Ilon Mask nege pıramıdalardy ózge ǵalamsharlyqtar salǵanyna senedi?

Ilon Mask nege pıramıdalardy ózge ǵalamsharlyqtar salǵanyna senedi?

• Qazirge deıin mysyrtanýshylar, astronomdar, fızıkter, matematıkter, ınjenerler jarııalaǵan zertteý nátıjeleri boıynsha Mysyr pıramıdalarynda óte kóp matematıkalyq, fızıkalyq, astronomııalyq kodtar jasyrylǵan.
• Kalıfornııa ýnıversıtetiniń fızıgi pıramıdalarda jasyrylan fızıkalyq zańdylylyqtar men olardyń soltústikti kórsetý dáldigine tańdansa, Kembrıdj ýnıversıtetiniń zertteýshisi pıramıdalardy salýda Úlken Dıpper men Kishkene Dıpper juldyzdarynyń qalaı qoldanylǵanyn jarııalady. Pıramıdalardyń ólshemderiniń durystyǵy sonshalyq, olarda tek 0,05 gradýsqa deıingi dáldikpen kórsetken. Mıchıgan shtaty ýnvıersıteti Orıon shoqjuldyzdary men pıramıdalardyń sáıkesitigin jáne óte joǵary deńgeıdegi dáldigin jarııalady. NASA zertteýshileri de pıramıdalardyń juldyzdardy kórsetý dáldigine tańdanystaryn jasyrmaǵan.
• "Pıramıda tabanynyń uzyndyǵy jaryqtyń jyldamdyǵyna (9 oryndy sanǵa deıin) sáıkes kelýi, pıramıda ólshemderiniń Jerdiń ekvatorynyń uzyndyǵymen (15 oryndy sanǵa deıin) uqsas bolýy, pıramıda taǵanynyń uzyndyǵy men eniniń Jer sharynyń soltústik jarty sharynyń modelimen (6 oryndy sanǵa deıin) birdeı bolýy, Jer shary men Aıdyń dıametri, Jer sharynyń kúndi aınalý ýaqyty (pıramıdanyń tabanyna) 6 oryndy sanǵa deıin uqsas bolýy múlde kezdeısoqtyq emes. Ony tek óte joǵary damyǵan órkenıet ǵana jasaı alady" deıdi keıbir zertteýshiler.
• Mysyrdaǵy uly pıramıdalar "Altyn qatynas" proporsııalaryn tyǵyz beıneleıdi. 
• Uly pıramıda eskertkishteriniń perımetrin bıiktigine bólgende pı-ge teń sandy beredi jáne ol 15 ondyqqa deıin sáıkes keledi. Biraq ony tek óte joǵary damyǵan órkenıet ǵana jasaı alady.
• Árdaıym ózgerip otyratyn klımatqa qaramastan, osy qupııa qurylystardyń ishindegi temperatýra eshqashan 20 gradýstan aspaǵan. 20 gradýs - Jer sharynyń ortasha temperatýrasy. Ejelgi mysyrlyqtardyń osy joǵary tehnologııalyq dızaınǵa qalaı qol jetkizgendigi áli ashylmaǵan.

 

Jaqynda ǵana SpaceX jáne Tesla kompanııalarynyń bas atqarýshy dırektory Ilon Mask Mysyr pıramıdalaryn bógde ǵalamsharlyqtar salǵany anyq ekenin málimdedi. “Pıramıdalardy bógde ǵalamsharlyqtar salǵan, ol aıdan anyq” dep jazǵan Twitter paraqshasynda.

Onyń bul jazbasyn qoldaǵandar da, aıyptaǵandar da boldy. Tipti, Mysyr mınıstri ony eline shaqyrdy.

Degenmen, Mask pıramıdalardy nege ózge ǵalamsharlyqtar salǵanyna senetinin aıtpady, túsindirmedi.

Qamshy tilshisi "Mysyr pıramıdalaryn ózge ǵalamsharlyqtar salǵan" degen ýájdiń qanshalyqty negizi bar ekeni jaıynda aqparat jınap kórdi.

Orıon beldeýin kórsetýi

AQSh Mıchıgan shtaty ýnıversıteti jarııalaǵan aqparat boıynsha Mysyr pıramıdalary shekten tys dáldik deńgeıimen Orıon shoqjuldyzyna sáıkes keledi.

