«Eldiktiń jeti tuǵyry» – aýyzbirshilikti nyǵaıtyp, turaqty damý úshin qajet qundylyq

«Nur Otan» partııasy Saıası keńesiniń keńeıtilgen otyrysynda Elbasy jarııalaǵan «Eldiktiń jeti tuǵyry» qaǵıdattarynyń mańyzdylyǵy partııa janyndaǵy «Miras» respýblıkalyq qoǵamdyq keńesinde talqylandy.

Keńeske Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senaty men Májilisiniń depýtattary, ýákiletti mınıstrlikter men zııaly qaýym ókilderi, sarapshylar, Keńes músheleri qatysty. Keńes tóraǵasy, QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty Janarbek Áshimjan jeti tuǵyrdy elimizdiń árbir azamatyna jetkizip, bolashaq urpaqtyń boıyna sińirýdiń mańyzdylyǵyn alǵa tartty.

«Elbasy bul máselelerdi sonaý alǵash Prezıdent bolǵan kúnnen bastap únemi kóterip keledi. 2017 jyly Tuńǵysh Prezıdenttiń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty maqalasy jarııalanyp, sonyń negizinde «Rýhanı jańǵyrý» memlekettik baǵdarlamasy qabyldandy. Bul baǵdarlama elimiz úshin bir silkinis boldy. Sebebi ár adam rýhanı jańǵyrýdy ózinen bastaý kerek. Balany shyr etip dúnıege kelgen kúnnen bastap durys tárbıe berip, ana tilin úıretip, ulttyq qundylyqtarymyzdy sanasyna sińdirýimiz kerek», - dedi Keńes tóraǵasy.

«Eldiktiń jeti tuǵyry» atty qaǵıdattar jıyntyǵynda «Jer – ata-baba murasy, halyq qazynasy» degen Elbasy ony bolashaq urpaqqa mıras etý – ortaq boryshymyz ekenin basa aıtqan bolatyn. Osy oraıda jazýshy, QR memlekettik syılyǵynyń laýreaty Álibek Asqar táýelsizdik tuǵyryna qonǵan 30 jylda kóptegen oń reformalardy júzege asyrǵan elimizdiń basty jetistikteriniń biri retinde shekarany tolyqtaı zańdastyryp, bekitýimiz ekenin aıtty.

«Esin jıyp, etegin qymtaǵan eldiń eń birinshi qolǵa alatyn basty máselesi – shekara shebin bekemdeý bolatyny anyq. Bul turǵyda Elbasymyz Nursultan Nazarbaev Táýelsizdigimizdiń alǵashqy jyldarynan-aq qımyldap, qaısarlyqpen qaırat kórsetip, memlekettik shekarany shegendep, halyqaralyq kelisim-sharttardy bekitip aldy. Sondyqtan, Qazaqstannyń shekara máselesin sheshýdegi eń basty nátıjesi – bolashaq urpaqqa beıbit jáne turaqty shekarany qaldyrý. Kórshi eldermen qalyptasqan jaqsy qarym-qatynasty odan ári damytý jáne yntymaqtastyqty ulǵaıtý», - dedi Álibek Asqar.

«Eldiktiń jeti tuǵyryn» tııanaqtaý men tulǵalandyrý – jańa býynǵa amanat. Bul – L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń prorektory, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, akademık Dıhan Qamzabekulynyń paıymy. Ol jańa býyn dep 30 jylda táýelsiz elde dúnıege kelgen 9,5 mıllıonnan astam adamdy aıtyp otyr.

«Bul rásimniń Jarǵy tártibine saı ózindik qatań reglamenti bolsa da, partııa damýynyń jańa belesi retinde jarııalanǵany qoǵamdy eleń etkizdi dep sanaımyz. Osy oraıda Nursultan Ábishuly «Máńgilik el» muratyn turlaýly etýdiń jeti tuǵyryn esimizge saldy. Olar: táýelsizdik, birlik pen kelisim, qasıetti jer, otbasy men salt-dástúr, ult mádenıeti, bilim men eńbek, pragmatızm. Elbasy muny «Eldiktiń jeti tuǵyry» dep atady. Álbette, bul tuǵyrdy tııanaqtaý men tulǵalandyrý – jańa býynǵa amanat. Túptep kelgende, bul – toǵyz mıllıonnyń elshildigi men kásibıligin anyqtaıtyn kórsetkish bolyp bekıtini sózsiz. Osy jolda bilim jáne ǵylym salasynyń aldynda zor memlekettik jáne qoǵamdyq mindetter tur. Muny kezeń-kezeńmen, júıesimen oryndaýda namysty, jaýapty azamattar aıanyp qalmaıdy dep oılaımyz», - dep túıindedi ǵalym.

Jıynda sóz alǵan QR Parlamenti Senatynyń depýtaty Dınar Nóketaeva «Eldiktiń jeti tuǵyry» qaǵıdattar jıyntyǵyn qoǵamdaǵy aýyzbirshilikti nyǵaıtyp, turaqty damý úshin aýadaı qajet qundylyq dep atady. Ol búginde elimizdiń bilim men eńbek salasynda qol jetkizgen tabystaryna toqtaldy.

