24 Naýryz, 2022 Saıasat
Fotokollaj/Qamshy.kz
Qazaqstan munaıynyń 80 paıyzǵa jýyǵyn tasymaldaýshy Kaspıı qubyr konsorsıýmy qubyry termınalyndaǵy aqaý el ekonomıkasy úshin aýyr soqqy bolýy múmkin. Mamandar osylaı dep dabyl qaǵyp jatyr.
Resmı derekke saı, 2022 jylǵy 22 naýryzda Reseıdiń Novorossıısk qalasynda qatty daýyl turyp, porttaǵy teńiz termınaldarynyń biri isten shyqqan. Bul munaı tasymaldaý kólemin edáýir azaıtýǵa ákelip soǵýy múmkin. Qazaqstan osy qubyr arqyly táýligine 1,2 mıllıon barrel munaı tasymaldaıdy. Aqaýdy jóndeýge 3 aptadan 2 aıǵa deıin ýaqyt ketýi múmkin ekeni aıtylyp jatyr.
Energetıka mınıstrligi KQK-men teńiz termınalynyń jumysyn qalpyna keltirý merzimderi boıynsha konsýltasııalar ótkizip, balamaly baǵyttar boıynsha munaıdy eksportqa jóneltý múmkindikterin qarastyryp jatqanyn habarlady.
Qarjyger Ǵalym Qusaınov qubyr jumysyndaǵy kidiris el ekonomıkasyna orasan soqqy bolatynyn aıtady. Bir ǵana mysal, Teńizshevroıl kompanııasy óndiretin munaı syrtqa osy qubyr arqyly shyǵarylady. Al kompanııa memleket tabysynyń 20 paıyzyn qamtamasyz etip tur. Budan bólek qubyr arqyly Exxon Mobil, Eni Shell kompanııalary óndiretin munaı da tasymaldanady.
Sarapshynyń sózinshe, KQK arqyly Qazaqstan munaıynyń 80 paıyzdan astamy tasymaldanady. Bul jylyna 53 mln tonna munaı. Múmkin bolǵan barlyq balamaly baǵyttardy iske qosqan kúnniń ózinde 10-15 mln tonnany ǵana tasymaldaýǵa bolady. "Qazir Qazaqstannyń áreketi órt sóndirgenmen birdeı" degen ol Kaspıı qubyr konsorsıýmy qubyry arqyly munaı tasymaldaı almaı qalý rıskin úkimet 2014 jyly Reseı Qyrymdy anneksııalap alǵannan keıin qaperde ustaýy kerek edi dep sanaıdy.
Sarapshy teńiz termınaly isten shyqty degen nusqa tek syltaý, máseleniń saıası astary bar degendi meńzep tur. Mundaı oıdy basqa da sarapshylar aıtyp jatyr.
Qarjy mamany Aıbar Oljaev Novorossıısk portyndaǵy tankerlerge munaı quıatyn qurylǵylardyń birinen soń biri isten shyǵa bastaýy tabıǵı apattan kóri saıası oıynǵa kóbirek uqsaıdy degen pikirde.
– Ońtústik Ozereevkadaǵy "KTK-R" termınalyn KTK-nyń ózi baqylap otyrǵanyn eskersek, bizdiń ondaǵy menshik úlesimiz 19 paıyz. Shevron, Enı, Mobılmen qosylsaq 42 paıyz bolady. Mundaı úlespen aksıonerlerdiń ózderi baryp, aýdıt jasap, termınaldyń jumysyn júrgizip otyrǵan reseılikterdiń aqparaty ras pa, ótirik pe, táýelsiz tekserip, anyqtaýǵa bolady. Eger shyn búlingen bolsa, onda qaıta qalpyna keltirý jumysyn qadaǵalap otyrý kerek. Jáne bir aı remonttan biz shamamen 3 mıllıard dollar joǵaltyp alamyz. Al eger qasaqana búlinip, sabotaj bolsa she? Ol – Reseıdegi port. Reseı ony qajet dep tapsa, óz menshigine qaıtara salady. Máseleniń bylaı órbýi halyqaralyq kompanııalardyń Kaspıı Qubyr konsorsıýmynan shyǵyp ketýine ákep soqtyrýy múmkin. Ondaı jaǵdaıda bizdiń munaıdy Eýropaǵa satý endi ońaı tımesi anyq, – deıdi ol.
Sarapshynyń aıtýynsha, Reseı Eýropany da, Qazaqstandy da jandy jerinen ustap alǵan.
– Gazdy rýblmen satý boıynsha sheshim – kári qurlyqtyń eń jandy jeri. Olar bıyl báribir Reseı gazynsyz ómir súre almaıdy. Eýrony rýblge aýystyryp, odan keıin ǵana gaz alýdan basqa jol joq. Demek, Reseı ortalyq bankinde valıýtada lıkvıd bolady, rýbl pozısııasyn jaqsartady jáne Reseı defolty keıinge qalmaq. Al bizden Reseıge ne kerek? EAES ımportty poshlınalarynan keletin jarnanyń rýblmen ótelýine qarsy bolǵanymyzdan basqa, odaqtan shyǵamyz dep resmı deńgeıde másele kótergen emespiz. Ol qazir Reseı úshin qyzyp turǵan másele de emes. De fakto qazir odaq jumys istemeıdi jáne odaqtaǵy ishki taýar aınalymyn shektep otyrǵan (qantyn, astyǵyn shyǵarmaı otyr) Reseıdiń ózi. Bul rette (eger shynymen de termınalda tabıǵı apat bolmasa) Reseı tarapynan bizge aldyn-ala "kez-kelgen ýaqytta kıslorodtaryńdy jaýyp tastaı alamyz" degen sarynda eskertý jasalǵanyn sezip otyrmyz. Budan keıin logıkaǵa salsaq, jaqyn arada Kremlden bizge úlken saıası usynys kelip túsetinin ańǵarýǵa bolady. Jáne "osy usynystan bas tartpańdar, áıtpese remont bitpeı qoıady" degen sıgnal keldi. Tek ol qandaı usynys? Bizdiń Ulttyq qor aktıvteri aksııalarda jatqanyn eskersek, Batystyń da bizdiń kıslorodty jaýyp tastaýǵa tolyq múmkindigi bar. Jáne Reseıdiń usynysy eger áskerı kómekke saıatyn bolsa (ásker jiberý, tehnıka berý), ol usynysty qanaǵattandyrý – Batys sanksııalaryna ushyraý degendi bildiredi, – deıdi Aıbar Oljaev.
Onyń pikirinshe, Qazaqstanǵa Reseıden keler ekonomıkalyq saldardan góri, Batystyń sanksııalary qaýiptirek.
– Meniń oıymsha, Batys sanksııalarynan barynsha qashý kerek. Batys bizdiń Ulttyq qordy tolyq buǵattap, ekonomıkamyzdy eki aptanyń ishinde joıyp jiberetin múmkindikke ıe. Al Reseıdiń sanksııasy munaı tranzıtin shekteýge baǵyttalsa, bul máseleni baǵyttardy Baký men Alashankoýǵa burý arqyly birtindep sheshýge bolady. Ol úshin Shevron men Qytaı bizdiń jaǵymyzda bolýy tıis. Jalpy, Shevron, Enı, Mobıl syndy halyqaralyq kompanııalardan aırylmaýymyz kerek. Pafos retinde estilse de, bizdiń ulttyń bolashaǵy Shevron, Meta, Gýgl, Vıza, Starlınk syndy kompanııalarǵa tikeleı baılanysty, – deıdi ol.
Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.
Usynylǵandar
Pikir qaldyrý
pikir