15 Naýryz, 2022 NEWS О́zgertý

Q.Toqaev synalatyn sát. Prezıdent úmit otyn jaǵa ala ma, álde sóndirip tyna ma?

Foto: Aqorda saıty

Erteń saǵat 11:00-de prezıdent Qasym-Jomart Toqaev parlament palatalarynyń birlesken otyrysynda Qazaqstan halqyna Joldaý jasaıdy. Aqordanyń baspasóz qyzmeti joldaýda jýyq arada júzege asyrylatyn saıası reformalardyń jańa baǵdarlamasy men áleýmettik-ekonomıkalyq baǵytta atqarylatyn is-sharalar týraly aıtylatynyn habarlady.

Qańtar oqıǵasynan keıin prezıdent aldaǵy ýaqytta saıası reformalardyń jańa paketin usynatynyn áldeneshe ret aıtqan. Úkimetke halyqtyń ál-aýqatyn kóterýge baǵyttalǵan is-sharalar keshenin ázirleýdi tapsyryp, shetel asqan aqshany qaıtarý, ýtılalym mólsherin tómendetý, Qorǵas kedenindegi kóleńkeli saýdany retke keltirýdi júktegen. Bıznesmenderdi "Qazaqstan halqyna" qoryna turaqty túrde qarjy aýdarýǵa shaqyrǵan.

Aıtylǵan áńgime, kóterilgen másele, berilgen tapsyrma kóp bolǵanymen, onyń iske asýy shamaly bolyp tur. Úkimet turǵyndardyń turmysyn túzeýge baǵyttalǵan naqty baǵdarlama áli usynbady. Shetel asqan aqshany qaıtarýǵa qatysty qam-qareket múlde baıqalmaıdy. Ýtılalym mólsherin 50 paıyzǵa tómendetýdi avtonaryq mamandarynyń birde-biri oń baǵalap otyrǵan joq. Qorǵastaǵy máseleler týraly da sońǵy ýaqytta eshteńe aıtylmaı ketti. Alǵashqyda "Qazaqstan halqyna" qoryna qarjy aýdarýshylar týraly kúnine birneshe aqparat shyǵýshy edi, sońǵy ýaqytta ol qordyń baryn da kópshilik umyta bastaǵandaı.

Budan bólek Qańtar oqıǵasyndaǵy búlikti uıymdastyrýshylardyń kim ekenin, qyrǵy kezinde qaza tapqan 230 adamnyń aty-jóni áli jarııalanǵan joq. Ýkraınaǵa Reseıdiń basyp kirýine baılanysty Qazaqstannyń pozısııasy, agressor kórshimen qarym-qatynas qalaı bolatyny týraly da bılik únsiz. Kún saıyn quldyrap jatqan teńge men oǵan ilesip kelip jatqan qymbatshylyqqa qarsy úkimet ne isteıtini belgisiz. Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtan shyǵýǵa shaqyryp jatqan ekonomısterdiń dabyly eskerile me, oǵan bılik saıası jiger tanyta ala ma? Ol jaǵy da beımálim kúıde.

Osy san saýaldyń bárine bolmasa da, birsypyrasyna halyq erteńgi joldaýdan jaýap alǵysy keledi. Qoǵamda joldaýdy prezıdenttiń eldi ózgeriske bastaıtynyna degen senimniń sońǵy jurnaǵy esebinde qabyldaıtyn kóńil-kúı ornap tur. Toqaev erteń úmit otyn jaǵa ala ma, álde sóndirip tyna ma? Bul jóninde naqty kesip aıtyp jatqandar az. Resmı ustanymdy bildirip júrgen sarapshy-saıasattanýshylar da erteńgi joldaý mazmuny týraly qoǵamǵa ınsaıdtar tastap jatqan joq.

Tek májilis depýtaty Aıdos Sarym sońǵy suhbattarynda prezıdent 16 naýryzda partııalardy tirkeýdi jeńildetý, saılaý týraly zańnamany ózgertý degen sııaqty máselelerdi kóterýi múmkin ekenin aıtty.

Beıtarap sarapshylar men saıasattanýshylar boljamnan góri usynys aıtý, Qazaqstandy ózgertý úshin ne isteý kerek, saıası reforma neden bastalýy kerek degen suraqtardyń jaýabyn izdeýge beıil.

Máselen, aqpan aıynda Arman Shoraev, Baqytjan Buqarbaı, Baqytjan Tóreǵojına, Djohar О́tebekov, Dına Elgezek, Dosym Sátbaev, Ermurat Bapı, Qarlyǵash Ejenova, Marǵulan Seısembaı, Muhtar Jákishev, Sanjar Boqaev, Toǵjan Qojalıeva sekildi medıakásipker, saıasattanýshy, quqyqqorǵaýshy, jýrnalıst, kásipker, qoǵam belsendilerinen qurylǵan top birlesken ustanym men Qazaqstannyń bolashaǵy týraly kózqarastaryn bildirip málimdeme jasady.