Mıchıgan shtaty ýnıversıteti pıramıdalardy Orıon beldeýimen salystyrǵan sýretti jarııalaǵan. Ýnıversıtettiń aqparaty boıynsha, Orıon úsh shoqjuldyzynyń ortasyndaǵy juldyz dıagonaldan aýytqyǵan. Al úsh pıramıda da sonymen qatar bireýi dıagonaldan aýytqyǵan. Juldyzdar men pıramıdalardyń salystyrmaly pozısııalary bir-birine óte jaqsy sáıkes keledi. Tipti juldyzdardyń jaryqtyǵy pıramıdalardyń kólemine sáıkes keledi. Gızada eki pıramıda ózara uqsas, al kishisi qalǵan ekeýiniń bıiktiginiń 53% ǵana. Orıon beldeýi shamamen birdeı eki jaryq juldyzdan turady, al úshinshi bireýi qalǵan ekeýiniń jaryqtyǵynyń 50% quraıdy. Eń kishkentaı pıramıda dıagonaldan aýytqyǵan juldyzǵa sáıkes.

Mıchıgan shtaty ýnıversıteti uly pıramıda magnıttik Soltústik polıýsti dál baǵyttaıtyny týraly málimdegen. Sondaı-aq jazda kún Sfınks jaqtan shyǵyp uly pıramıda men kórshi pıramıda arasyna batady. Bul múmkin bolý úshin mysyrlyqtar jazdaǵy kúnniń qozǵalysyn óte joǵary dáldikpen bilýi kerek edi, ol kezde kúntizbelik jyl uzaqtyǵy áli anyqtalmaǵandyqtan, bul da úlken ashylmaǵan syr.

Negizinde Gıza ústirtindegi tórtinshi áýlet mysyrlyq pıramıdalary men Orıon shoqjuldyzyndaǵy keıbir juldyzdardyń týralanýyn 1973 jyly doktor Djeıms Dj.Hýrtak alǵash ret jarııalaǵan. Al, ınjener Robert Baýval 1983 jyly Gıza Pıramıdalary Orıon beldeýimen teńestirilgenin zerttep, korrelıasııany kórsetken.

Baýval óz zertteýlerin 1994 jyly “Orıon qupııasy: Pıramıdalardyń qupııalaryn ashý” kitabyna jarııalaı otyryp, Orıon beldeýiniń úsh juldyzy men pıramıdalardyń ornalasýynyń uqsastyǵy týraly egjeı-tegjeıli aıtqan.

Baýval Orıon juldyzdaryn pıramıdalardyń syrtqy kórinisiniń ústine japsyryp, olardyń dál sáıkes kelgenine tań qalǵan. Oǵan qosa, pıramıdanyń ishindegi "aýa beldeýiniń" bireýi negizinde Orıon shoqjuldyzyndaǵy Alnıtak julyzyn kórsetetinin málimdegen.

Pıramıdalardyń soltústikke dáldikpen baǵyttalýy jáne juldyzdardy kórsetýi

Mysyrtanýshylardyń aıtýynsha, pıramıdalardy salýǵa qatysy bar bireýler qurylystardy soltústikke qalaı joǵary deńgeıdegi dáldikpen keltirý kerektigi týraly bilimderge ıe. Gızanyń úlken pıramıdasy shynaıy soltústikke onnan bir gradýsqa dál keltirilgen. Muny ǵalymdar áli kúnge deıin túsindire almaıdy.

Kalıfornııa ýnıversıtetiniń (Irvın) fızıgi Maıkl Dennınniń aıtýynsha, pıramıdalardyń ornalasý syzyǵynyń soltústikti dáldikpen kórsetýi adam tańqalarlyq deńgeıde durys. Onyń pikirinshe, pıramıdalar salynǵan ýaqytta tipti de úlken dáldikpen soltústikti kórsetken bolýy múmkin, sebebi Jer sharynyń osi óte aqyryn jyldamdyqpen ózgerip otyrady.

Brıtanııalyq mysyrtanýshylardyń aıtýynsha da pıramıdalar juldyzdardy da óte úlken dáldikpen kórsetip tur.

Kembrıdj ýnıversıtetiniń zertteýshisi Keıt Spens 2000 jyly pıramıdalardy soltústik-ońtústik baǵytta salǵanda Úlken Dıpper men Kishkene Dıpper juldyzdarynyń qalaı qoldanylǵanyn kórsetetini týraly zertteýin jarııalaǵan.

Pıramıdalardyń ólshemderiniń durystyǵy sonshalyq, olar 0,05 gradýsqa deıingi dáldikpen kórsetken. Bir qyzyǵy, bul aqparattyń kómegimen astronomııalyq jazbalardy qoldana otyryp, pıramıdalardyń ornyn tabýǵa bolady.

