"Bılikti dattaý oıymda bolmady". Sheneýnik aýyl sharýashylyǵyndaǵy aýyr jaǵdaıdy ashyp aıtty

Qazaqstan fermerler Odaǵy qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Jıgýlı Daırabaev aýyl sharýashylyǵyndaǵy birqatar máselelerge toqtaldy. Bul týraly ol parlamenti senatynyń parlamenttik tyńdaýy barysynda aıtty. 

– Qazaqstan boıynsha 230 myńǵa jýyq túrli agroqurylym bar. Onyń basym kópshiligi usaq sharýashylyqtar. Respýblıka boıynsha óndiriletin ónimniń 85 paıyzyn solar berip otyr. Búkil eldi azyq-túlik ónimderimen qamtamasyz etýde. Qazirgi kezde aýyl adamdary baı deńgeıde ómir súrip jatqan joq. Aýyl – qazaq eliniń túp-tamyry. Sol tamyr joıylsa, bul – eldiń ásireý deńgeıi degen sóz. Bul sózder tekke aıtylyp otyrǵan joq. Búgingi ashy shyndyq. Sol shyndyqty ashyq aıtaıyn. Qyrkúıek aıynyń basynan bastap aýyl joldarynyń múldem jaramsyzdyǵyna qaramastan avtokólikpen 10 myń kılometrden astam jol júrip elimizdiń 8 aımaǵyn aralap, 70-ten astam fermer sharýashylyǵyna bardym. Bul sapardaǵy maqsatym – fermerlerdi aralap, jumys barysyn kórip, muń-muqtajyn bilý boldy. Jer jerdegi atqarýshy bılikti maqtaý nemese dattaý oıymda bolmady. Sharýalardyń jaı kúıine nazar aýdartý arqyly olarǵa degen qoǵamnyń kózqarasyn ózgertý. Sapar barysynda fermerlerdiń óz aýzynan shyqqan aýyldyń negizgi problemalary men olardy sheshý joldaryn óz oıymmen ortaǵa salaıyn, – deıdi ol.

Fermerler odaǵy qaýymdastyǵynyń tóraǵasy aýyldyń negizgi problemalaryna jeke-jeke toqtalyp ótti.

– Birinshi, aýyldyń joldary. Jol ınfraqurylymyn damytpasa, mańdaı terin tógip jasaǵan ónimder fermer úshin de, tutynýshyǵa da zııan. Joldardyń jaǵdaıyn óz kózderimen kórý úshin atqarýshy bılik ókilderi sol joldarmen barlyq baǵyttarda kólikterimen júrip ótkenderi jón. Jol problemasyn sheshý úshin shuǵyl sharalar qabyldaý qajet. Aýyl joldary degen nysanaly memlekettik baǵdarlama qabyldap, 3-5 jyl ishinde aýyldyq aımaqtardy jolmen qamtamasyz etý qajet. Ekinshi, aýyldardyń tozyp taraýy. Jol bolmaǵan soń ondaı aýyldarda turaqtamaıdy. Kózben kórgen aýyldardyń ishi soǵystan keıingideı. Ásirese soltústik óńirler men Aqtóbe oblysynda qatty baıqalady. Mundaı aýyldarda jastar qalaı turady? Úshinshiden, aýyl sharýshylyq óndirisin qarjylandyrý. Sharýalarǵa uzaq merzimdi 10-15 jylǵa prosenti tómen 1-2 paıyzdan aspaıtyn nesıe berý kerek. Sýbsıdııalaý júıesin jetildirý qajet. Fermerler qoldaý júıesin qoldanǵany úshin qyrýar aqsha tóleıdi. Ol sharýalardy qoldaý úshin arnaıy jasalǵan júıe nelikten sharýalardyń esebinen aqsha tabý kerek ekeni túsiniksiz. Aqparattyq esep ortalyǵy aksıonerlik qoǵamy 100 paıyz úkimettiki bolsa, qyzmeti de tegin bolý kerek. Tórtinshiden, aýyl sharýashylyǵymen aınalysatyn ártúrli saladaǵy mamandar tapshy. Agranom, mal dárigeri, mehanızator atty aýyl sharýashylyǵyna asa qajet mamandyqtarǵa oqytý belgisiz sebeptermen umyt qaldy. Burynǵy kásiptik tehnıkalyq mekemeler jańa zamanýı talapqa saı jandandyrý qajet. Jergilikti fermerlerge malshylardy baqylaý úshin, baǵalaý úshin JOO-da jáne basqa da oqý oryndarynda arnaıy jeńildikter engizý qajet. Osynaý máselelerde bilim mınıstrligi men aýyl sharýashylyq mınıstrligi tez arada sheshýdi qolǵa alsa. Aýyldyń ınfraqurylymdyq áleýmettik jaǵdaıyn jasap, qoljetimdi áleýmettik úılerde aýyldarda salý qajet. Kerek bolsa aýylǵa jastardy tartý úshin salynǵan úılerdi tegin berý kerek. Besinshi, kooperasııa máselesi. Jambyl oblysynda turǵyndardyń turmystyq tabysyn arttyrý boıynsha iske asyp jatqan pılottyq joba basqa óńirler úshin úlgi bolarlyq. Kooperatıvtik qozǵalysty damytý, ásirese jeke qosalqy sharshylyqtardy kooperasııasy máselesi buryn kóterildi. О́kinishke qaraı bul qadamdardyń barlyǵy osy ýaqytqa deıin nátıjesiz qalýda. Bul rette kooperasııa quryp jaıylymdar men shabyndyq jerlerdi fermerlerge berse, elde ettiń jáne súttiń kólemi artyp, eksporttyń áleýeti artady, – dep atap aıtty ol.