Kúni keshe ǵana saıasattanýshylar Dımash Aljanov pen Shalqar Nurseıitov baspasóz jıynyn ótkizip, Qazaqstanda saıası reforma júrgizýge baılanysty birneshe usynystar paketin jarııalady. Oǵan 46 sarapshy qol qoıǵan.

Toqaevtyń erteńgi joldaýyna qatysty pikir bildirgender qatarynda prezıdent úndeýinen ózgeriske bastarlyq bastamalardy kútpeıtinderdiń qatary kóp.

Aıtalyq Aqan Jaqyp esimdi facebook qoldanýshysy erteńgi joldaýdan pátendeı jaqsylyq kútpeıdi.

"16 naýryzda Toqaev úndeý jasaıdy dep jatyr. Biraz adam sodan mańyzdy áldene kútkendeı eleńdep otyr. 1991 jyly biz de jas kezimizde endi jaqsy ózgerister men jarqyn bolashaq keledi dep elegizip, tap osylaı kútkenbiz. Ne ózgerdi? Toqaev pen keshegi jemqor top bılik basynda turǵanda, eski júıe saqtaýly turǵanda pálendeı jaqsylyq kútpeńder. Ishki saıasatta da, syrtqy saıasatta da eshteńe ózgermeıdi. Bir-eki saǵat sóıler, bir-eki tapsyrma berer, bári de baıaǵy taz qalpynda qalar. Toqaevty kim saılady? Nazarbaev pen Pýtın. Bular ony elimizde reforma jasasyn dep emes, jasamasyn dep prezıdent qyldy" deıdi ol.

«Zertteu Research Institute» Qoǵamdyq qorynyń eksperti Ǵalymjan Orazymbet prezıdent erteńgi joldaýynda popýlızmnen asa almaıdy, jasap jatqan isi sony ańǵartady dep sanaıdy.

"Feısbýkte qyzyǵyp oqıtyn az ǵana adamnyń biri, oılaryna túgel qosylyp ketpeseń de pikiri, ustanymy qyzyq adamdardyń biri Danat Namazbay keshe bes jylǵa sottalyp ketti. Buǵan deıin talaı alaıaqtyqpen kózge túsip aty shyqqan, ár sózinde keńes zamany qaıtyp kelse, búıtken memlekettigiń qursyn dep júretinderdiń aryzymen. Memleket zań jazǵanda, ol zańdy oryndaǵanda qandaı qundylyqtardy qoldaıtynyn, ustanatynyn kórsetedi. Al bizdiń sot ta keshe qandaı ustanymda, kimdi, neni qoldaıtynyn ashyq kórsetti. Birinshi ret emes. Al erteń Toqaev Jańa Qazaqstan, údemeli, qarqyndy, revolıýsııaly reformalar týraly popýlızm soǵady. Oǵan bar propagandon qol soǵyp, jarysyp tamsanady. Mysalǵa Satybaldyny, Másimovty qosady. Bir-ekeýi tipti anasyn, balasyn aralastyrady ondaı saýda posttaryna. Aýzymen solaı dep jatyp, qolymen osylaı repressııa jasap jatady bılik. Adamnyń qandaı ekenin isinen kóresiń. Sóz degen bolmaǵyr bir bos sapyrma nárse. Bılik ózi aıtqan bastamalarynyń jendeti de ózi bolatynyn baıaǵyda dáleldep bolǵan. Bul joly da jańa Qazaqstanyn týmaı jatyp jerlep tyndy. Qańtarda bir, keshe ekinshi ret" deıdi sarapshy facebook paraqshasynda.

Medıasarapshy Bella Orynbetova facebooktegi jazbasynda "Toqaevtyń 16 naýryz kúni jasaıtyn joldaýyn kútip júrgender ıa jaldamaly bloger/ ̶j̶ý̶r̶n̶a̶l̶ı̶s̶t̶e̶r̶/̶e̶k̶s̶p̶e̶r̶t̶t̶e̶r̶ ıa óte ańqaý adamdar" degen pikirde ekenin jetkizdi.

"Estıtin úkimet AES, Egovqa qatysty kópshiliktiń aıtqanyna qulaq salar edi. "Jańa Qazaqstan" quratyn nıet bola, jańa adamdarǵa bılik tizginin berer edi. Ádilet bar Qazaqstan bolsa, qaramaǵyndaǵylar bir aıda 6 adamdy azaptap óltirgen mınıstrdi, qyzmetkerlerdi qatań jaýapqa tartar edi. Qańtar qyrǵynynda oqqa ushqan qurbandardy atqandar jazalanbaıynsha, qamaýda áli de jazyqsyz otyrǵandar bosatylmaıynsha eshqandaı joldaý bolmaýǵa tıis. Qazir jarııalamaqshy saıası reformalar, merzimnen tys parlamenttik saılaýlardyń barlyǵy dalbasa, eger partııa qurýǵa nıetti Zhanbolat Mamaydy eki aı kórineý qamaýǵa alsa. Ultjandy azamattardyń kópshiliginiń oıynda júrgendi aıtqan Danat Namazbay sııaqty azamattardy 5 jylǵa qamaýǵa alatyn bolsa, ondaı reformanyń quny kók tıyn" deıdi Bella Orynbetova.