Qydyráli Bolman: Balanyń kózqarasynda ákeniń obrazyn ana qalyptastyrady

QR statıstıka komıtetiniń resmı málimetinshe, elimizde 2019 jyly AHAJ organdary 139,5 myń nekeni tirkegen. Alaıda sol jyly 59,8 myń otbasy ajyrasyp ketken. 11 qyrkúıek – Dúnıejúzilik ákeler kúnin eskere otyryp, birneshe ózekti máselelerdi alǵa tartyp, Qamshy tilshisi alty balanyń ákesi, prodıýser Qydyráli Bolmanovpen az-kem tildesken bolatyn.

– Qazaq otandy súıý otbasynan bastalady dep beker aıtpaǵan. Oılap qarasam, biz de kishkentaı ul-qyzymyzdyń kishigirim otanymyz. Olar Qaraqat ekeýmizge qarap boı túzeıdi. Qandaı tárbıe berdik, sol izben ómir súredi. Balaǵa kishkentaıynan kóp kóńil bólý, tárbıesine asa mán berý, kishkentaıynan áıeldiń kim ekenin, erkektiń kim ekenin uǵyndyryp, túsindirý mańyzdy. О́ıtkeni eseıgen balany tárbıeleý múmkin emes.

– Balalaryńyzǵa aqyl aıtasyz ba?

– Árıne. Biraq aqyldy tyńdaý bir basqa da, aqyldy bolý bir bólek. Úıde analaryna degen meniń qarym-qatynasyma qarap, olar da solaı bolýy kerek dep oılanady. "Jaqsy sóıle nemese úndeme". Osy qaǵıdany jaqsy kórem. Ashýlansań, shyǵyp ketý kerek qoı (kúlip). Ashý – nápsi. Er adam óziniń nápsisin tizgindeı bilse, aıtqysy kelip turǵan nárseni aıtpaı, úndemeı qoısa, ashýdy jeńgeni, sabyrly bolǵany, aqyldy bolǵany. Keıde uldaryma "Meniń anam qaıtys bolyp ketti, áıtpese alaqanymda salyp júrer em. Senderdiń analaryń bar. Men onyń qorǵanymyn. Ormanda kele jatyp, aldymyzdan arystan shyqsa, artymda Qaraqat tursa, men qashyp ketpeı, sol arystanmen alysamyn", – deımin. Balaǵa túsinikti tilmen túsindirýge tyrysamyn.

Biz de sondaı tárbıe kórdik. Ákemiz kóbine jumysta, syrtta júretin. Anamyz sol kisini bizge úlken tulǵa etip kórsetetin. Osydan shyǵatyn bir ǵana formýlany baıqaımyz. Balanyń kózqarasynda ananyń obrazyn áke, ákeniń obrazyn ana qalyptastyrady.

– Bizdiń elde ajyrasý nege kóbeıip ketti dep oılaısyz?

– Sebebi bizde ulttyq jáne otandyq otbasy qundylyǵyn nasıhattaıtyn ıdeologııa joq deýge bolady. Buryndary uly-qyzdaryn kishkentaı kezinen atastyratyn. Áke-sheshesin, shyqqan tegin bilgen soń, senimsizdik bolmaıtyn. Qazirgiler mahabbat dep shyryldaıdy. Ol kezde de mahabbat bolǵan. Jalpy "mahabbat" degenniń ózi birjaqty túsinik emes qoı... Ájem marqum "kimmen qaraısań, sonymen aǵar" deıtin. Árıne, qaraıýdan saqtasyn Alla. Biraq kimmen dos boldyń, kimmen otaý qurdyń, bárin oılap, sol asyldaryńdy joǵaltyp almaý kerek qoı. Dossyz ómir joq, sol sııaqty áıelsiz de ómir joq. Alǵan jaryńdy baǵalap, onyń da bireýdiń mápelep ósirgen qyzy ekenin eskere otyryp, jan dúnıesine úńilip, kóńiline kirbiń túsirmeýge tyrysyp ómir súrý kerek.

Al bizdiń eldegi ajyrasýlar adam boıyndaǵy egoızmniń kesirinen bola ma deısiń?!.  Keshe bir kelinshek "negizinde úılengende er adamdar emes, áıel adam tańdaıdy" dep áńgime aıtyp otyr. Ol da bir jańsaq ári jaqsylyqqa aparmaıtyn pikir. Otaý qurǵan eki jas, ekeýi – bir adam. Bir-birin tapqan, bir-birin túsingen, bir-birin tolyqtyratyn. Minsiz eshkim joq. Sen tańdadyń, men tańdadym dep sóz talastyrý – aqymaqtyq.

Sosyn úılengen keıbir jigitter túzde bir sulýdy kórse qyzyǵyp, kózin satyp qoıady. Ajyraspaý úshin, ózińniń jaryńa sondaı jaǵdaı jasa. Boıansyn, kıinsin, jarqyrap júrsin. Sóıt te, ózińniń kelinshegińe qyzyǵyp qara. Qarapaıym formýla.

