Almatydaǵy jeńil ónerkásiptiń jaı-kúıi qandaı?

О́nerkásip jáne qurylys mınıstrligi otandyq ónerkásipti tanymal etý jáne qazaqstandyq taýarlardyń ımıdjin arttyrýǵa baǵyttalǵan «Otandyq óndiris» medıa-jobasy bastaldy. Atalǵan joba aıasynda almatylyq jýrnalıster jergilikti ákimdik pen ónerkásip jáne qurylys mınıstrliginiń ókilderimen birge óńilrdegi eki jeńil ónerkásip kásipornyn aralady.

Jýrnalıster aralaǵan alǵashqy nysan – "Kazlegprom-Almaty" JShS. Bul nysan Qazaqstannyń jeńil ónerkásibiniń tigin jáne aıaq kıim salasynyń iri joǵary tehnologııalyq óndiristik kásiporyndarynyń biri bolyp tabylady. Zaýyt naryqta 2011 jyldan bastap tabysty jumys istep keledi.

"Kazlegprom-Almaty" JShS negizgi maqsaty Qazaqstannyń jeńil ónerkásip naryǵyn básekege qabiletti, otandyq óndiristegi tigin-aıaq kıim ónimderimen qamtamasyz etý bolyp tabylady. Tigin-aıaq kıim fabrıkasynyń óndiristik qýaty jylyna 1,5 mln. deıin túrli tigin buıymdary men 500 myń jup aıaq kıim shyǵarýǵa múmkindik beredi.

О́ndiristik keshen jalpy aýdany 12033,7 m2 bolatyn 1 gektar jerde ornalasqan. Zaýytta 400-den astam qyzmetkerler eńbek etedi. О́ndiris tigin jáne aıaq kıim óndirisiniń eń ozyq tehnologııalyq sheshimderi engizilgen zamanaýı jańǵyrtylǵan keshen bolyp tabylady. Fabrıkanyń álemdik jetekshi óndirýshilerdiń (Germanııa, Japonııa, AQSh) zamanaýı jáne joǵary tehnologııalyq jabdyqtarymen qamtamasyz etilýi qysqa merzimde joǵary sapaly úlken kólemdegi ónim shyǵarýǵa múmkindik beredi. Tigin-aıaq kıim fabrıkasy 2013 jyldan bastap sapa menedjmenti júıesiniń talaptaryna sáıkestigin rastaıtyn QR ST ISO 9001-2009 "Sapa menedjmenti júıesi" jáne QR ST ISO 14001-2006 "Ekologııalyq menedjment júıesi" júıelerin engizip, tıisti sertıfıkattaýlardan ótken.

Fabrıkada shyǵarylatyn ónimniń barlyq assortımentinde ST-KZ sertıfıkaty bar. О́nimderde qazaqstandyq qamtý úlesiniń kórsetkishteri 52-84% quraıdy. Zaýyttyń qoımasy osy tigin-aıaq kıim fabrıkasynyń aýmaǵynda ornalasqan. Jalpy aýdany 3 960 sh.m. quraıdy. Jalpy  JShS ornalasqan jeriniń yńǵaılylyǵy,  kirme joldardyń jáne óz kólik parkiniń bolýy, sondaı-aq kólik kompanııalarymen tyǵyz qarym-qatynastaǵy yntymaqtastyq baılanystar zaýyt ónimderin búkil Qazaqstan boıynsha jedel jóneltýge jáne jetkizýge múmkindik beredi.

"Biz 200 djoýlge deıin soqqy beriktigine tótep beretin aıaq kıim tabany men arnaıy aıaq kıimge arnalǵan qaýipsizdik jastyqshalaryn shyǵaratyn jalǵyz kompanııamyz. Bul GOST standarttaryna sáıkes keledi",-dedi "Qazlegprom-Almaty" JShS dırektory Oljas Zııahanov.

Kompanııa aıaq kıimdi tańbalaý boıynsha pılottyq jobaǵa birinshi bolyp qatysty.

Oljas Zııahanovtyń aıtýynsha, kompanııadan shyǵatyn barlyq aıaq-kıimniń arnaıy shtrıh-kody bar. Bul shtrıh-kod arqyly kompanııa týraly barlyq qajet aqparat pen ónimniń sapasy, ereksheligi týraly málimet alýǵa bolady. 