Al, NASA zertteýshisi Mysyr pıramıdalarynyń ejelgi soltústik juldyzymen úılesýi múmkin ekenin aıtady.

Jaryq jyldamdyǵy, Jerdiń soltústik jarty sharynyń modeli taǵy basqa dáldikter

Ejelgi órkenıetterdi zertteýshi Devıd Ýılkoktyń pikirinshe, pıramıdalardy salý tehnologııasynyń deńgeıi, kúrdeliligi qazirgi zamanǵy tehnologııalardan álde qaıda joǵary.

Onyń aıtýynsha, Mysyr pıramıdalarynda qoldanylǵan ólshem birligi biz qoldanǵan metr birligi emes, kýb birligi (cubit). 

Bir qyzyǵy, bir kýb birligi Jer sharynyń polıarlyq dıametriniń 1/25 000 000-ine teń.

Al, ejelgi órkenıt zertteýshi Freddı Sılvanyń aıtýynsha, pıramıdanyń bir tabanynyń uzyndyǵy 365,242 kýb birligindeı uzyndyqta. Al bul bir tropıkalyq jyldaǵy 365,242 kúnmen alty oryndy sanǵa deıingi durystyqpen dálme-dál birdeı.

Pıramıdanyń uzyndyǵy (3043 433 fýt) men keńdigi (3023139 fýt)-niń ólshemi ekvotorda ólshengen boılyq (3043 433) jáne endik (3023139) bólshegimen sáıkes keledi. Al ony úlkeıtsek, ol ekvatordyń uzyndyǵy men ekvotordan soltústik polıýsqa deıingi ólshemmen sáıkes keledi. Ol Jer sharynyń soltústik jarty sharynyń úlken masshtabtaǵy modelimen jeti oryndy sanǵa deıin uqsas.

Al, Uly pıramıdanyń ornalasqan koordınatasyna qarasaq ( 29.9792458N), ol jaryqtyń sekýndyna taralatyn jyldamdyǵymen birdeı (299792458 m/s). 

"Eger osyndaı óte úlken aqparattardyń dál kelýine qarasaq, Jer sharyndaǵy osynshama aqparattar Uly pıramıdaǵa kodtalyp kirgizilgen. Al bulardyń barlyǵyn kezdeısoqtyq dep, múlde eleýsiz qaldyra almaısyń" deıdi shveısarııalyq zertteýshi Djordjo Sýkalos. 

Onyń pikirinshe, pıramıdany salýǵa qatysy bar bireýler jaryq jyldamdyǵyn (9 oryndy sanǵa deıin), Jerdiń ekvatoryn (15 oryndy sanǵa deıin), Jer sharynyń soltústik jarty sharyn ıaǵnı ekvatordyń perımetri men odan soltústik polıýsqa deıingi aralyqtyń qatynasyn (6 oryndy sanǵa deıin), jer sharynyń kúndi aınalý ýaqytyn (pıramıdanyń tabanyna) 6 oryndy sanǵa deıin dáldikpen kodtaǵan.

Altyn qatynas jumbaǵy jáne matematıkalyq, astronomııalyq kodtaýlar

Zertteýshisi Skott Ýorıng jáne Djon Teılor pıramıdalardy bógde ǵalamsharlyqtar salýy múmkin deıdi. 

"Uly pıramıda eskertkishiniń perımetrin bıiktigine bólgende pı-ge teń sandy beredi jáne ol 15 ondyqqa deıin sáıkes keledi. Biraq ony tek bógde ǵalamsharlyqtar ǵana jasaı aldy" deıdi Ýorıng. 

Al zertteýshi Djon Teılor budan ári Uly pıramıda jerdi beıneleý úshin oılastyrylǵanyn, bıiktigi soltústik polıýste jerdiń sentrine qosylatyn radıýsqa uqsaıtynyn, al perımetri jer ekvatoryndaǵy perımetine dál keletinin aıtty.

Oǵan qosa, Mysyrdyń uly pıramıdasy "Altyn qatynas" proporsııalaryn tyǵyz beıneleıdi. Fı nemese Altyn qatynas tabıǵatta paıda bolatyn zańdylyq, ony ǵalymdar qazirge deıin tolyq túsindire almaıdy.

