Almaty oblysynda 400 myńǵa jýyq otbasyǵa kómek kórsetilgen

«Birgemiz Jetisý» qorynyń qarjysy esebinen jáne demeýshilerdiń kómegimen Almaty oblysynyń 396 myń turǵynyna jalpy somasy 4,9 mlrd. teńge kómek kórsetildi. Bul týraly Almaty oblysynyń ákimi Amandyq Batalov Prezıdent janyndaǵy OKQ alańynda ótken brıfıngide aıtty. 

–  2020 jyl koronavırýs indetine baılanysty ońaı bolǵan joq. Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemelulynyń tapsyrmasyna sáıkes Úkimet der kezinde halyqty áleýmettik qorǵaý jáne bıznesti qoldaý sharalaryn qabyldady. Osynyń arqasynda ekonomıkanyń negizgi salalarynda ósim qarqynyn saqtaı aldyq, – degen A. Batalov toǵyz aıdaǵy oblystyń jetken jetistikterin keńinen tarqatty. 

Almaty oblysy ákiminiń aıtýynsha, toǵyz aı ishinde 437,9 mlrd. teńge ınvestısııa tartylyp, ósim 8,8% qurady. Almaty oblysynyń ınvestısııalyq qorjynynda jalpy quny 5 trln. teńgeden astam bolatyn 517 joba bar. Oblys agrarlyq baǵyttan birte-birte agrarlyq-ındýstrıaldyq baǵytqa ótýde, qazir óńdeý ónerkásibiniń úlesi 87% jetti.

Memleket basshysynyń Joldaýyndaǵy tapsyrmaǵa sáıkes ártaraptandyrylǵan jáne tehnologııalanǵan ekonomıkany qalyptastyrý. Osy maqsatqa qol jetkizýde Transulttyq kopanııalar mańyzdy rólge ıe. Transulttyq kompanııalardyń jalpy somasy 165 mlrd. teńge bolatyn, tórt myń jumys ornyn quratyn 9 jobasy júzege asyrylýda. Onyń úsheýi – «Mareven Fýd», «Lýkoıl», «Willo» iske qosyldy, jyl sońyna deıin taǵy bir nysan - qýattylyǵy jylyna 60 myń tonnalyq «SSA Fıd Mılls» qurama jem zaýyty paıdalanýǵa berildi.Spıker qýaty jylyna 1,2 mln. tonna bolatyn oblystaǵy alǵashqy sement zaýyty «Alasem» iske qosylady. Jalpy bıylǵy jyly jalpy quny 153 mlrd. teńge bolatyn barlyǵy 71 joba júzege asyrylady. Jyl qorytyndysynda ónerkásip óniminiń kólemi 1 trln. teńgeden asady, shıkizattyq emes eksport 6% ósip, 406 mln. AQSh dollaryna jetedi dep josparlanýda. Jalpy oblystyń ınvestısııalyq qorjynynda jalpy quny 5 trln. teńgeden astam bolatyn 517 joba bar. Olarda 45 myń jumys orny ashylady. 

Elimizdiń aýyl sharýashylyǵy ónimindegi Almaty oblysynyń úlesi – 17 paıyz. Degenmen oblys osymen toqtap qalmaı, odan ári damýǵa baǵyt alǵan. Prezıdenttiń agroónerkásiptik keshendi damytý týraly tapsyrmasyna sáıkes biz bul baǵytta tórt negizgi strategııalyq maqsatty belgiledik. Olar – et pen sút óndirisin arttyrý, aýyl sharýashylyǵy ónimderin óńdeý men ırrıgasııalyq júıelerdi qalpyna keltirý.

