Dáýren Abaev: "Qazaq ádebıeti" oqýlyǵynan birqatar kemshilikter anyqtaldy

Prezıdent ákimshiligi basshysynyń birinshi orynbasary Dáýren Abaev mektepterdegi "Qazaq ádebıeti" oqýlyǵynyń sapasyna júrgizilgen tekserýdiń nátıjesin jarııalady. Bul týraly ol áleýmettik jelidegi paraqshasynda jazdy.

El bolashaǵy – óskeleń urpaqqa bilimmen qosa tálim-tárbıeni de qatar berip, ulttyq qundylyqtardy tanytýdyń birden-bir joly – «Qazaq ádebıeti» pánin oqytý ekendigi belgili. Memlekettik ıdeologııanyń da bastaý alar qaınar bulaǵynyń biri – tól ádebıetimiz ekeni sózsiz. Sondyqtan, atalǵan pánniń mańyzdylyǵy men ózektiligi týraly másele qoǵamda da jıi kóterilip turady. Osyǵan baılanysty, Prezıdentimiz Q.K. Toqaevtyń tapsyrmasymen «Qazaq ádebıeti» oqýlyqtarynyń mazmunyna taldaý júrgizilgen bolatyn. Sol jumystar nátıjesinde anyqtalǵan birqatar túıtkildi tustardy nazarlaryńyzǵa usynǵandy jón kórip otyrmyz.

Birinshi. Qazaq ádebıetiniń keıbir kórnekti ókilderi – klassık aqyn-jazýshylardyń shyǵarmalary oqý baǵdarlamasyna engizilmegen. Atap aıtqanda, Ǵabıden Mustafın, Juban Moldaǵalıev, Jumeken Nájimedenov jáne basqa da belgili qalamgerlerdiń eńbekteri tys qalǵan.
Onyń ornyna oqýlyqtarda qalyń jurtshylyq bile bermeıtin, ádebı ortada áli tolyq moıyndala qoımaǵan aqyn-jazýshylar kezdesedi.
Sonymen birge keıbir synyptarǵa arnalǵan «Qazaq ádebıeti» oqýlyǵyna D. London, R. Ǵamzatov, E. Hemıngýeı, A. Pýshkın sııaqty shetel aqyn-jazýshylarynyń eńbekteri engizilgen.

Ekinshi. Oqýlyqtar, negizinen, kúrdeliden qarapaıymǵa ótý tásilin qoldana otyryp ázirlengen.
Atap aıtqanda, 7-9 synyp oqýshylary M. Dýlatovtyń «Baqytsyz Jamal» romany nemese I. Jansúgirovtiń «Qulager» poemasy sııaqty kúrdeli shyǵarmalardy oqıdy. Al 10-11 synyp oqýshylaryna, kerisinshe, S. Seıfýllınniń «Syr sandyq» óleńi nemese Sh. Murtazanyń «Táýekel toı» áńgimesi sııaqty jeńildeý shyǵarmalar berilgen.

Úshinshi. Jekelegen qalamgerlerdiń ómirbaıany men shyǵarmasy birneshe synypta oqytylady. Oǵan qosa, keıbir aqyn-jazýshylardyń shyǵarmalary bir oqýlyqtyń ishinde birneshe márte oqytylatyn jáıtter de kezdesedi.

Tórtinshi. Orta jáne joǵary synyptarǵa (5-11) arnalǵan oqýlyqtardyń mazmunynda birizdilik joq.
Mysaly, birese hronologııalyq qaǵıdat basshylyqqa alynsa, birese taqyryptyq qaǵıdat basshylyqqa alynǵan. Osy rette, qazaq ádebıeti oqýlyǵy 5-11 synyptarda ózara baılanysqan, bir-birine jalǵasqan taqyryptardy qamtýǵa nemese tól ádebıetimizdiń hronologııalyq damýyna negizdelýge tıis dep oılaımyz.

Bul – taldaý jumysynyń barysynda anyqtalǵan kemshilikterdiń bir bóligi ǵana. Osyǵan uqsas mysaldar áli de jeterlik. Sondyqtan, aldaǵy ýaqytta mundaı olqylyqtardy boldyrmaý úshin oqýlyqtardy daıyndaýdyń qazirgi júıesi men tártibin birshama jetildirý qajet.

Mysaly, búginde oqýlyq avtoryn tańdaý quqyǵy baspalarǵa berilgen. Tender utyp alǵan baspa oqýlyqty kimge jazdyramyn dese óz erki. Sondyqtan, bir synypqa arnalyp ár baspadan shyqqan «Qazaq ádebıeti» oqýlyqtarynyń avtorlary ártúrli. Iаǵnı, qazir ár mektep osyndaı ártúrli avtorlar toby daıyndaǵan oqýlyqpen oqýda.
Avtorlar toby oqýlyqqa kiretin qalamgerler shyǵarmasynan beriletin úzindini de ózi anyqtaıdy. Olardy irikteýdiń naqty krıterııleri joq.
Jalpy, oqýlyqqa engiziletin qalamgerler tizimin ázirleý barysynda Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń oı-pikiri eskerilgeni de artyq bolmaıdy. «Kelisip pishken ton kelte bolmaıdy» degendeı, bul qadam joǵaryda aıtylǵan birqatar túıtkildiń aldyn-alýǵa múmkindik beredi.

Memleket basshysy osy taldaý qorytyndysymen tanysyp, Bilim jáne ǵylym mınıstrligine máseleni muqııat zerdeleýdi jáne kemshilikterdi joıýdy tapsyrdy. Mınıstrlik aıtylǵan usynystardy qarastyryp, tıisti ustanymdaryn da beretin bolady. Osyndaı keleli jumystar nátıjesinde oqýlyq sapasy odan ári arta túsedi dep senemiz.