Ýıkıpedııaǵa sáıkes, uly pıramıdanyń taǵany 230,4 metr jáne boljamdy bastapqy bıiktigi 146,5 metr. Bul sonymen qatar bıiktiktiń bazıstik qatynasyna 0.636 quraıdy, bul shyn máninde altyn úshburysh, kem degende dáldiktiń úsh mańyzdy ondyq belgisine sáıkes keledi. Eger baza shynymen 230,4 metr bolsa, onda keremet altyn qatynastyń bıiktigi 146.5367 bolady. Bul Uly Pıramıdanyń naqty ólshemderinen tek 0,0367 metrge nemese 0,025%-ǵa deıingi dáldik. Dáldikke keıbir ǵalymdar tań qalǵanymen, keıbir zertteýshiler "bul ólsheý nemese dóńgelekteý arasyndaǵy aıyrmashylyq bolýy múmkin, negizinde odan da úlken dáldikte" dep senedi.

Pıramıdalardyń dızaınynda qandaı ádis qoldanylsa da, túpkilikti nátıje joǵary dáldikpen Altyn qatynas negizindegi úshburyshtyń geometrııasyn bildirgen.

Keıbir zertteýshilerdiń pikirinshe, uly pıramıdanyń bıiktik geometrııasy Aı men Jerdiń naqty proporsııalaryn anyqtaıtyndyǵyn jarııalady. Jer shary men Aıdy bir-birine janasatyndaı etip, jaqyndastyrǵan kezdegi jaǵdaımen salystyrǵanda, pıramıdanyń ushy Aıdyń ortasynda ornalasqan jáne pıramıda taǵany Jer ekvatorynyń boıymen ornalasqan. Bul qarym-qatynasty sýrettep, tıisti ólshemderdi qosqanda, tipti de tańqalarlyq astronomııalyq dáldik shyǵady. Aı men Jerdiń biriktirilgen ortasha dıametri 10080 mıldi quraıdy, al bul NASA málimetterimen pıramıda ólshemderiniń 99,96% dál ekenin kórsetedi.

20 gradýs

Pıramıdalar eń ejelgi aýany salqyndatý qurylǵysy sııaqty. Árdaıym ózgerip otyratyn klımatqa qaramastan, Mysyr pıramıdalarynyń ishindegi temperatýra eshqashan 20 gradýstan aspaǵan. Mysyrda kúndizgi qatty ystyq temperatýra bolsa da, biraq bul pıramıdalardyń ishindegi temperatýraǵa eshqashan áser etpegen. 20 gradýs - Jer sharyndaǵy ortasha temperatýra. Ejelgi mysyrlyqtardyń osy joǵary tehnologııalyq dızaınǵa qalaı qol jetkizgendigi áli ashylmaǵan.

Salynǵan orny Jer sharynyń dál ortalyǵy 

Pıramıdalardy zertteýshi, Glazgo qalasynda turatyn ınjener Skott Kreıtonnyń pikirinshe, pıramıdany kordınaldy jáne rettik baǵytta kesip ótetin syzyqtar Jer sharynyń eń úlken qurlyqtyq aýdanyn basyp ótedi. Bul pıramıdanyń Jerdiń dál ortalyǵynda turǵanyn kórsetedi. 

Al 1864 jyly Shotlandııa koroldik astronomy Charlz Pıassı Smıt óziniń "Uly Pıramıdadaǵy muragerlik" degen kitabynda Mysyrdaǵy Gıza Uly pıramıdasynyń ornalasqan orny 30 ° 00′N 31 ° 00′E bolatyn koordınattardy jarııalady. Ol muny "búkil álem boıynsha adam ómir súretin qurǵaq jerlerdi muqııat qorytyndylaý" arqyly eseptelgen dep málimdedi.

Sol jyldyń qazan aıynda Smıt Uly Pıramıda boıynda negizgi merıdıandy ornalastyrýdy usyndy. Máseleni sheshken sarapshylar komıssııasy Grınvıchke daýys berdi, óıtkeni "London kemejaıyn kóptegen kemeler paıdalandy". Smıttiń kitabyna silteme jasaı otyryp, Frederık Avgýst Avgýst Porter Barnard óziniń 1884 jylǵy kitabynda "Gıza Uly pıramıdasynyń elestetilgen metrologııalyq júıesi, Uly pıramıdanyń boılyq syzyq boıymen keremet ornalasýy tek onyń qurylysshylary maqsatty túrde jasalýy múmkin" dep jazdy. 

Trestle Board jýrnalynyń 1919 jylǵy qyrkúıektegi sanynda Meıson Ýılıam Gallıher Uly Pıramıdanyń geografııalyq ortalyq ekenin bilý "kóptegen jyldar boıǵy ǵylymı zertteýlermen anyqtalady" dep málimdedi.