• USD 468.56

  • EUR 497.56

  • RUB 7.3

  • CNY 67.18

28 Naýryz, 13:18:17
Almaty
+35°

Ult arazdyǵyn qozdyratyn sózder aıtqan Mıhaıl Valerıı men Kırıll Bojko

Táýelsizdiktiń 30 jyldyǵyna qadam basqan Qazaqstanda ózge ult ókilderi arasynda qazaq ultyn qorlaıtyn, namysyna tıetin málimdemeler jasap, artynan keshirim suraıtyn áreketter tyıylmaı tur. Jýyrda ǵana Mıhaıl Valerıı esimdi Qazaqstan azamaty ult arazdyǵyn týdyratyn sózder aıtyp, óziniń Reseıdi súıetinin jetkizgen, uzamaı bul isi úshin keshirim suraǵan daýly vıdeosy tarady. Osy rette Qazaqstandaǵy tildik jaǵdaıdy túsindirý máselesi boıynsha eldiń soltústik oblystarynyń turǵyndarymen júzden astam kezdesý ótkizgen saıasattanýshy Rasýl Jumaly Qamshy tilshisine mundaı jaıttardyń túp-tórkini týraly aıtyp berdi.

Saıasattanýshy bul jaǵdaı tek qazaqtyń namysy men ashýyna ǵana tıip qoımaı, jalpy elde turatyn barlyq ulttar men ulystardy, memleketti, ózi turyp jatqan jerdi qorlaý dep sanaıdy.

 

– Mundaı keleńsiz jaıttardyń aýyq-aýyq qaıtalanýynyń kóptegen sebebi bar. Aldymen memleket, quqyq qorǵaý organdary tarapynan osyndaı zańsyzdyqtarǵa tıisti qarymta jaýaptyń joqtyǵy sebep bolyp otyr. О́zimizben taǵdyrlas, Keńes úkimetiniń shekpeninen shyqqan Baltyq jaǵalaýy elderi, Grýzııa, Ýkraına sekildi memleketter osyndaı ulttyń namysyna tıetin dúnıelerge kelgende zań júzinde áreket etedi. Kek almaı, shekten shyqpaı, agressııaǵa da jol bermeı, zań negizinde jaýapqa tartady. Bizde osy máselege qatysty zań bar, biraq ol kóbine oryndalmaıdy. Eń soraqysy, mundaı zań qazaqtarǵa qatysty qatań qoldanylǵan jaǵdaılar ushyrasqan. Nege ekeni belgisiz, orys tildilerge kelgende quzyrly organdar meılinshe jumsaq sharalar qoldanady. Muny qatal zańmen 90-shy jyldary sheshkende, endigide bundaı dúnıeler ájeptáýir azaıar edi. Bul jerde zańǵa jaýapty shendilerdiń jáne quqyq qorǵaý qyzmetkerleriniń jigeri, azamattyq, otandyq kózqarasy jetispeıdi, – deıdi saıasattanýshy.

 

Rasýl Jumaly bılik ókilderiniń batyl qadamdarǵa bara almaýyn olardyń áli kúnge otarlyq sındromynan aryla almaýymen túsindiredi.

– Reseıge qaraılaý, Reseıden áli de seskený, Reseı ne isteıdi eken degendeı jaltaqtaý, ıaǵnı otarlyq sındromy bizdiń bılik ókilderiniń boıynda áli de bar. Biraq joǵaryda aıtqanymdaı, Reseıge kórshiles basqa memleketter osy máseleni eshkimnen qaımyqpaı, ózin táýelsiz egemendi el ekenin sezine otyryp sheshe aldy. Sondyqtan bılik elıtasy qataryndaǵy sheshim qabyldaıtyn, zańdardy iske asyratyn adamdar otarlyq sındromnan arylmaı, batyl sheshimder qabyldaı almaıdy, – dep atap ótti ol.

Saıasattanýshy "mundaı keleńsizdikti boldyrmaýdyń birden-bir joly – qoǵamdy qazaqılandyrý saıasatyn júrgizý" degen pikirde.

 

– Memlekettegi etnostardy jergilikti, memleketti quraýshy ult tóńiregine uıystyrý, shoǵyrlandyrý kez kelgen memlekette júrgiziletin qalypty qubylys. Bul ádette til arqyly júzege asady. Máselen, muny Reseı orys tili arqyly júrgizedi, Fransııa fransýz tili arqyly degendeı. Bul – ultshyldyq emes, kádimgi patrıotızm. Menińshe, pozıtıvti ultshyldyq deýge bolady. Til – eldi biriktirýshi qarý desek, qazaq tili áli de sol halyqty uıystyrýshy, biriktirýshi qarý bola almaı otyr. Árıne, bul bir kúnde bola salatyn másele emes. Biz til máselesin, balabaqshalardy 100 paıyz qazaq tiline ótkizýdi 2000-shy jyldardan beri kóterip júrmiz. Biz jańadan velosıped oılap shyǵaryp otyrǵan joqpyz. Bul – álemdik tájirıbe. Sondaı-aq osy baǵytta qostildi mektepterdi joıý, qazaqtildi mektepterdi kóbeıtý, baspasózde, teledıdarda, memlekettik jáne qoǵamdyq mekemelerde qazaq tiline den qoıý sekildi jumystar atqarylýǵa tıis. Al basqa tilderdi úıretýdi Japonııa, Germanııadaǵydaı balanyń ana tilinde oılaý qabileti qalyptasqannan keıin ǵana júzege asyrǵan jón. Reseıdiń aqparattyq, ıdeologııalyq keńistiginen, táýeldiliginen arylý, reseılik shovınıstik telearnalardyń jumysyn toqtatý da kezek kúttirmeıtin sharýa bolýy kerek, – deıdi saıasattanýshy.

 

Rasýl Jumaly qazaq tiliniń qoldanysyn keńeıtý máselesinde azamattar, ásirese orta jáne úlken býyn óz mıssııasy men jaýapkershiligin sezinýi kerek dep sanaıdy. Onyń sózinshe, Qazaqstannyń ár azamaty keleshegin osy elmen baılanystyratyn bolsa, urpaǵyna qazaqsha úıretýi kerek. О́ıtkeni búginniń ózinde qazaq tiliniń qoǵamdaǵy salmaǵy men qoldanysy sát saıyn artyp keledi.

Ázim Erkinov

"Qamshy" silteıdi

Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.

Pikir qaldyrý

pikir