Qandaı án tyńdap júrsiz?

Qandaı án tyńdap júrsiz? Qazir ánniń túri shyǵyp ketkeni jasyryn emes. Jap-jaqsy ánderdi tabý úshin kóp án tyńdaý kerek. Kóp tyńdaı bastasaq, áýeni men sózinen shoshyp ketip, sol jerden toqtata salamyz keıde. Rasymen, qazirgi qazaq estradasy toqyraý kezeńin bastan keshirip jatqan sekildi. Tyńdarmannyń júregine ońaı jol tapqan zamanaýı ánder men  arzan toı ánderi ınkýbatordyń balapanyndaı qaptap ketti. Búgingi tyńdarman toı ánderin mýzykanyń ánshilik shyńy deıtindeı jaǵdaıǵa jetip qaldy.

Qazirgi hıt sherýdiń basynda júrgen ánder oılandyra ma? Tek bıleýge arnalǵandaı. Qaı kólikke, qaı avtobýs pen taksıge minseń de birtúrli ánder oınap turady. Toıdaǵy ánderge tek bıleý bolmasa, mán-maǵyna izdeýdiń ózi artyq.  Jańa zaman jastarynyń tyńdaıtyn áýenderine zer salsaq, kileń tars-turs dersiń. Sózderine qarasań, túsinetiniń az ǵana sózder. «Qandaı án tyńdap júrsiń?» dep suraq qoıyp kórsek, qazirgi stılde tyńdaımyn dep jaýap alatynymyz aıdan anyq. Biraq ol stıldiń qandaı stıl ekenin baǵamdaý qıyn... Shoýǵa toly baǵdarlamalardy jasaıtyndar qazaq ániniń qadirin ketirip bitti degen pikirler  bar. Estradadaǵy qur aıqaıǵa qulaq ta úırengen qazir. Dástúrli ánshiler men estrada ánshileri bir-birimen sóz talastyryp júrgende,  k-pop ánshileri men múldem basqa baǵyttaǵy ánshiler alǵa shyǵyp ketti... Jastardyń arasynda tanymal, suranysqa ıe, zamanaýı ánderdi zaman aǵymy dep qarastyrǵanymyz abzal. Qazirgi ánderdiń taqyrybyna shek joq. Sol zamanaýı ánder eldiń qulaǵyna tez jetip, taralýy mezette bolyp tur áıteýir.

"Seniń moınyńda meniń izderim" degen sekildi joldarǵa ne derińdi de bilmeısiń. Aıtarǵa sóz joq. Sonda poezııanyń qudireti, talǵam, estetıka, kórkemdik degen dúnıeler qaıda? Trendte júrgen «Ol qyz» degen án bar. Árıne, án dep aıtýǵa kelse.

«Ol qyz

Ketti laqty ol tyńdamaı nege

Bıdiń ústine bı suraıd nege

Ol qyz, ol qyz

Ákesi bilse onyń qulaǵynan buraıdy

Sheshesi bilip qalyp qanshyq dep sabalaıdy

Ketemin úıden sender túsinbeısińder meni

Dep ózinikin qýyp sháıip ol aıqaılaıdy».

Osy ánder hıt qazir.

Odan keıin qazirgi trendte «kóılekter» júr. «Aq kóılek kıgen, kók kóılek kıgen», «Jyltyr kóılek», «Seniń kúlgin kóılegiń» dep kete beredi. “Kóńiliń keń dıapazonyndaı fortepıanonyń” degen birtúrli teńeýdi de kezdestiresiń keı ánderden. .

«Saǵynsań tórkinińe baryp kel, baryp kel.

Biraq ta kelerińde anaý-mynaý alyp kel...» dep keletin ándi tyńdasań, kúlerińdi ıá jylaryńdy bilmeısiń. Aıta almaı júrgen ótinishterin ánge qosqandary qalaı?  Stıli bólek ánderde ne maǵyna, ne mán joq, ne án deýge qımaısyń, quddy bir taqpaq sııaqty. Zarlaıdy da jatady bireýler, «men seni súıdim, sen súımediń» degen sanasýlar kóp. Búgin tyńdaısyń, erteń umytasyń.  «Devochka ız Karaganda» sekildi ánderde sózderdiń jartysy qazaq, jartysy orys tilinde. Bir ánde birneshe til qabattasyp júredi. Jónsiz qaıtalaýlar kóp.