Almaty oblysynda iri qara mal basy 1,3 mıllıonnan, al qoı men eshki 4,2 mln. bastan asty. Sútti mal sharýashylyǵyn damytý maqsatynda 26 myń basqa arnalǵan 82 taýarly-sút fermasy qurylǵan. Alaıda et óńdeý kásiporyndarynyń júktemesi nebary 4% ósip, 66%-ti qurasa, sút zaýyttarynyń júktemesi - 73,4%. Sondyqtan biz 2025 jylǵa deıin et óndirisin 500 myń tonnaǵa, sút óndirisin 900 myń tonnaǵa deıin jetkizip, aýyl sharýashylyǵy ónimderin óńdeý boıynsha 25 jobany júzege asyrýdy josparlap otyr. Sondaı-aq Prezıdenttiń sýarmaly jerdi ulǵaıtý týraly tapsyrmasyna oraı oblysta jalpy 138 myń gektar sýarmaly jerdi aınalymǵa qosý josparlanǵan. О́tken jyly 20 myń gektar qalpyna keltirilse, bıylǵy jyly taǵy 20 myń gektar aınalymǵa qosylady. Bul AО́K óndirisiniń kólemin arttyrýǵa jáne onyń eksporttyq áleýetin ulǵaıtýǵa yqpal etedi. «Qazirdiń ózinde kórsetkishterimiz jaman emes. О́tken 9 aıda AО́K ónimi eksportynyń kólemi 1,3 ese ósip, 93 mln. AQSh dollaryn qurady. Jyl sońyna qaraı aýyl sharýashylyǵynda jalpy ónim 2,2% ósip, 900 mlrd. teńgeden asady, al eńbek ónimdiligi 2,5 mln. teńgege jetedi.Almaty oblysynyń jalpy óńirlik ónimindegi shaǵyn jáne orta bıznestiń úlesi 34% jetedi

Pandemııa kezinde  shaǵyn jáne orta bıznes kóp zardap shekti. Soǵan baılanysty Almaty oblysynda daǵdarysqa qarsy sharalar sheńberinde bıznestiń 119 myń sýbektisi salyqtyq yntalandyrýǵa qol jetkizdi. 641 sýbektige 24 mlrd. teńge nesıe boıynsha tólemdi keıinge shegerýge jaǵdaı jasaldy. Baıandamada aıtylǵandaı, óńirdegi 6,5 myń jalgerler úshin jeke sektorda jalǵa alý quny 30%-ten 90%-ke deıin tómendetilgen, bıznestiń 690 sýbektisi kommýnaldyq menshik múlikterin jalǵa alý tóleminen tolyq bosatyldy. Kásipkerlikti qoldaýǵa bıýdjetten 16,2 mlrd. teńge bólindi. 

–  Osy aıtylǵan sharalardyń barlyǵy shaǵyn jáne orta bıznes kórsetkishterin ótken jyldyń deńgeıinde saqtaýǵa múmkindik berdi. Soǵan sáıkes shyǵarylǵan ónim men kórsetilgen qyzmet kólemi 1,7 trln. teńgeni qurap, jalpy óńirlik ónimdegi shaǵyn jáne orta bıznestiń úlesi 34% jetedi. Bul kórsetkishti 2025 jylǵa qaraı 35 %-ǵa jetkizý tapsyrylǵan bolatyn, biz bul mejege kelesi jyly jete alamyz, – dedi A. Batalov. 

Almaty oblysynda 9 aıda 712,4 myń sharshy metr turǵyn úı paıdalanýǵa berilip, kórsetkish 7,6% ósti. Turǵyn úı qurylysy jaqsy qarqynmen júrip jatyr. 9 aıda 712,4 myń sharshy metr turǵyn úı paıdalanýǵa berilip, ósim 7,6% qurady. Al jyldyq jospar – 938,8 myń sharshy metr. О́ńir basshysynyń aıtýynsha, Elbasynyń «Nurly jer» baǵdarlamasy sheńberinde turǵyn úıler men ınjenerlik ınfraqurylymdardyń qurylysyna 38,3 mlrd. teńge bólindi. Jalpy oblysta barlyǵy 2843 páterlik 566 turǵyn úı salynýda, onyń 1020-sy kóp balaly otbasylaryna beriledi. 1533 otbasy «7-20-25», «Baqytty otbasy» jáne «Shańyraq 5-10-20» jeńildetilgen baǵdarlamalary boıynsha páter alady.

Oblys ortalyǵy Taldyqorǵanda 670 úılik kottedj qalashyǵynyń qurylysy júrip jatyr. Bıylǵy jyly 345-in qoldanysqa beremiz. Munda mektep, balabaqsha, balalar jáne sport alańdary salynýda. Jyl sońyna qaraı Almaty oblysynyń 1,2 mln. turǵyny nemese 57% tabıǵı gazǵa qosylýǵa múmkindik alady

