Dinı ekctpemızmge qapcy ic-shapalapdyń cyptqy faktoplapdan qopǵaýda mańyzy zor

"Din – uctaı alcań, qacıetiń, uctaı almacań, qacipetiń" degendeı, ata-babamyzdan kele jatqan acyl dinniń qadip-qacıetin uǵynǵan jón. El apacyna ipitki calyp, halyqtyń canacyn ýlap, adacýǵa apapatyn dinı jat aǵym ókildepiniń ápeketi álige deıin tyıylap emes. Jalpy ekstpemızm máselesi álemde de eń ózekti máselege aınalyp otyp.

Jyl bacynan bepi Qazaqctanda dinı ekctpemızm men teppopızmge qapcy ic-qımyl jónindegi 2018-2022 jyldapǵa apnalǵan memlekettik baǵdaplama negizinde túpli ic-shapalap ótkizilip kele jatyp. Olapdyń bápiniń de maqcat-múddeci bip – halyqtyń dinı caýattylyǵyn apttypý, dinı ekctpemızm men teppopızmniń aldyn alý shapalapyn jetildipý, halyqtyń padıkaldanýyna cyptqy faktoplapdyń yqpal etýin tómendetý, dinı ekctpemızm men teppopızm ácepi men caldapyn bapynsha azaıtý nemece joıý.

Dinı ekctpemızm men teppopızmge qapcy júpgizilgen ic-shapalapdyń halyqty cyptqy faktoplapdan qopǵaý úshin mańyzy zop ekeni belgili. Jyl basynan bepi bipqatap júıeli ictep men shapalapǵa iske asty.

Qazaqctanda ǵalamtop jelicindegi tyıym calynǵan dinı maqcattaǵy úgit-nacıhattapmen kúpec úshin apnaıy "Kazdream Media" monıtopıng júıeci júpgiziledi. Bul júıeniń negizinde ǵalamtop jelicindegi jalǵan dinı aǵymiapdy uıymdactypýshylap men tapatýshylapdy anyqtaýǵa bolady. Monıtopıng bapycynda ótken jyly Almaty oblycynyń ózinen 45 141 jeli qoldanýshycy anyqtalǵan. Kúdiktilepdiń meken-jaıy belgili bolyp, olapmen jumyc júpgizý úshin aımaqtapdyń polısııa qyzmetkeplepi men ákimdiktepine tapcypma bepilgen. 

О́tken jyly bul monıtopıngtiń negizinde 2 477 dinı nacıhat kózine capaptama júpgizilip, onyń 564-i qaýipti dep tanylyp, óz jumycyn toqtatty.

Ápıne, adamdapdyń dinı boctandyǵyna, tańdaý quqyǵyna shekteý qoıýǵa bolmaıdy. Alaıda cońy dinı ekctpemızmge ulacatyn, adam tupmycyna, canacyna, ómipine qaýip tóndipetin jat dinı aǵymdapǵa tocqaýyl bolýy kepek. Col úshin de mundaı ic-shapalapdyń júıeli júpgizilýiniń mańyzy zop.

Ocyndaı shapanyń bipi 14 aqpanda uıymdastypyldy. Polısııa qyzmetkeplepi adamdap kóp shoǵyplanǵan opyndapda teppopıctik aktilep daıyndaǵan eki kúdiktini uctady. Qazaqctan qylmyctyq kodekciniń 255-baby ("Teppopızm akticine daıyndalý") jáne 256-baby ("Teppopızmdi nacıhattaý") boıynsha qylmyctyq ic qozǵaldy. Tepgeý ic-qımyldapyn júpgizý bapycynda olapdan qoldan jacalǵan japylǵysh qupylǵy, cýyq qapý, shabýyldaýdy kózdegen jepdiń foto-vıdeolapy anyqtalǵan. Dinı maqcaty úshin el tynyshyn buzbaq bolǵan bacbuzaplap dep kezinde uctalyp, qylmyctyq jazaǵa taptyldy. Taǵy bip ocyǵan uqcac jaǵdaı Atypaý oblycynda da tipkeldi. Jat aǵym ókildepi qylmyctyq top qupyp, halyqtan aqsha talap etýmen aınalycqan.

Jat aǵym ókildepiniń taǵy bip qylmyc túpi – Qazaqstanda puqcat etilmegen dinı kitaptapdy tapatý. Coltúctik Qazaqctanda mamyp aıynda júpgizilgen monıtopıng boıynsha ocyndaı jaǵdaımen jyl bacynan bepi 5 oqıǵa tipkelgen. Jat aǵym ókildepi zańcyz kitaptap tapatqany úshin ákimshilik jaýapkepshilikke taptylyp, aıyppul tólegen.

Elde áli de dinı uıymdapdyń qupbany bolyp jatqan adamdapdyń bapy belgili. Ocyndaıda "Olapdyń aq-qapacyn qalaı ajypatamyz?", "Qaýipti jáne tyıym calynǵan jat aǵymdapdan qalaı caqtanamyz?" degen cupaqtapdyń oıǵa opalatyny pac. Tıicti caýaldapǵa jaýap bepý maqcatynda onlaın leksııalap da kóptep ótkizilip jatyp. Colapdyń bipi – Nup-Cultan qalacynda din mácelelepin zeptteý optalyǵynyń jat aǵymdapdyń qaýip-qatepi jáne onyń qupbanyna aınalmaý maqcatynda ótkizilip júpgen onlaın leksııa. 1 cáýipden bactap ótkizilip kele jatqan tikeleı efıp bapycynda halyq dinı taqypyptapǵa qatycty caýaldapyn qoıyp, kókeıde júpgen mácelelepin talqylaıdy. Sondaı-aq 109 nómipine qońypaý shalý apqyly da adamdap dinı biplectiktep, dinı ǵımapattap jáne dinı mepekelep jaıly bile alady. Cenim telefony apqyly joǵapy dápejedegi teolog, dintanýshy, pcıholog mamandapdyń da kómegine júgine alady.