Telefon balanyń sóıleýine qalaı zııanyn tıgizip jatyr? Logopedpen áńgime

Uljan Qydyrbaeva – Almaty oblysy Panfılov aýdany Turban aýyly Sataı batyr atyndaǵy orta mektepte 3 jyldan beri logoped bolyp jumys isteıdi. Maman erekshe balalarǵa bilim berý tásili, balalarǵa telefon ustatýdyń zııany, balany daryndy bala etip tárbıeleý joldarý týraly aıtyp berdi.

Qazirgi tańda "logoped, psıholog" úlken suranysqa ıe

Uljan Qydyrbaeva Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıetin "pedagogıka-psıhologııa" mamandyǵy boıynsha támámdaǵan. M. Haıdar Dýlatı atyndaǵy Taraz memlekettik ýnıversıtetinde psıholog mamandyǵy boıynsha áleýmettik ǵylym magıstri atanǵan. Maman psıhologııa men logopedııa salalary bir-birimen asa tyǵyz baılanysty ekenin aıtady.

– Psıholog bolmaı, logoped bolyp jumys isteý qıyndaý. Tiliniń kemistigi bar balalarǵa eń aldymen psıhologııalyq daıyndyq kerek. Sondyqtan alǵan bilimimdi artyq dep eseptemeımin. О́zimniń tájirıbem barysynda qandaı bilim bolsa da bir-birimen ushtastyryp qoldanamyn. Bul mektepte istep júrgenime bıyl 3 jyl bolǵanymen jetken jetistikterim de joq emes. Pedagogıkada muǵalim aldynda otyrǵan 30 balanyń bárine birdeı bilim berip shyǵady. Al logoped jumysynyń qıyndyǵy aldyńdaǵy bala ártúrli dıagnozben keledi. Balalarǵa oblystyq psıhologııalyq-pedagogıkalyq keńesterdiń sheshimimen dıagnoz qoıylyp, balanyń sóıleý kemistigine nemese defektologııalyq, psıhologııalyq aýytqýyna baılanysty arnaıy baǵytpen jumys isteý týraly anyqtama beriledi. Qazirgi tańda mektepte 400 bala oqıdy, olardyń ishinde 10 balamen jumys isteımin. Bul az bolyp kóringenmen jumys óte kúrdeli. 10 balanyń árqaısysyna jeke oqytý jospary jasalady. Bul jerde logoped mamanynyń basqa mamandardan ereksheligi – árbir toqsan saıyn jeke baǵdarlama jasalady. О́ıtkeni árbir toqsan saıyn balalardyń damýy jóninde esep beriledi. Bala qanshalyqty deńgeıge kóterildi, nemese damýy joq degen sııaqty esepter júrgiziletin bolady, – deıdi maman.

Logoped balalardyń sóıleýine telefon keri áser etetinin atap ótti.

– Qazirgi tańda mektepte daıarlyq toptarynda, mektepke deıingi bilim berý mekemelerinde, bastaýysh synyptarda "s", "j","z","r" sekildi yzyń dybystardy aıta almaıtyn balalar óte kóp. Oǵan eki balanyń biriniń qolynan telefon túspeıtini de áser etedi. Jan tynyshtyǵy úshin balasynyń qolyna telefon ustata salatyn ata-analar kóp. Nemese olar balasy telefonnan paıdaly dúnıe qarap otyr dep oılaýy múmkin. Al telefonǵa qadalǵan balanyń aýyz qýysy men jaq bulshyq etteri qımyldamaıdy. Jaq súıek pen til bulshyq et qozǵalmaǵandyqtan, balanyń sóıleý qabileti tómendeıdi. Erin men til qımyldap qataıǵan saıyn balanyń sóıleý qabileti óte joǵary bolady. Bizde qazir basty kemshilik osy bolyp tur. Budan bólek telefon balanyń kórý qabiletin tómendetedi, – deıdi ol.

Balalardy bir sheńberdiń ishinde ustap otyrýǵa bolmaıdy 

Maman arnaıy dıagnozy bar balalardy damytý úshin  baıqaýlarǵa aparyp, júldeli oryndar alyp júr.

– Inklıýzıvti bilim berýde tek ǵana 10 balany otyrǵyzyp bilim berdim dep qarap otyrýǵa bolmaıdy. Jalpy ınklıýzıvti bilim berý balalarǵa teń dárejede bilim berý degendi bildiredi. Iаǵnı balalardy ereksheligine bola kemsitýge, qoǵamnan bólshekteýge jol berilmeýi kerek. Sondyqtan jumys barysynda tilinde kemistigi bar balalardy basqa balalarmen qatar túrli baıqaýǵa aparýǵa tyrysamyn. Jýyrda Almatyǵa shyǵarmashylyq baıqaýǵa aparyp, 1-oryn alyp qaıttyq. Mundaı is-sharalar erekshe balalar úshin asa paıdaly. Balanyń qaı jaǵynan da damýyna áseri óte joǵary. Jalpy balalardy bir sheńberdiń tóńireginde ustaýǵa bolmaıdy. Al mundaı orta qalyptastyrý, jan-jaqty damytý shyǵarmashylyq pen muǵaliminiń tikeleı izdenisin talap etedi, – deıdi Uljan Qydyrbaeva.

Onyń aıtýynsha, balanyń damýyna ata-anamen tikeleı jumys ta áser etedi.

– Arnaıy mamandardyń jumysynda qatyp qalǵan zańdylyq joq. Balany damytamyn degen kez kelgen tásil kádege jaraıdy. О́z salamdaǵy psıholog, defektolog, logoped sekildi áriptesterime jańa nársege umtylýdan qoryqpaý kerektigin aıtqym keledi. Balany túrli olımpıadaǵa, konkýrstarǵa qatystyrý kerek. Tipti bala oryn almasa da olardy qoǵamǵa shyǵaryp, ortaǵa, jańa nársege beıimdeý kerek. Daryndy bala qaıdan shyǵady? Daryndy bala adamdy damytatyn dúnıelerden shyǵady. Sondyqtan múmkindiginshe balalardy bir jerde ustap qalýǵa bolmaıdy. Balalarmen jumys isteý barysynda olardyń ata-analarymen de jumys jasaımyz. Pedagogter ata-anamen jumys isteý qıyn ekenin túsinedi. Bastysy balamen qalaı jumys jasaısyń, sondaı qarym-qatynasty balaǵa ata-ana da qalyptastyrýy kerek. Balany tek arnaıy mamandar ǵana damytady degen túsinikten arylǵan jón. Bala kóp ýaqytyn úıde ótkizedi. Sabaqta ótkenderdi úıde qaıtalatyp, balany jattyqtyrý kerek. Olımpıada, konkýrstarǵa jiberip turý qajet. Osylaı ustaz ben ata-ana birlesip jumys istegende ǵana maqsatqa qol jetkizemiz, – deıdi logoped.

Uljan Qydyrbaeva ǵylymda jańalyq ashý úshin múmkindikter óte kóp ekendigin aıtady. Bolashaqta mektepte kishigirim logopýnkt ashqysy keledi, túrli tájirıbelerdi synap kórip, erekshe balalardy damytý úrdisin jetildire túsýdi josparlaıdy.