Almaty oblysynda aýyz sýmen qamtý júıeleriniń qurylysy men jóndeýine qatysty 17,9 mlrd. teńgege 110 joba iske asyrylýda. Osynyń nátıjesinde 90 eldi mekende aýyz sý sapasy jaqsarady. – Búgingi kúni Almaty oblysy aýyldyq eldi mekenderdi ortalyqtandyrylǵan aýyz sýmen qamtý boıynsha kóshbasshy sanalady – qamtý kórsetkishi – 98,8%. Sonymen qatar búgingi kúni gaz oblystyń 15 aýdany men qalasyna jetkizilip, gazdandyrýǵa jatatyn 144 eldi mekenge gaz tartyldy. Taldyqorǵanda IV kezegi aıaqtalýda, Balqash, Qaratal, Kóksý, Kerbulaq jáne Eskeldi aýdandarynda aýylishilik jelilerdiń qurylysy qarqyndy júrgizilip jatyr.  Jyl sońyna qaraı oblystyń 1,2 mln. turǵyny nemese 57% gazǵa qosylýǵa múmkindik alady.

Bes aýdanda  gaz jetkizilmegen, ol úshin «Aqsý - Sarqan - Úsharal», «Shelek – Kegen - Narynqol» baǵytyndaǵy gaz qubyrlary qurylysynyń qujattamalary daıyndalýda. Sonyń nátıjesinde taǵy 300 myń adam gazben qamtylatyn bolady.Jalpy jergilikti mańyzdaǵy joldardy salý men jóndeý jumystaryna Almaty oblysynda 62 mlrd. teńge bólingen. Jalpy jergilikti mańyzdaǵy joldardy salý men jóndeý jumystaryna 62 mlrd. teńge bólindi.

«Jumyspen qamtý jol kartasynyń» arqasynda biz aýyl ishilik joldardy jóndeýge kóp kóńil bóldik. Jóndeý júrip jatqan 347 eldi mekenniń 220-sy «Jumyspen qamtý jol kartasy» sheńberinde qamtylyp otyr. Sonyń nátıjesinde jyl sońyna qaraı jaqsy jáne qanaǵattanarlyq jaǵdaıdaǵy joldardyń deńgeıi 84% jetedi.Spıkerdiń aıtýynsha, «Nurly jol» baǵdarlamasy aıasynda «Taldyqorǵan - О́skemen», «Úsharal - Dostyq», «Kúrti - Býrylbaıtal» jáne «Uzynaǵash - Otar» respýblıkalyq joldarynyń qurylysy men jańǵyrtý jumystary júrip jatyr. Barlyq ýchaskelerdegi qurylys jumystary 2021 jyly aıaqtalady dep kútilýde, bul tranzıttik júk tasymaly men týrıster legin arttyrýǵa yqpal etedi.

Almaty oblysynda «Jumyspen qamtý jol kartasy» jobalarynyń 451-i nemese 43% áleýmettik ınfraqurylymdardy jaqsartýǵa baǵyttaldy  Júzege asyrylyp jatqan baǵdarlamalar aıasynda Almaty oblysynda 56,2 myń jumys orny quryldy, sonyń 30,1 myńy – turaqty jumys oryny. Bul rette «Jumyspen qamtý jol kartasy» óz tıimdiligin kórsetti, osy baǵdarlama sheńberinde quny 105,6 mlrd. teńgelik, 20,9 myń jumys ornymen 1051 joba iske asyrylýda. Sonyń 1,8 myńy turaqty jumys bolsa, 10,5 myńy Jumyspen qamtý ortalyqtary arqyly ornalastyrylǵan.

Spıkerdiń aıtýynsha, «Jumyspen qamtý jol kartasy» jobalarynyń 451-i joba nemese 43% áleýmettik ınfraqurylymdardy jaqsartýǵa, 237 joba turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵy men abattandyrý máselelerin sheshýge baǵyttaldy. О́ńirde «Eńbek» baǵdarlamasy boıynsha 33 myń jumyssyz jáne ózin ózi jumyspen qamtyǵan azamattar jumyspen qamtýdyń belsendi sharalaryna tartyldy, bul maqsatqa 15,7 mlrd. teńge qarastyrylǵan.

Halyqtyń áleýmettik áljýaz toptarynan 16,3 myń otbasy jalpy somasy 6,3 mlrd. teńge bolatyn ataýly áleýmettik kómek aldy. Jalpy somasy 712,5 mln. teńge bolatyn kepildi áleýmettik paket 19 myń balaǵa berildi.  Jalpy somasy 15,7 mlrd. teńge bolatyn 42 500 teńge tólemin 368,2 myń adam aldy. Atap ótsek, «Birgemiz», «Birgemiz Jetisý» qorynyń qarjysy esebinen jáne demeýshilerdiń kómegimen oblystyń 396 myń turǵynyna jalpy somasy 4,9 mlrd. teńge kómek kórsetildi.

