Qazaqstandaǵy ekstremızm men terrorızmge qarsy is-qımyldyń erekshelikteri

Qazaqstanda dinı ekstpemızmge qapsy is-qımyl jáne onyń aldyn-alý memlekettik saıasattyń basym baǵyttapynyń biri petinde japııalandy. Ol úshin zańnamalyq baza jetildipilýde, kóptegen memlekettik baǵdaplamalap qabyldanýda, osy máselelepdi sheshýge ýákiletti memlekettik jáne qoǵamdyq organdapdyń barlyq túrlepi jasalýda.

2005 jylǵy 18 aqpanda Qazaqstanda 31 nómipli "ekstpemızmge qapsy is-qımyl týraly" Zań qabyldandy. Zańǵa sáıkes, ekstpemızm degenimiz – jeke jáne (nemese) zańdy tulǵanyń nemese belgilengen tártippen ekstremıstik dep tanylǵan biplestiktiń kelesi ápekettep men maqsattapdy oryndaýy:

*konstıtýsııalyq qurylysty kúshtep ózgertý;

*Qazaqstan Respýblıkasynyń egemendigin, onyń aýmaǵynyń tutastyǵyn, qol suǵylmaýyn jáne bólinbeýin buzý;

*ulttyq qaýipsizdikke jáne memlekettiń qorǵanys qabiletine nuqsan keltirý;

*bılikti kúshpen basyp alý nemese bılikti kúshpen ustap turý;

*zańsyz áskerılendirilgen quralymdy qurý, oǵan basshylyq etý jáne oǵan qatysý;

*qarýly búlik uıymdastyrý jáne oǵan qatysý;

*áleýmettik, taptyq alaýyzdyqty órshitý (saıası ekstremızm).

Lańkestik, terrorshyldyq — saıası-áleýmettik sebepterge baılanysty jeke adamǵa, kópshilikke nemese memleketke qysym jasaý, úreı týǵyzý maqsatynda qasaqana jasalatyn qylmystyq is-áreket. Terrorızmniń barlyq túrleri jáne kórinisterimen, aýqymy jáne qarqyn-dylyǵymen, zulymdyǵy jáne qanisherligimen búgingi zamanda eń ótkir máselege aınaldy.

2017 jylǵy 30 qańtarda QR tuńǵysh prezıdenti Nursultan Nazarbaev jyl saıynǵy halyqqa Joldaýynda "Sıfrlyq Qazaqstan" memlekettik baǵdarlamasyn usyndy, onda úshinshi jańǵyrýdyń besinshi basymdyǵynda ol kıberqylmyspen, dinı ekstremızmmen jáne terrorızmmen kúres qajettigin atap ótti.

"Qazirgi jaǵdaıda adamzat teppopızmniń ósýine tap boldy. Munda destrýktıvti kúshterdi qarjylandyrýmen jáne sheteldik terrorıstik uıymdarmen baılanystarmen kúres máseleleri sheshýshi bolyp tabylady. Dinı ekstremızmdi nasıhattaýdyń aldyn alý boıynsha, onyń ishinde ınternet pen áleýmettik jelilerde jumys júrgizý qajet. Qoǵamda radıkaldy kórinisterge baılanysty, ásirese dinı qatynastar salasyndaǵy kez kelgen is-áreketke nóldik tózimdilikti qalyptastyrý qajet", - dep málimdedi Nazarbaev

Saıyp kelgende, QR-da terrorızm men ekstremızm qaýpiniń naqty dárejesin túsiný úshin úsh sátke nazar aýdarý qajet. Birinshisi-QR UQK-niń resmı dıskýrsy, terrorızm men dinı ekstremızm Qazaqstannyń ulttyq qaýipsizdigine qaýip tóndiredi, óıtkeni 2014 jyldan bastap daıyndyqtyń erte satysynda 30 Terrorıstik aksııanyń aldyn alyndy jáne joıyldy (2014 jyly – 3, 2015 jyly – 4, 2016 jyly – 12, 2017 jyly – 11)[18]. Basqa málimetter boıynsha, osy kezeńdegi sarapshylar 78 sanyn ataıdy[19]. Dinı ekstremızm men terrorızmge qarsy is-qımyl jónindegi memlekettik baǵdarlamaǵa sáıkes, ekstremıstik sıpattaǵy zorlyq-zombylyq aksııalary men terrorızmge alyp keletin azamattardy radıkalızasııalaý problemasy Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq qaýipsizdigine naqty qaýip bolyp qala beredi.

Ekinshisi-terrorızmniń jahandyq ındeksi jáne 2018-2019 jj.jahandyq beıbitshilik ındeksi, onda QR tıisinshe 75 jáne 64-shi orynda (birinshi oryn boıynsha Tájikstandy alǵa jiberip). Sonymen qatar, bir jyl qatarynan búkil álem boıynsha teraktiler men qurban bolǵandardyń jalpy sanynyń tómendeý úrdisi júrip jatqany atap ótildi.

Úshinshiden, QR azamattarynyń sheteldegi terrorıstik uıymdardyń qyzmetine qatysýy jáne olardyń keıinnen oralýy. QR UQK derekteri boıynsha[20], 2013-2016 jyldar aralyǵynda DAISh belsendi rekrýtıng jáne qyzmet etý kezeńi – terrorıstik belsendilik aımaǵyna 546 qazaqstandyq rekrýttyń shyǵýyna jol berilgen joq (2013 jyly – 168, 2014 jyly-136, 2015 jyly – 151, 2016 jyly – 91). Sonymen qatar, 2019 jyly jýsannyń arnaıy operasııasy aıasynda 600-ge jýyq QR azamaty qaıtaryldy, olardyń ishinde 400-den astam bala bar[21]. Bul komponentter jıyntyqta jáne jeke alǵanda QR-da dinı ekstremızm men terrorızmniń qandaı qaýip deńgeıi bar ekenin kórsete alady.

Sonymen, jalpy kúsh-jigermen biz terrorızm men ekstremızm problemalaryn mindetti túrde jeńe alamyz. Bizdiń memleketimiz olarǵa qarsy turý jáne joıý úshin bárin jasaıdy. Biz-Qazaqstan halqy, ortaq bolashaǵymyz úshin bir eldiń týynyń astynda birigemiz. Bizdiń elimiz, halqymyz bir! Bul sáttiliktiń úlken kepili degen senim mol.