Estı qalsań, estelikterińdi eske túsiretin, eriksiz shattyqqa bóleıtin, máni men sáni jarasqan ánder ótken kúnderdiń enshisinde qala bere me? Qazirgiler eskirmeıtin ánderdi emes, jeńil-jelpi ánderdi jazýǵa qumar. Al olardyń ǵumyry qanshalyqty uzaq? Taza óner men haltýrany shatastyryp, tyńdarmannyń talǵamyna áser etip jatqanyn ózderi baıqamaıdy nemese baıqamaǵansıdy.   

Qazirgi án álemi jaıly, kóshirme  ánder jaıly folklortanýshy Berik Júsipov aǵamyzdan surap kórgenimizde: «Osy jaıynda, munan basqa, sonyń aıasyndaǵy san taraý másele týraly 30 jyl kóleminde aıtyp-aıtyp bolǵanbyz. Shynymdy aıtsam, qazir meniń jaýabym sarqyldy. О́ner men ǵylymnyń qaı salasynda bolsyn, tanymnyń tas-talqany shyqty. Basty sebep - osy! Endi ony qaıta qylyptastyrý ońaı emes. Olaı bolsa, qoldaǵy bardy qoldanýǵa týra keledi. Oǵan kóngimiz kelmeıdi eken, ulttyq ıdeologııa tetikterin qaıta qaraý qajet!», - degen jaýap aldyq.

Al ánshi Ǵanı Mátebaev: «Qazir án kóp, ánshi kóp, aqyn kóp, sazger kóp deıdi. Olar burynda da bolǵan. Tek buryn aqparattandyrý bolmaǵan. Qazir kez kelgen adam óz ónimin áleýmettik jeli arqyly ońaı tanystyra alady. «О́nerge árkimniń-aq bar talasy» dep Abaı aıtqan zaman  qazirgi zaman dep oılaımyn. Jeńil-jelpi ánder de solaı. Burynda da bolǵan. Tek buryn taratýǵa jol berilmegen. Teledıdarda, radıoda júrý degen bolmaǵan, tek aýyzdan aýyzǵa, kósheden kóshege taraǵany bolmasa. Jappaı hıt bolýǵa shamasy jetpeıtin ol kezde. Qazir tańdaý kóp. Sen osy ánshini tyńdaısyń degen zaman ótken. Qabyldaǵannan basqa jol joq-aý».- deıdi.

О́zgeniń qańsyǵyn tańsyq kórýge daıyn turamyz-aý. О́z qundylyǵymyzben baılanysty dúnıe jasalsa, búgin baǵasy bolmasa da, keler urpaqtyń, ulttyń aldynda kim-kimniń de ar-uıaty taza bolar edi... Endigi jerde shyn ónerpazdar ózara birigip, ult rýhanııatyna zııan tıgizer ándermen kúresýdi qolǵa alsa degen nıet bar. Zań kerek, tyıym kerek degenimizben, onyń oryndalatynyna da kúmán bar. Suryptaý joq jerde quryq pen júgendi  kimnen surarymyzdy da bilmeı qalmasaq bolǵany... О́nerdiń shynaıy kelbetin, tabıǵatyn kórsetetin ádemi ánder osy keleńsiz qubylystyń kóleńkesinde qalyp qoımasa degen qorqynysh saýatty, sapaly, kásibı ánder máńgilikke joǵaldy degendi bildirmeıdi biraq. Sapaly mýzykalyq shyǵarmalardyń ıeleri bar kezde, uıqastary táp-táýir aqyndar bar kezde, esti ándi izdep júrip tyńdaıtyndar bar kezde deni durys ánder eshqashan ólmek emes.

"Mýzyka - adamnyń janyn emdeıdi" degendi eskersek, ol  ásem, sulý, ádemi bolýy zańdylyq. Sóz jazatyn aqyndar mádenıet, etıka máselesin umytpasa eken degen oı. Al, talǵam, taqyryp toqyrap jatsa toqtaı salý úshin artyq eshteńe kerek emes ǵoı... .