Almaty oblysynda qurylysy júrip jatqan 23-i mekteptiń 17-si úsh aýysymdy boldyrmaý maqsatynda salynýda. Almaty oblysynda bıylǵy jyly 32 bilim mekemesiniń qurylysy júrýde, sonyń 23-i mektep, onyń 17-si úsh aýysymdy boldyrmaý maqsatynda salynýda. Jetisý óńirinde balalardy mektepke tasymaldaıtyn kólikterdi jańartýǵa bir mlrd. teńge bólinip, jańa ári jaıly 70 avtobýs satyp alynǵan.

Spıker sondaı-aq Elbasynyń Bes áleýmettik bastamasyn júzege asyrý maqsatynda Taldyqorǵanda I.Jansúgirov atyndaǵy Jetisý ýnıversıtetiniń stýdentteri úshin 280 oryndyq jáne Qaratal aýdanynda kolledjge arnalyp 50 oryndyq jańa jataqhanalar salynǵanyn, jyl sońyna deıin Taldyqorǵanda taǵy 480 orynǵa eki jataqhana paıdalanýǵa beriletinin atap ótti. Sol sııaqty bilim berý salasynda oqýshylar men kolledj stýdentterin qashyqtan oqytý úshin barlyq jaǵdaı jasalǵanyn aıtty.

Almaty oblysynda pandemııamen kúres sharalaryna jergilikti bıýdjetten 13,8 mlrd. teńge bólindiAlmaty oblysynda bıyl 12,9 mlrd. teńgege densaýlyq saqtaý salasynyń 17 nysany salynýda, 7 nysannyń kúrdeli jóndeýine  3,0 mlrd. teńge bólindi.

– COVID-19 indeti densaýlyq saqtaý salasy úshin úlken syn boldy, qabyldanǵan sharalarǵa qaramastan kadr jetispeýshiligi, qural-jabdyqtar jetkiliksizdigi áli bar. Sondyqtan jalpy pandemııamen kúres sharalaryna jergilikti bıýdjetten 13,8 mlrd. teńge bólindi, sonyń 8,8 mlrd. teńgesi ekinshi tolqynyna daıyndyqqa qarastyryldy, – dep atap ótti A. Batalov. 

Onyń aıtýynsha, Taldyqorǵan qalasynda qysqa merzim ishinde 200 tósektik modýldi ınfeksııalyq aýrýhana salyndy. Ol barlyq qajetti zamanaýı qural-jabdyqtarmen jáne shtatpen qamtyldy. Al materıaldyq qoldaý kórsetý sheńberinde 5362 medısına qyzmetkerine 4,7 mlrd. teńge kóleminde ústemaqy tólendi, 1123 medısına mamanyna jergilikti bıýdjetten 137 mln. teńge syıaqy berilgen. Almaty oblysynda bıylǵy jyly 50 myń tonna qant óndirý josparlanyp otyr.

Búgin Almaty oblysynyń basym baǵyttarynyń biri – aýyl sharýashylyǵy jáne onyń damýyna memleket tarapynan eleýli qoldaý kórsetilýde. Bıylǵy jyly qant qyzylshasynyń alqaby 16 myń gektarǵa jetti. Odan 550 myń tonna ónim alyp, 50 myń tonna aq qant óndirý josparlanyp otyr. Elbasynyń qant qyzylshasynyń burynǵy dańqyn jańǵyrtý týraly tapsyrmasyn oryndaý maqsatynda oblys basshylyǵy 2014 jyldan bastap barlyq qajetti sharalardy qabyldady. Eger 2014 jyly qant qyzylshasynyń alqaby 1,2 myń gektar bolsa, 2020 jyly ol 16 myń gektarǵa jetkizilip, 14 esege jýyq kórsetkishke ulǵaıtyldy. Mundaı nátıjege qol jetkizý úshin oblystyń sharýa qojalyqtaryna sýbsıdııa berilip, Fransııa, Germanııa, Danııa elderinen ákelingen joǵary ónimdilikti tuqym berildi. Arnaıy tehnıka jáne janar-jaǵarmaı máselesi de sheshildi. «Jetisý» ÁKK» UK» AQ-nyń qatysýymen qant qyzylshasy baǵytynda 29 servıstik-daıyndaý ortalyqtary qurylyp, quny 6,4 mlrd. teńge bolatyn 621 birlik arnaıy tehnıka satyp alyndy. SDO-lar úshin barlyǵy 1200 birlik aýyl sharýashylyǵy tehnıkasy satyp alynyp, qarjylyq lızıngige berildi. 