«Táýelsizdik jyldarynda 1,5 myńnan astam jańa mektep salyndy. Álem standarttaryna saı keletin Nazarbaev Ýnıversıteti men 21 Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri quryldy. Táýelsizdik jyldarynda bilim men ǵylymdy odan ári damytýdyń berik irgetasy qalandy. «Bolashaq» halyqaralyq stıpendııasy Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń bastamasymen qurylyp, 1993 jyldan beri jumys istep keledi. Sodan beri osy biregeı stıpendııa boıynsha kóptegen qazaqstandyq álemniń úzdik oqý oryndarynda bilimin jetildirýge múmkindik aldy. Elbasy «tabystyń kilti úzdiksiz bilim alý men tynymsyz eńbek etý» ekenin únemi aıtyp keledi. Jalpy alǵanda Elbasy sanamalap ótken bul qundylyqtar árbir jastyń jetistikke jetý, qoǵamǵa paıdaly adam bolyp, ónim berý jolyndaǵy basty qaǵıdalaryna aınalýy tıis», - dedi senator.

О́z kezeginde QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty Lázzat Ramazanova qaǵıdattar jıyntyǵynyda aıtylǵan «Otbasy men salt-dástúr – qoǵamnyń altyn dińgegi» bólimine qatysty óz oıyn ortaǵa saldy. Qazaqstannyń erteńgi kelbeti qandaı bolatyny búginde árbirimizdiń otbasymyzda tárbıelenip jatqan ul-qyzdarymyzǵa baılanysty degen ol, elimizdiń árbir aýdanynda Otbasyn qoldaý ortalyǵyn ashý kerek dep esepteıdi.

Elbasynyń «Konstıtýsııany qasterleý, memlekettik tildi bilý, ulttyq qundylyqtardy qadirleý – ár azamattyń paryzy» degen sózimen Nur-Sultan qalasyndaǵy Túrik etnomádenı ortalyǵynyń tóraǵasy, «Miras» respýblıkalyq qoǵamdyq keńesiniń múshesi Ásker Pırıev te tolyqtaı kelisedi.

«Esterińizde bolsa, 90 jyldardyń basynda álemniń kóptegen etnosaralyq, dinaralyq qaqtyǵystar boldy. Sol kezde Batystyń jáne Eýropanyń kóptegen saıasattanýshylary, jazýshylary, «fılosoftary» shyny kerek, Qazaqstannyń keleshegi jarqyn degen joq. Al 1995 jyly Elbasymyzdyń bastamasymen Qazaqstan halqy Assambleıasy quryldy. Onyń maqsaty – jalpy qazaqstandyq etnosaralyq kelisim modelin kórsetý. Rasynda osy model jańaǵy aıtylǵan túrli gıpotezalarǵa ǵajap jaýap boldy dep esepteımin. Elbasymyz «Qazaqpen qazaq qazaqsha sóılessin» dep aıtyp edi. Meniń aıtarym, qazaq pen qazaq qana emes, qazaqstannyń árbir azamaty bir-birimen qazaqsha sóılesýi kerek jáne árbir azamatymyz bul meniń elim, meniń tilim deıtin zaman keldi», - dedi Á.Pırıev.

«Aiqyn» gazetiniń bas redaktory, «Nur Otan» partııasy janyndaǵy «Miras» respýblıkalyq qoǵamdyq keńesi tóraǵasynyń orynbasary Nurmuhamed Baıǵaraev «Eldiktiń jeti tuǵyry» aıaq asty jarııalanǵan konsepsııa men ıdeıalardyń jıyntyǵy emes degendi alǵa tartty.

«Bul – Elbasy osyǵan deıin jarııalaǵan «Jalpyǵa ortaq eńbek qoǵamy», «Rýhanı jańǵyrý» maqalalary men «Máńgilik El» ulttyq ıdeıasynyń zańdy logıkalyq jalǵasy. Mundaǵy sońǵy altaýy eń alǵashqy qaǵıda Táýelsizdikti nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan dep oılaımyn. О́ıtkeni Táýelsizdik joq jerde, joǵarǵyda aıtylǵandardyń eshbiri bolmaıdy. Al qandaı da bir halyq óziniń bolashaǵy úshin saıası sheshim qabyldaýda strategııalyq baǵyt-baǵdaryn belgileýde erkin bolmasa, onda tolyqqandy memleket jaıly sóz qozǵaý múmkin emes», - dedi ol.

Sondaı-aq, osy jıynda sóz alǵan dástúrli jyrshy-termeshi, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen qaıratkeri Aıgúl Elshibaeva Elbasynyń saıasatyndaǵy qazaq rýhanııatyn jańǵyrtý úshin jasalyp jatqan barlyq iske ultyn súıetin árbir azamat óz úlesin qosýy kerek dep esepteıdi.

Elbasy jarııa etken qaǵıdattarǵa ún qosqan kásipker Talǵat Dúısekeev pragmatızm prınsıpteri boıynsha elimizdegi árbir adam óziniń múmkindikteri men shama-sharqyn muqııat eskerýi tıis degendi alǵa tartty. Al trevel-bloger, azamattyq jýrnalıst «Miras» respýblıkalyq qoǵamdyq keńesiniń múshesi Iаkov Fedorov elimizdegi etnosaralyq birlik pen kelisimniń mańyzdylyǵyna toqtala kele, qazaq mádenıeti, qazaq tili biriktirý quraly bolý tıis dep qadap aıtty.

Sonymen qatar, osy jıynda Almaty qalasy «Miras» aımaqtyq qoǵamdyq keńesiniń tóraıymy Qaragóz Súleımenova, Soltústik Qazaqstan oblysy «Miras» aımaqtyq keńesiniń tóraǵasy Birjan Jalǵasbaev, Shyǵys Qazaqstan oblysy «Miras» aımaqtyq keńesiniń tóraıymy Aıgúl Baıjanova sóz alyp, «Eldiktiń jeti tuǵyry» qaǵıdattar jıyntyǵyna qatysty óz oılaryn ortaǵa saldy.