– Erkek pen áıeldiń mindeti ne?

– Birin biri qurmetteý, syılaý, adal bolý. Adaldyq pen tazalyq  bar jerge baqyt uıa salady. Osynyń barlyǵyn eskerip, parasatty ǵumyr keshý – ekeýiniń de mindeti.

Jalpy, bizder, erkekter asúıge aralaspaımyz, qonaq kútýdiń ózi – óner. Al bala týǵandaǵy áıel adamnyń jan alyp, jany beretinin áli de kóbimiz túsinbeımiz. Týǵannan keıin ol balany qyrqynan shyǵarǵansha, 2-3 jasqa kelgenshe, barlyǵynyń aýyrtpalyǵyn kóteretin taǵy da áıel. Mysaly, men qazir samaýryn qaınatyp jatyrmyn. Qaraqattyń ózi de gazǵa shaı qoıýyna bolady, biraq, meniń qaınatyp bergen shaıym oǵan myń ese tátti emes pe?!.

– Qaraqat Ábildınanyń juldyzyn jaǵyp, óner áleminde qanatyn keńge jaıýǵa yqpal etip, qoldap júrsiz. О́kingen kezderińiz boldy ma?

– Sahnaǵa Qaraqatty shyǵarǵanda myń oılandym. Jasyrmaımyn. Ol kezde meniń de keremet juldyz ekenmin dep oılap júrgen kezim. ABK toby bolyp jan-jaqa shyǵyp, halyqtyń nazarynda edik. Shyn mánisinde, keremet túgiń de joq, sen Allanyń baq bergen qarapaıym pendesisiń...  Qaraqat ta juldyz bolyp ketse, bıiktikti kótere ala ma, joq pa? Ishki rýhanı kúshi jete me? Erteń bala-shaǵamdy kim baǵady? Osy suraq mazalady. Sońynda Allaǵa, sosyn ózime sendim de, táýekelge bastym. Mine, sodan jaman bolǵan joqpyz. Shúkir.   

Bir úlken ataqqa ekeýmizdi de laıyqty dep tanypty. Biraq otbasynda bir adamǵa ǵana berilýi kerek eken. Men "Qaraqatqa berińder, onyń alǵany – meniń alǵanym" dedim. "Qydyr-aý, eńbektiń barlyǵy sizdiki. Men emes, ony siz alatynyń jónińiz" dep Qaraqat renjidi. Oqasy joq, ishim keń, halyqtyń batasynan artyq maǵan eshteńe kerek emes. "Daryn", "Qurmet" degen syılyqtarym bar. Onyń ózi nege turady! Bastysy el meniń eńbegimniń nátıjesin kórip jatyr ǵoı. Ulytaýdy búkil álem biledi, otandyq "Bal bala" dep qýyrshaqtar shyǵardym, Qaraqatty da sahnaǵa shyǵaryp jatyrmyn, "Qaraqat" mektep-stýdııasyn ashtyq. Qaraqattyń aty da erekshe, brend jasaýǵa kelip tur. Bıznestiń tilimen aıtqanda, olar – meniń ónimim. Mende eshqandaı ókinish joq.

– Qaraqat hanymdy qandaı qasıetteri úshin baǵalaısyz?

– Qol kótermek turmaq, áıel adamnyń kóńilin jaralamaýǵa tyrysý kerek. Eń alǵash meshitte ekeýmiz nekemizdi qıdyrǵanda Alladan bizge qorǵan bolýdy, eshqashan ajyrastyrmaýdy tilegenmin! Bul meniń shyn nıetim edi. Alla nıetińe qaraı beredi eken. Qaraqattyń anasy jylda bir kelip turatyn. Ekeýmizge birdeı ana boldy. Men úıge kirip kelgende, as úıden daýysyn estımin. Qaraqatqa "Bara ǵoı kútip al, kıimin al" dep aıtyp otyrady únemi. Tárbıeni kórdińiz be!

Qaraqat menen eshqashan eshteńeni jasyrmaıdy. Qoly ashyq, júzi de, minezi de ashyq, júregi taza. Bul qasıetteri ózin eriksiz kurmettetedi. Men ony qaltqysyz jaqsy kóremin. Jaqsy jar da, aıaýly ana da bola bilgen adam.

– Alty balanyń ákesi bolǵandaǵy sezim qandaı eken?

– Balaly úı bazar. Onyń ústine perishteniń ińgálaǵan daýysy qosylsa, úıde bir sımfonııa oınaǵandaı bolady. Alladan basqa eshkim jaza almaıtyn sımfonııa bul. Otbasynyń ishindegi yqylasyńnyń, qurmetińniń, barǵan saıyn baǵasyn arttyratyn sımfonııa.