Mıtıng el máselesin sheshe ala ma? Sarapshylar pikiri

Qazaqstanda sońǵy ýaqytta beıbit sherýge shyǵatyn qoǵam belsendileri kóbeıdi. Beıbit sherýdiń kóbi tártip saqshylarynyń alańǵa shyqqan narazy halyqty ustap áketip, abaqtyǵa qamaýymen aıaqtalady. Jalpy mıtıng eldegi qordalanǵan máselelerdi sheshe ala ma? Sherýge shyqqandar neni eskerýi kerek? "Qamshy" tilshisi osy týraly sarapshylar pikirin surap bildi.

Saıasattanýshy Dos Kóshimniń aıtýynsha, qoǵam belsendileri sońǵy ýaqytta mıtıngti "modaǵa" aınaldyrǵan.

– Biz 90 jyldary mıtıngti saıası tásil esebinde, belgili bir qoǵamdyq máseleni qoıǵan ýaqyttarda sony kórsetý úshin, halyqty soǵan jumyldyrý úshin paıdalandyq. Meniń oıymsha sońǵy ýaqytta mıtıngti "modaǵa" aınaldyrdy. Mıtıngke shyqqan azamattar 3-15 kún abaqtyǵa otyrǵannan keıin ózderin "batyr" sanaıtyn sııaqty. Men óz basym bul baǵytty múldem qoldamaımyn. 15 nemese 5 kún qamaýda otyrý "batyrlyq" emes. Bılikti ózgertýdiń san túrli joldary bar. Biz sonyń bárin paıdalanbaımyz. Ony paıdalanýdyń ornyna tek qana alańǵa, kóshege shyǵamyz. Biz de Almatynyń kóshelerinde bir emes 2 saǵat júrdik. Biraq ony batyrlyq dep negizgi tásil etip alýǵa bolmaıdy. Bul tek halyqtyń ashý-yzasyn kórsetý. Men eń sońǵy ret 1 mamyrda bolǵan ereýildi teledıdardan kórdim. Sol sherýde belsendilerdiń biri "Astananyń ataýyn Nur-Sultan dep ózgertpeımiz", "Shal qurysyn", "Atom elektr stansııasyn saldyrmaımyz" degen talap qoıdy. Iá, munyń bárin aıtýǵa múmkindik berý kerek. Biraq mıtıngige shyqqan belsendiler qazirgideı birneshe baǵytty emes, bir ǵana baǵytty ustanyp, talap qoıýy qajet, – deıdi Dos Kóshim.

Ol óz sózinde belsendiler sharasyzdaqtan, basqa deńgeıde ózderiniń maqsattaryna jetý jolyn kórmese mıtıngke shyǵatynyn atap ótti.

– 90-shy jyldary mıtıngke shyqqandar ustaldy, sottaldy. Biraq biz muny eshýaqytta batyrlyq nemese saıası tutqyndyq dep qabyldaǵan joqpyz. Qazir sál ózgeris bar. Iá, men buny tásil retinde moıyndaımyn, bul baǵytty qoldaımyn. Biraq halyq tek qarsylyq baǵytynda qalyp qoıa ma dep qorqamyn. Biz bılikpen qatar otyryp, pikir almasyp zańdy ózgerte alýymyz kerek. Halyqtyń artynda halyq bar dep bılikke qysym jasaý kerek. On shaqty adamnyń sottalǵanynan eshteńe ózgermeıdi. Tek sottalǵan adamdar halyq arasynda "batyr" atanady. Basqa ózgeris bolmaıdy. Sizderge tájirıbede bar bir jolyn aıtaıyn. Máselen jer máselesi kezinde 8 oblysta mıtıng uıymdastyryldy. Halyq shyqty. Sodan keıin jer komssııasy quryldy, bes jylǵa moratorıı jarııalandy. Eldiń arqasynda máseleniń sheshimi tabyldy. Endi biz ári qaraı sondaı tásildi qoldana otyryp, ózimizdiń maqsatymyzǵa jetip, zańdy ózgertýimiz qajet. Mıtıngke shyqqan halyq bes baǵytty emes, bir ǵana baǵytty aıtýy kerek. Iаǵnı "Shal ketsin", "Shaldyń balasy ketsin", "Shaldyń jıeni ketsin", "Shaldyń qyzy ketsin" dep urandata berýdiń qajeti joq. Halyq bir baǵytta jeńiske jetkennen keıin ǵana ekinshi baǵytty qolǵa alýy kerek. Al halyqty kóshege shyǵaryp, tek qana aıqaılatyp qana qoıý saıası tásil emes. Bul óte qaýipti tásil dep oılaımyn. Saıasatker retinde mıtıngti saıası tásil esebinde paıdalanýdy júz paıyz qoldaımyn, – dep atap ótti ol.