Budan bólek kompanııada qoldanylatyn terige arnalǵan materıal da Qazaqstanda shyǵarylǵan. ny Almaty oblysy Qarasaı aýdanynda ornalasqan "Almaty Tappegý +" JShS bylǵary zaýytynda satyp alady. Al aksessýarlar Qytaı men Túrkııada tapsyrys beredi.

О́ndiriste qoldanylatyn jabdyqtar nemistiki jáne jabdyqtar ár 10 jyl saıyn jańartylyp otyrady. 

"О́tken jyly 16 avtomat satyp alyndy, olardyń árqaısysy úsh-tórt adamdy almastyra alady. Prosesti avtomattandyrýǵa qaramastan, adamdar munda jumyssyz qalmaıdy, óıtkeni jabdyqty basqarý kerek. Jalpy, "Kazlegprom-Almaty" JShS-de 700-den astam adam eńbek etedi. Ortasha jalaqy 200-250 myń teńge", deıdi kompanııa dırektory. 

Fabrıkada kúnine 2 myńnan astam kıim tigilip, óńdeledi. Tehnıkalyq jabdyqtardyń barlyǵy zamanaýı. Eger siz qaltany qolmen tigetin bolsańyz, onda ol 5-10 mınýtty alady, al mashına sizge dál osyndaı jumysty 20-30 sekýndta jasaýǵa múmkindik beredi. Tipti túımeler qazir qolmen tigilmeıdi: búkil prosess avtomattandyrylǵan.

"Qazir 20-30 tiginshi ekeýmiz kúnine 400-500 pıdjak, jeıde sekildi kıimderdi daıyndap shyǵamyz. Eger barlyǵyn qoldan jasaıtyn bolsaq úlgermeıtin edik. Avtomattandyrylǵan jabdyqtarsyz mundaı kórsetkishke jetý múmkin emes. Sodan keıin tolyǵymen tigilgen ónimderdiń prezentasııasyn jasaımyz", - dedi pıdjak sehynyń qyzmetkeri Gúlnaz Moldabekova. 

О́ndiristegi shıkizat kózi ártúrli. Shıkizatty ásirese Túrkııa, Reseı Qytaı elderinen ákeledi. Al klassıkalyq kıimderge arnalǵan matany Italııadan, Portýgalııadan satyp alady eken. 

"Biz kóbine maqta sekildi tabıǵı materıaldardy qoldanamyz.Qazaqstandaǵy er azamattar arasynda qandaı trend júrip jatqanyn baqylaımyz. Soǵan saı ónim daıyndaýǵa tyrysamyz. Qazaqstandyq azamattar kóbinese tynysh, jyly tústerge qumar desek te bolady. Kók, qara jáne sur tústiń barlyq reńgin jaqsy kóredi dep aıta alamyn. Erler tar, qysqa kýrtkalardy jıi satyp alsa, áıelder úlken, oversaız bolyp turatyn syrt kıimderdi jıi satyp alýda", dep pikir bildirdi dızaıner Nurbıbi Baıtasova. 

О́ziniń jetistikke jetý oqıǵasymen bólisken Oljas Zııahanov kez kelgen azamat óz aýylynda nemese qalasynda úlken nátıjege qol jetkizýge bolatynyn aıtty. 

"Tek bir Almatyda kún saıyn bir jarym mıllıon adam jumysqa keledi. Eger qala mańyndaǵy aýyldarda osyndaı zaýyttar ashylsa, bul bizdiń halyq úshin jaqsy bolatyn edi. Adamdar kólik keptelisinde eki-úsh saǵat turyp, qalaǵa qatynap jumys istemeıtin edi", - deıdi kásiporyn basshysy.

Aıta keteıik, "Kazlegprom-Almaty" JShS keńeıtýdi josparlap otyr: kompanııa Uzynaǵash aýylynda 300-400 jumys ornyna taǵy bir zaýyt salý úshin jer ýchaskesin satyp alǵan. Kásipkerlikti damytý qoryna qarjylandyrýǵa ótinim berip qoıǵan. Qazirgi ýaqytta ótinim qaralyp jatqan kórinedi. 

Kásiporyn basshysy qyzmetkerlerdiń biliktiligin arttyratyn arnaıy kýrs baryn aıtyp ótti. 

