beredi.

Jospardan tys jóndeýge ne aýystyrýǵa qomaqty qarajat qajet. Turǵyndar daýysqa salyp, toltyrylǵan hattama turǵyn úı saıasaty basqarmasyna qarasty kommýnaldyq kásiporynǵa beriledi. Osy qujat negizinde paıyzsyz aqsha bólinip, aı saıynǵy tólem túrinde aqsha alynady. Mysaly, Almatydaǵy Jarokov-Levıtan kósheleriniń qıylysyndaǵy toǵyz qabatty úılerdiń birinde aýystyrylǵan jańa lıft úshin turǵyndar aı saıyn 14 myń teńge kóleminde tólem jasap keledi. Bul tólem 3 jyl merzimge sozylmaq. Jalpy qunyn esepke alsaq, atalǵan merzimde 12 mln 96 myń teńgege jýyq qarajat jınalady. Ortasha aılyqpen kún kórip júrgenderge mundaı kólemdegi aqsha aýyrlyq salady. Sol úshin kóp turǵyn eski jedelsatylaryn jańasyna aýystyrýǵa qulyqsyz.

«Spýtnık» kesheniniń turǵyny:

– Lıft sońǵy kezde jıi buzylatyn boldy. Jýyrda lıftide órt shyǵyp, búkil jurt dúrlikti. Buzyla beretin lıftige alańdaı bastadyq. 17 qabatty úıde turamyn. Eki lıftimiz bar. Bireýi synyp qalsa, kádimgideı ábigerge túsemiz. Bir lıft 17 qabattyń turǵyndaryn tasyp úlgermeıdi. Mektepke bararda balalarymyz lıft kútip, sabaqqa keshigip qalady. Lıft buzylǵan kezde ishinde qamalyp qalamyz. Shamymyzǵa tıetini,  lıft jumysyn qadaǵalaıtyn uıym ýaqytyly kelip, buzylǵan lıftini jóndep bere almaıdy. Biraq aı saıyn lıft aqysyn tólep otyrmyz. Alaıda lıft ne durys jumys istemeıdi, ne ony jóndeıtin adam kelmeıdi.

Lıftke qatysty daý kóbeıip barady. Úıler túgili, mekemelerde de kezek, lıfttiń buzylýy kóp. Aıtpaqshy, sheneýnikter men basshylar qatardaǵy qyzmetkerlermen kezekte turǵysy kelmeıdi. Sol úshin olarǵa bólek lıft qarastyrylǵan. Mysaly, BAQ ókilderi toǵysqan Astanadaǵy aty dardaı Qazmedıa qyzmetkerleriniń mundaı bólinýshilikke eti úırenip ketken. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetiniń rektoratynda da basshylyq úshin arnaıy lıft bar. О́zge qyzmetkerler, sabylǵan stýdentter eki lıftke kezek kútýge májbúr. Ortasha eseppen úlken lıftke 8 adam minýi kerek, al munda amalsyzdan eki ese kóp adam minip ketedi.