"Demakratııalyq partııa" qurý boıynsha bastamashyl top jetekshisi, qoǵam belsendisi Janbolat Mamaı mıtıngti zań aıasynda ótkizetin bolsa odan qorqýdyń qajeti joǵyn jetkizdi.

– Mıtıngke shyǵý – saıası prosestiń bir túri. Avtorıtarly memleketterde mıtıngti qubyjyq etip, halyq kóteriledi eken dep úreıli qorqyshpen kórsetedi. Shyn máninde bul talap qoıadyń bir túri. Eger de mıtıngti zań aıasynda ótkizetin bolsa odan qorqýdyń qajeti joq. Máselen Belorýssııany alyp qaraıtyn bolsaq, belgilengen zań aıasynda onda 250 myń adam mıtıngke shyǵyp otyr, kórip otyrǵanymyzdaı kóshedegi bir oryndyq qıramaı jatyr. Iаǵnı olarda barlyǵy zań aıasynda ótip jatyr.

Jaqynda ǵana marqum Dýlat Aǵadildiń asyna, zıratyna barǵan belsendilerdi ákimshilik jazaǵa tartyp, tipti abaqtyǵa qamap jatqandyǵyn estip te, kórip te jatyrmyz. Menińshe bul eshqandaı zańdylyqqa jatatyn nárse emes, bul saıası qýdalaýdyń bir túri. Biz muny múldem qoldamaımyz. Jalpy bılik mıtıngke shyqqan adamdardy qýdalasa onda ol saıası repressııa bolyp sanalady. Onyń mindetti túrde saıası astary bar, jáne bul tek qana avtorıtarly memleketterge tán áreket bolady. О́zimiz 13-shi qyrkúıekte mıtıngke shyǵýǵa daıyndalyp jatyrmyz. Almaty, Astana, Qaraǵandy, Aqtóbe, Shymkent qalalaryna resmı túrde ótinishterimizdi tapsyrdyq. Biz bılikke eskerttik, endi mıtıngke shyǵamyz. Eger de zańsyz dep qýdalaıtyn bolsa, onda onyń saıası astary bar ashyqtan-ashyq qýdalaý bolyp sanalady. Biz zańdy buzbaımyz dep otyrmyz, – deıdi Mamaı.

Saıasattanýshy Baýyrjan Serikbaev "mıtıng zań aıasynda ótse – saıası sana men demokratııa qalyptasyp keledi" degen pikirde.

– Mıtıng – barlyq órkenıetti elderde bar nárse. Buǵan qatty úrkip, qorqa qaraýdyń qajeti joq. Bul jumys istep turǵan azamattyq qoǵamnyń kórinisi. Mıtıngke shyǵý da azamattardyń quqyǵy. Jalpy belgili bir máseleni bılikke aıtyp, joǵary jaqqa jetkizý úshin de mıtıngtiń bolyp turǵany durys. Biraq mıtıng zań aıasynda ótse, jeke bıznes zardap shekpeı, adam shyǵyny bolmaı, beıbit túrde bolsa bul jaqsy úrdis. Demek saıası sana men demokratııa qalyptasyp keledi degen sóz.

Árıne mıtıng máseleni túbegeıli sheshe qoıady deý de qıyn. Degenmen úkimettiń nazaryn ózine aýdartyp, oıyn jetkizý úshin qajet, – deıdi saıasattanýshy B. Serikbaev.