"Qazirdiń ózinde kásiporynda sán jáne dızaın kolledjiniń, florıstıka kolledjiniń, Almaty tehnologııalyq ýnıversıtetiniń 70-ten astam stýdenti tájirıbeden ótýde. Olar negizinen osynda jumys isteıdi. Fabrıkada "Sheber" oqý ortalyǵy bar, onda olar kez-kelgen adammen kásibı daǵdylaryn bólise alady", deıdi ol. 

Jýrnalıster barǵan ekinshi kásiporyn - "QazSPO-N" JShS. Kompanııa 1996 jyldan bastap kıim tigýmen aınalysady. Kompanııa qyzmetiniń negizgi baǵyty – munaı-gaz sektoryna, arnaıy bólimsheler úshin jumys kıimderin, tabıǵı mamyqtan syrt kıimderdi shyǵarý bolyp tabylady.

Sonymen qatar, jeke brendpen sporttyq formalar (ZIBROO saýda markasy, www.zibroo.kz) jáne toqylǵan trıkotaj (Alerma saýda belgisi, www.alerma.kz) ónimderi shyǵarylady.

О́ndiris zamanaýı avtomattandyrylǵan jabdyqtarmen tolyq jabdyqtalǵan. Kásiporynnyń óndiristik qýattylyǵy jylyna 30-40 myń birlikti quraıdy. Shyǵarylatyn ónimderdiń nomenklatýrasy 500 modelge deıin, onyń ishinde  200-den astam modeli áıelderdiń kýrtkalary quraıdy.

Kásiporynda matanyń qattylyǵy men qyl-qybyrynyń sapasyn anyqtaıtyn jeke zerthanasy bar. Budan bólek kásiporyn turaqty túrde halyqaralyq kórmelerge qatysady. Kkýrtka ónimderi negizinen Reseıge eksporttalady.  2 jyl kóleminde zaýyt ónimi Amerıka men Eýropa naryǵynda da usynyldy.

О́ndiriste "Zibroo-school" kadrlardy daıarlaý boıynsha jeke mektep qurylyp, jumys isteıdy. Onda turaqty negizde barlyq úırengisi keletinder tegin oqytylady. О́ndiristik jelini keńeıtý maqsatynda, jaqyn mańdaǵy óńirler úshin jańa fılıaldar ashý josparlanýda. Kásiporyn jetekshisiniń aıtýynsha alǵashqy fılıal Esik qalasynda ashylady. 

"Men tigin óndirisin 27 jyldan beri basqaryp kelemin. Biz kıimniń úlken assortımentin óndirýmen aınalysamyz. Sońǵy 7 jyldan beri aınalysyp kele jatqan  baǵytymyz-Alerma brendimen tómengi kýrtkalar shyǵarý. Biz matalardy Italııadan, Túrkııadan, Qytaıdan ımporttaımyz. Al mamyqty Reseıden ákelemiz. Keıbirin óz elimizden alamyz", - dedi "QazSPO-N" tigin fabrıkasynyń bas dırektory Elena Svechnıkova.

Bul kompanııa Qazaqstanda kýrtka(pýhavık - Red.) shyǵaratyn jalǵyz kompanııa. Biraq kásiporyn óndirisine erekshe jáne arnaıy tehnologııalar qajet.  Sondyqtan kásiporyn materıaldyń sapasy men qattylyǵyn anyqtaý úshin arnaıy zerthana ashqan. Bul qurylǵylarsyz joǵary sapasy joǵary kýrtkalar shyǵarý múmkin emes. 

"Biz qazir Vladıvostoktan Kalınıngradqa deıingi Reseıdiń 40 qalasynda kýrtka satamyz. Eki jyl boıy olar Amerıkaǵa, birneshe jyl boıy Eýropaǵa syrtqy kıimderin eksporttady. Jalpy, búgingi tańda tómengi kýrtkalar boıynsha eksport 90 paıyzdy quraıdy. Al 10 paıyzy Qazaqstan boıynsha – Almaty, Astana, Qaraǵandy, О́skemen qalalaryna jóneltiledi. Bir seh kúnine 50-ge jýyq pıdjak shyǵarady. Biz biregeı ónimdi shyǵarýǵa kóbirek kóńil bólemiz", – dedi kásiporyn basshysy.