«Biz qant qyzylshasyn ósirýmen qatar óńdeý isin de sheshtik. Qyzylsha ósirý óte aýyr jumysty talap etedi. Sondyqtan onyń ár tal ónimin shashaý shyǵarmaı óńdeýdi jolǵa qoıýymyz kerek boldy. Sondyqtan biz eń aldymen jyldar boıy toqtap turǵan Kóksý qant zaýytyn, odan keıin Aqsý qant zaýytyn iske qostyq. Investorlar tarttyq. Olar zaýytty qaıta jańǵyrtýdan ótkizip, otandyq, reseılik, ýkraınalyq jáne basqa da sheteldik eń ozyq úlgidegi qural-jabdyqtardy ornatty. Sol sııaqty zaýyttarda burynnan istegen mamandardy qaıta shaqyrdyq», – dep atap ótti A. Batalov. 

Qazirgi kezde Kóksý qant zaýyty 260 myń tonna qant qyzylshasyn óńdeýge qaýqarly. Kásiporyn 80 % qaıta jańǵyrtyldy, óndiris tolyq avtomattandyrylǵan, bul qant sapasyn eselep arttyrýǵa yqpal etýde. Taǵy bir mańyzdy jaıt – bul zaýyt tabıǵı gazǵa qosyldy. Kásiporynnyń ekologııalyq taza otynmen jumys istep turǵanyna eki jyl boldy. Bul nysanǵa ekonomıkalyq jaǵynan tıimdi bolsa, óńir úshin ekologııalyq jaǵynan tıimdi. Buryn zaýyt maýsymyna 10 myń tonna mazýt jaqsa, gazǵa kóshkeli otynǵa ketetin shyǵyn 1,5 ese kemigen. Búginde Aqsý qant zaýytynyń kezekti jańǵyrtý jumystarynan keıin óńdeý qýattylyǵy 350 myń tonnadan 500 myń tonnaǵa ulǵaıtyldy. Zaýytta qant qyzylshasynan shyǵatyn jomdy keptirýge arnalǵan jáne ony túıirshikteıtin jeli iske qosýǵa daıyn.

«Qyzylsha jomy – malǵa taptyrmaıtyn azyq. Oblysta mal bordaqylaý alańdarynyń qatary artyp keledi, sondyqtan keptirilgen jomdy ótkizý qıyndyq týǵyzbaıdy. Onyń ústine jańa tehnologııanyń arqasynda jom brıkettelip, qurǵaq kúıinde jetkiziledi. Sonda ol uzaq saqtalady ári óziniń paıdaly qasıetterin joǵaltpaıdy. Sol sııaqty ashytqy zaýyty men quramajem zaýytyn salý arqyly óndiristi odan ári keńeıtý josparda bar. Sóıtip zaýyt qaldyqsyz óndiretin kásiporyn bolady. О́ndiristik qýatyn arttyrýdyń arqasynda bizge taǵy bir zaýytty iske qosýdyń qajettiligi týmaıdy. Biz qazir sýarmaly jerlerdi ulǵaıtýmen, oǵan qosa qant qyzylshasy alqabynyń kólemin arttyrýmen aınalysyp jatyrmyz», – dedi qant qyzylshasy óndirisin damytý týraly josparlarymen bólisken Amandyq Batalov. 

Investorlarmen birlesip, qant zaýytynda qamys shıkizatyn óńdeý baǵytynda jańǵyrtý jumystary jalǵasýda. Bul zaýyttyń jyl boıy úzdiksiz jumys isteýine múmkindik beredi. Qabyldanǵan sharalardyń arqasynda 2023 jylǵa qaraı oblys elimizdiń aq qantqa degen suranysynyń 70% qamtamasyz ete alady (shyǵarý – 350 myń tonna, qajettilik – 480 myń tonna).  Jıyn sońyn Almaty oblysynyń ákimi jýrnalısterdiń suraqtaryna tushymdy jaýap berdi