Ekonomıst: Zeınetaqy jınaqtaryn azamattar ala almaıtyndaı "ádeıi" kedergi keltirip otyr dep aıta almaımyn

Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev 1 qyrkúıekte jarııalaǵan joldaýynda 2021 jyly Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qorynyń 700 myń salymshysy jınaqtyń bir bóligin baspana satyp alýǵa, qajetti em-domǵa jáne qarjy kompanııalaryna jumsaı alatynyn aıtqan. Keıinnen eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Birjan Nurymbetov memleket basshysynyń joldaýynda aıtylǵan bastama tek zeınetaqy qorynda jetkilikti qarjysy bar azamattarǵa beriletinin jetkizdi. "Qamshy" tilshisimen sóılesken GSB UIB bıznesti taldaý ortalyǵynyń sarapshysy, ekonomıst Maqsat Halyq eńbek mınıstrliginiń "jetkiliktilik shegin" kórsetkeni durys ári batyl sheshim ekenin aıtty.

– Bul baǵdarlama kópshilikke tıimdi dep aıtýǵa áli erterek. Biraq jalpy halyqtyń ıgiligi úshin qadam jasaldy. Qazirgi ýaqytta kópshiliktiń zeınetaqy qoryndaǵy aqshasy 1 mln-ǵa da jetpeıdi. Ol halyqtyń jalaqysynyń tómen bolýymen baılanysty. Sondyqtan endigi kezekte halyqtyń jalaqysyn arttyrý úkimettiń negizgi mindeti bolýy tıis.

Eńbekke jaramdy halyqtyń sany 10 mln bolsa, sonyń ishinde qordaǵy jınaqty paıdalanýǵa 721 myń azamattyń múmkindigi bar. Shamamen 8 paıyzyna qoljetimdi, al 92 paıyzy ala almaıdy. Biraq sanaly túrde oılanyp qaraıtyn bolsaq, qańtar aıyndaǵy eńbek jáne halyqqa áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń baǵdarlamasynda 30 jastaǵy azamattyń esepshotynda 6,7 mln teńge, al 50 jastaǵy adamdardyń zeınetaqy qorynda 10 mln-nyń ústinde bolýy qajet bolǵan. Sol kezdegi talaptarda tek qana 113 myńnan astam adam qordaǵy qarajatty paıdalanýǵa quqyǵy bar edi. Al, qazir ol kórsetkishke qaraǵanda jetkiliktilik shegi 3 esege túsken. Sonda 721 myń adamnyń qordaǵy qarajatty paıdalanýyna múmkindigi bar, – dedi ol.

Onyń aıtýynsha, atalǵan baǵdarlamanyń halyqqa tıimdi jaǵy óte kóp. Olar qordaǵy qarajatty baspana satyp alýǵa, qajetti em-domǵa, qarjy kompanııalaryn basqarýyna jumsaı alady.

– Eńbek mınıstrligi ártúrli jastaǵy adamdar úshin "jetkiliktilik shegi" qansha bolýy keregin kórsetti. Bul batyl ári durys sheshim boldy. Usynylǵan "jetkiliktilik shegi"  aqylmen oılastyrlyp, durys qabyldanǵan sheshim dep oılaımyn. О́tken jyly qańtar aıyndaǵy usynylǵan baǵdarlamada áıelderge ádiletsiz bolǵan. Olarǵa úlken jetkiliktilik shegi qoıylǵan. Iаǵnı, áıelder men erlerdi bólek qarastyrǵan. Nelikten bulaı jasaǵanyn suraǵanymda áıel adamdardyń jasy uzaq, olar kóbirek ómir súredi, sondyqtan da solaı talap qoıylǵanyn aıtty. Bulaı bólip-jarý durys emes. Meniń oıymsha eski baǵdarlamadaǵy olqylyqtar eskerilip, qazirgi jańa baǵdarlama barlyǵyna tıimdi etip jasalǵan.

Maǵan keı azamattar zeınetaqy qoryndaǵy jınaq orta taptyń adamdaryna ǵana  qoljetimdi, al qarapaıym halyqqa qoljetimsiz dep aıtýda. Jalpy eńbekke jaramdy halyqtyń ishinde "orta tap ókili" 1 paıyzdy ǵana quraıdy. Onyń ózi 100 myńǵa da jetpeıdi. Sondyqtan 721 myń azamattyń ishinde orta tapqa da jetpeıtin adamdar da bar. Iаǵnı olar erte zeınetaqy qoryn ashyp, kóbirek qarjy salyp otyrǵan adamdar. Olardyń sany kóp emes. Osy tusta men Eńbek mınıstrligi bekitken jetkiliktilik shegi 4-5 jylǵa deıin ózgermeýi kerek dep esepteımin. Jalpy halyq osyndaı talap qoıyp, jınaqtaryn arttyryp alýǵa múmkindik jasaýy kerek. О́ıtkeni azamattarymyzdyń kópshiligine jetkiliktilik shegine jetý úshin ýaqyt qajet, – dep atap ótti sarapshy. 

Ekonomıst úsh kúnnen beri qyzý talqyǵa túsip jatqan zeınetaqy qoryndaǵy qarajatqa qatysty azamattardyń da narazylyqtary baryn jetkizdi.

– Baǵdarlamaǵa ózgerister engizilgennen keıin kóptegen azamattar zeınetaqy qoryndaǵy qarajattyń qansha ekenine úńile bastady. Qordaǵy qarjysy baspana ne em-domǵa jeteme jetpeıme degen sııaqty. Sonda kópshiliginiń jınaqtaǵy qarjysy jetpeı narazylyqtaryn bildirýde. Árıne, zeınetaqy jınaǵyna qatysty halyqtyń pikirin bildirip jatqany óte oryndy. Olardyń oıymen sanasqandy quptaımyn. Biraq aıta ketetin jáıt bul máseleniń kóterilgenine 1 jyldan asa ýaqyt ótti, osy ýaqyt aralyǵynda talaı talqylap, talaı usynystar aıtýǵa bolatyn edi. Qazirgi jetkiliktilik shekter oılastyrylyp, saralanyp, halyqqa tıimdi etip jasalynǵan, – deıdi ol. 

Maqsat Halyq zeınetaqy jınaǵyndaǵy aqshany qarapaıym halyq ala almaıtyndaı etip, úkimet kedergi keltirip otyr degen pikirmen kelispeıtinin jetkizdi.

– Zeınetaqy jınaǵyndaǵy aqshany qarapaıym halyq alý úshin ádeıi kedergi keltirgender boldy. Olar mınıstrliktiń quramyndaǵylar edi. Solardyń aıtqan usynystaryn "ádeıi" kedergi keltirdi dep aıtýǵa tolyq negiz bar. Al, qazirgi jaǵdaıda úkimet ádeıi kedergi keltirip otyr dep aıta almaımyz. О́ıtkeni jańadan jasalynǵan baǵdarlamanyń halyqqa jaqyn bolýyna prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń ustamdylyǵy men talapshyldyǵy áser etti – deıdi ekonomıst.