О́tken kolleksııadaǵy kýrtkalardyń eń tómengi baǵasy-40-60 myń teńge. Al jańa kolleksııada  240 myń teńge turatyn kýrtka bar.  Mundaı kýrtkalardyń matasy qymbat, ıtalıalyq. Aıtpaqshy, bul kompanııanyń barlyq kýrtkalaryn kir jýǵysh mashınada jýyp alyp kıe berýge bolady. 

Syrt kıim qatty aıazǵa tózimdi etip jasalǵan. Kýrtkanyń ishinde arnaıy membrana qoıylady. Adam ózin qalyń kórpege oranǵan sekildi jyly sezine alady. Shamamen 40 gradýs sýyqqa tózimdi etip jasalǵan. 

"Biz Qazaqstan Qorǵanys mınıstrligine, arnaıy jasaqqa osyndaı syrt kıimder tigip berdik. Sodan keıin osy tehnologııada basqa da syrt kıimder daıyndaýdy jón kórdik. Qazirgi tańda biz 50 gradýs aıazdy kúnderge arnalǵan syrt kıimder daıyndaı alamyz. Mundaı tehnologııa bar", deıdi ol. 

О́tken jyly kompanııanyń taýar aınalymy 1,5 mıllıardty, bıyl 1 mıllıardty qurady. Tiginshilerdiń jalaqysy tájirıbesine qaraı ártúrli. Shamamen 150 myńnan bastalyp 250 myńnan asady. Alaıda Elena Svechnıkova kásiporynǵa bilikti mamandar jetispeıtinin tilge tıek etti. 

"Kósheden ótip bara jatqan adamdardy shaqyryp qazaq jáne orys tilinde tigin tigýdi úıretip otyrmyz desek bolady. Arnaıy test daıyndap, emtıhannan ótkizip, sertıfıkattaryn beremiz. Osylaı óz komandamyzdy kóbeıtin otyramyz. Bizdegi biliktilikti arttyrý kýrstary tegin ótedi. Sebebi kásibı mamandar jetispeıdi", deıdi basshy. 

Kásiporynda shamamen 200-deı adam jumys isteıdi. Jumys jyldyń 365 kúni júrip jatyr. Al tenderge qarap qalmas úshin kompanııa óziniń jańa kolleksııasyn oılap tapty. Alaıda jaqyn arada kompanııadaǵy jumysshylardyń sany artqaly otyr. Sebebi Esik qalasynan jańa fılıal ashylyp, sol óńirdegi adamdardy jumyspen qamtýdy josparlaýda. 

Jalpy Almatynyń ónerkásibi senimdi ósýdi kórsetip otyr. 2023 jylǵy qańtar-tamyzda ónerkásip ónimi 1 303,7 mlrd teńgege óndirildi, bul 2022 jylǵy qańtar-tamyz deńgeıine qaraǵanda 121,7% -dy. qurady.

Sońǵy jyldary avtomobıl jasaý qarqyndy damyp keledi. Almatynyń ındýstrııalyq aımaǵy aýmaǵynda HYUNDAI avtomobıl zaýytyn (2020 jyl) iske qosý avtomobıl jasaý klasterin damytýǵa sátti serpin berdi.

2022 jyly О́ńdeý ónerkásibi ósiminiń 70%-y avtomobıl jasaý esebinen qamtamasyz etildi, 37,2 myń avtomobıl óndirildi, Salyqtyq túsimder 8,7 mlrd teńgeni qurady. Qazaqstan Respýblıkasy Strategııalyq josparlaý jáne reformalar agenttiginiń Almaty qalasy boıynsha Ulttyq statıstıka bıýrosy departamentiniń derekteri boıynsha jumys istep turǵan ónerkásiptik kásiporyndar 6 586 kompanııa bolyp tabylady.

«Otandyq óndiris» medıa jobasy aıasynda aǵymdaǵy jyldyń sońyna deıin baspasóz týrlaryna qatysýshylar Shymkent qalasynyń, Túrkistan, Pavlodar, Qaraǵandy, Aqmola oblystarynyń kásiporyndaryna (toqyma kásiporyndary, jıhaz shyǵarý boıynsha, iri ónerkásiptik zaýyttar, onyń ishinde Kentaý transformator zaýyty jáne «KamaTyresKZ» JShS) barady.